رمزگشایی از علل تنوع پایین تورها

نادر نینوایی- یکی از نقدهایی که بعضا به گردشگری ایران وارد می‌شود این است که تورهای تعریف شده عمدتا مسیری کلاسیک و تکراری دارند. شهرهای اصفهان، شیراز، تهران، کاشان و در بعضی از تورها یزد و چند شهر نوار شمالی کشور در مسیر تورها قرار می‌گیرند. به این ترتیب بسیاری از شهرهای مقصد گردشگری ایران از جمله تبریز، همدان، کرمانشاه، کرمان و بسیاری مناطق دیگر از مزایای ورود تورهای خارجی و کسب درآمد مناسب از محل گردشگری محروم می‌مانند.
این موضوع را با رییس جامعه تورگردانان ایران در میان گذاشتیم. آنطور که او به «جهان‌صنعت» گفته است تورگردانان اقداماتی را در جهت تعریف تورهایی با مسیرهای جدید به انجام رساندند اما علاقه گردشگران به دیدن جاذبه‌های اصفهان و شیراز و در کنار محدودیت مدت زمان سفر، معمولا مانع آن می‌شود که از مقاصد کمتر شناخته‌شده ایران بازدید به عمل آورند.
برنامه‌ها برای تعریف مقاصد جدید
مصطفی شفیعی شکیب، رییس جامعه تورگردانان ایران در پاسخ به این پرسش که آیا می‌پذیرد تنوع تورهای برگزار شده در ایران پایین است به «جهان‌صنعت» گفت: اگر بروشور شرکت‌های تورگردان را ببینید، متوجه می‌شوید که تورهای تعریف شده از تنوع قابل قبولی برخوردارند. در واقع اینطور نبوده که صرفا پنج شهر را به عنوان یک تور کلاسیک مطرح کنیم. چیزی حدود ۳۹تور فقط در یک بروشورتعریف کرده‌ایم، همچنین تورهای مرتبط با رویدادها از سوی تورگردانان تعریف شده است. امروز برای جشن انگور، جشن خرما، زعفران، پسته، گلابگیری و موارد دیگر تور تعریف کرده‌ایم. تقریبا برای تمام ایران و حتی برای همه ادیانی که در کشور وجود دارند تور تعریف شده است که تورهای ویژه مسیحی‌ها، زرتشتی‌ها و جهودها از آن جمله‌اند. تورهای مشاهیر و تورهای مخصوص بانوان نیز تعریف شده است بنابراین باید بگویم که پایین بودن تنوع تورها در خصوص بسیاری از آژانس‌ها مصداق ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که پس چرا با وجود تعریف این تعداد تور متفاوت، باز هم آنچه در عمل مشاهده می‌شود برگزاری تعداد زیاد تورهای کلاسیک و انگشت‌ شمار بودن تورهای مقاصد غیربرند است، گفت: باید توجه داشت که تورگردان نمی‌تواند نظر خود را به گردشگر تحمیل کرده و بگوید که او باید حتما مثلا از شهر زنجان، مراغه یا تربت حیدریه بازدید کند. باید بپذیریم در نهایت این گردشگر است که انتخاب می‌کند.
این تورگردان خاطرنشان کرد: جالب است بدانید که سازمان جهانی گردشگری ۹۳تور تعریف کرده و یکی از اینها توری است که برمبنای سلیقه و خواست گردشگر تعریف می‌شود. در این نوع از تور مثلا گردشگر اعلام می‌کند که قصد دارد به زنجان برود و حتما با هنر سنتی کاردسازی آنجا آشنا شود یا مثلا می‌گوید در سفر به اصفهان از میان مساجد صرفا قصد بازدید از مسجد عتیق را دارد. در واقع در این نوع تورهای جدید، تورگردان تور را برمبنای سلیقه گردشگر تعریف می‌کند و حالت سفارشی شده دارد. امروز تمام آژانس‌های ایران هم با این موضوع آشنا هستند و آن را انجام می‌دهند بنابراین به نظرم بی‌انصافی است که بگوییم فقط یک‌سری از تورهای خاص اصفهان و شیراز از سوی تورگردانان تعریف شده است.
اهمیت برندهای گردشگری
با توجه به شخصی‌سازی شدن و سفارشی شدن تورها در دنیای امروز برای آنکه یک تور خاص در ردیف انتخاب‌های گردشگران قرار گیرد، لازم است که مقاصد سفر به شکل جامع و کامل و با زبان‌های بین‌المللی معرفی شود چراکه در غیر این صورت شانس استقبال از توری که به مقاصد غیربرند کشور می‌رود بسیار پایین و محدود است.
رییس جامعه تورگردانان ایران ضمن اشاره به وضعیت کشورهای دیگر در زمینه برگزاری تورها گفت: امروز گردشگرانی که به کشور هند می‌روند در تورها از شهرهای برند این کشور یعنی دهلی، آگرا و جیپور بازدید می‌کنند. در این تور بمبئی یا حیدرآباد را به گردشگران نشان نمی‌دهند یا آنها را به بازدید از بنگلور و کلکته نمی‌برند. چرا فقط عمده تورهای هند در همین مسیر مشخص تعریف شده است؟ آیا کلکته و بمبئی شهرهای مقصد گردشگری نیستند؟ علت آن است که تور در شهرهایی برگزار می‌شود که برای گردشگری آن کشور برند شده‌اند. آیا می‌توان گردشگری را از کشوری خارجی به ایران آورد اما اصفهان را به او نشان نداد؟ یا وی را به بازدید از شیراز و یزد نبریم؟ شهر یزد به سبب شاخص بودن معماری آن به ثبت جهانی رسیده و به عنوان یکی از شهرهای تاریخی دنیا مطرح است. بافت تاریخی این شهر بی‌نظیر است و شبیه آن را در هیچ کجای ایران نمی‌توانیم ببینیم. در اردستان یا میبد بخشی از آن چیزی که در یزد است دیده می‌شود و هیچ‌یک نمی‌توانند جای یزد را بگیرند. شهری مثل اصفهان هم جاذبه‌ها و هم امکانات بسیاری را در خود جای داده است که آن را از سایر مقاصد ایران برجسته‌تر می‌کند. شهر شیراز هم خود یک موزه باز است و شاید صرفا در بخش‌هایی از یونان، ایتالیا یا فرانسه بتوانید چیزی شبیه آنچه در شیراز وجود دارد ببینید. در هرکجای شیراز یک سایت تاریخی وجود دارد و به هر حال گردشگران حق دارند که از این شهرهای پر جاذبه کشورمان بازدید کنند.
محدودیت زمانی گردشگران
رییس جامعه تورگردانان با تاکید بر اینکه باید توجه داشت که گردشگران زمان محدودی را در ایران اقامت دارند و نمی‌توان آنها را به بازدید از تمام استان‌ها یا شهرها برد، گفت: یک مساله‌ای که وجود دارد محدودیت زمانی گردشگران است و زمانی که گردشگر خارجی به تورگردان تاکید می‌کند که فقط قصد دارد مهم‌ترین شهرهای گردشگری ایران را ببیند، تورگردان ایرانی ناچار است که آنها را به همین شهرهای شناخته‌شده یعنی اصفهان و شیراز ببرد.
وی افزود: «اگر مدت زمان سفر گردشگر به ایران افزایش یابد، می‌توان آنها را به بازدید از کرمان نیز برد یا سفر به همدان و کرمانشاه را در برنامه گنجاند. یا اگر گردشگر در فصل گرم سال بیاید می‌توان او را به نوار شمالی ایران هم برد و بازدید از شهرهای رشت، لاهیجان، اردبیل، تبریز و ارومیه را هم در برنامه‌ها گنجاند. بازدید از زنجان و کردستان هم اگر فصل سفر گردشگران با آب‌وهوای این مناطق همخوانی داشته باشد مقدور است بنابراین تعریف تور بستگی به فصل نیز دارد.»
باتوجه به این نکته که انتخاب مقاصد از سوی گردشگران خارجی تا حد زیادی با برند بودن شهرهای مقصد در ارتباط است، انتظار می‌رود دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت گردشگری، اقدامات موثری جهت معرفی شهرهای کمتر شناخته‌شده ایران در سطح جهانی انجام دهد.
تولید محتوای ویدئویی، تصویری و متنی به زبان‌های بین‌المللی برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری مقاصد کمتر شناخته‌شده کشور از جمله مواردی است که می‌تواند در جهت تنوع بخشی به تورهای ایرانی موثر باشد و لازم است که از سوی دولت و وزارت گردشگری طرف توجه قرار گیرد.