بحران خرما

یک ماهی می‌شود که قیمت خرما نوسانات عجیبی را تجربه می‌کند‌. قیمت هر کیلو خرما با رشد ۴۰درصدی از ۱۲هزار تومان به ۴۰تا۵۰هزار تومان رسیده، این در حالی که دبیر انجمن ملی خرمای ایران از اختلاف حدود ۵۰ درصدی قیمت آن در بازار و نخلستان خبر می‌دهد و پای دلالان را وسط می‌کشد. بر اساس گفته‌های این فعال حوزه کشاورزی خرما با قیمتی حدود دو برابر خرید نخلستان در اختیار مردم قرار می‌گیرد. با افزایش قیمت خرما زمزمه کمبود این مواد غذایی بالاخص در ماه رمضان به گوش‌‌ رسید در حالی که هر‌ساله ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تن خرما برای ماه رمضان در انبارهای شهرهای بزرگ مانند تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد ذخیره و تا قبل از آغاز این ماه در بازار توزیع می‌شود. ستاد تنظیم بازار صادرات خرما را جهت تامین نیاز داخلی ممنوع کرده اما انجمن خرما و خشکبار و همچنین گمرک اعلام کردند که از سوی دولت ابلاغیه‌ای مبنی بر صادرات این محصول دریافت نکردند و نماینده مردم بم آن را تصمیمی غیرکارشناسی خواند.
ممنوعیت صادرات تولید را به خطر می‌اندازد
در حالی ستاد تنظیم بازار هنوز طرح ممنوعیت صادرات خرما را اجرا نکرده که نماینده مردم بم در مجلس اعلام کرده که وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور تنظیم بازار در ماه رمضان تصمیم دارد از صادرات خرما جلوگیری کند. این در حالی است که به گفته نماینده مردم بم خرمای صادراتی ایران به دلیل نبود صنایع جانبی مصرف داخلی ندارد.
نیکزادی‌پناه در همین رابطه گفت‌: از وزیر می‌خواهم که دستور دهند قیمت خرما کنترل شود و از صادرات خرما جلوگیری نشود، چرا که با این وجود باغداران متحمل خسارت می‌شوند و بر رونق تولید لطمه وارد خواهد شد.
نماینده مردم بم در مجلس با ممنوعیت صادرات خرما مخالفت و تصریح کرد: دولت باید در سال رونق تولید موانع تولید را رفع و برای ایجاد رونق اقتصادی از ظرفیت‌های کشور استفاده کند. همچنین تورم را کنترل کرده و ارزش پول را به حالت گذشته خود باز‌گرداند.
نیکزادی‌پناه افزود: از صداوسیما گله‌مند هستم چرا‌که افراد غیرکارشناس دعوت می‌کند و در خصوص خرما و قیمت خرما با آنها به بحث می‌پردازد. بحث صداوسیما با شخصی به نام موسوی بود که سال گذشته اظهاراتی کذب در خصوص خرمای بم بیان کرده بود. در سال‌جاری هم از ایشان دعوت کردند که ایشان بدون شناخت از کالای مرغوب خرمای ضیافتی تعیین قیمت کردند و این موضوع باعث وارد شدن خسارت زیادی به باغداران شرق استان کرمان شد.
نماینده مردم بم در مجلس اضافه کرد: از وزیر کشاورزی که متولی این موضوع است می‌خواهم از کشاورزان و باغداران حمایت کنند. درخواست دارم به منظور حمایت از رونق تولید مشکلات کلی خودروسازان حوزه انتخابیه در خصوص مشکلات گمرکی و تامین ارز رفع شود. وزارت نیرو با توجه به تخصیص منابع از محل صندوق توسعه ملی به اذن مقام معظم رهبری در بودجه سال ۱۳۹۸ برای تخصیص اعتبار لازم در خصوص انتقال آب از سمت حوزه انتخابیه اقدام کند.
ارزش ۴۰۰ میلیون دلاری صادرات خرما
به گفته رییس انجمن ملی خرما هرساله میزان صادرات خرما در ماه رمضان کاهش می‌یابد که نیازی به ممنوعیت صادرات این محصول نیست. محسن رشیدفرخی میزان صادرات خرما در سال گذشته را ۳۰۰هزار تن اعلام کرد و گفت: ارزش این صادرات ۳۵۰تا۴۰۰میلیون دلار است و کشورهای آمریکای شمالی، اتحادیه اروپا، هند و چین خریداران اصلی خرمای کشور هستند که بخش عمده آن را خرما «دونم» تشکیل می‌دهد.
او با بیان اینکه اکنون قیمت هر کیلوگرم خرمای مضافتی در استان‌های جنوبی کشور ۲۲ هزارتومان و پیارم ۴۵ هزارتومان است گفت: گرانی قیمت خرما در دیگر شهرهای کشور به دلیل افزایش هزینه‌های تولید، نوسان نرخ ارز و حضور دلالان و واسطه‌گران است. رشید فرخی اضافه کرد: مصرف خرما از ۱۵ تا ۲۰ روز آینده در کشور کاهش می‌یابد بنابراین الزامی برای اعمال محدودیت در صادرات خرما نیست.
او ادامه داد: البته تاکنون دستور‌العملی برای اعمال محدودیت صادرات خرما به گمرکات جمهوری اسلامی ایران ابلاغ نشده است.
با وجود اینکه دهم اردیبهشت خبری مبنی بر ممنوعیت صادرات خرما اعلام شد، رییس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران آن را صرفا پیشنهاد خواند. محمدحسن شمس‌فرد گفته بود: دستوری به گمرک مبنی بر ممنوعیت صادرات خرما ابلاغ نشده و هنوز در حد پیشنهاد ستاد تنظیم بازار بوده است.
از طرفی مدیرکل اقتصادی استاندار خراسان شمالی از کاهش قیمت خرما در این استان در روزهای آینده خبر داد. محمدرضا موفق به ایسنا گفت: تاکنون تامین خرما جزو وظایف وزارت جهاد کشاورزی بوده است و طبق هماهنگی صورت گرفته، مباشران بازار این استان با سازمان تعاون روستایی مرتبط می‌شوند تا بتوان از نقدینگی بخش خصوصی به منظور تامین و کاهش قیمت خرما استفاده کرد و البته پیش‌بینی می‌شود با توقف صورت گرفته در صادرات خرما، قیمت این محصول به زودی کاهش یابد.
ردپای دلالان
اما مشکل اصلی جولان قیمت خرما در بازار چیست؟ به گفته دبیر انجمن ملی خرما اگر قیمت هر کیلوگرم خرمای مضافتی در بازار ۳۰ هزار تومان باشد، هر کیلوگرم این محصول از نخلستان‌داران با بسته‌بندی ۱۵ هزار تومان و بدون بسته‌بندی ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان خریداری شده است، این در حالی است که هر بسته خرما در فروشگاه‌ها بین ۴۰تا ۵۰هزار تومان به فروش می‌رسد.
مقداد تکلوزاده میزان خرمای انبار شده در سردخانه‌ها برای ماه رمضان را بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تن خرما اعلام کرد. او گفت: هر سال‌ حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن خرما در کشور تولید می‌شود که ۲۰ تا ۲۵ درصد آن صادر و مابقی در کشور مصرف می‌شود.
او تاکید کرد: خرمایی که اکنون در انبارها آماده عرضه برای ماه رمضان است تولید سال گذشته بوده، خسارات سیل بر نخلستان‌ها سال آینده تاثیر خود را بر بازار خرما نشان می‌دهد.
دبیر انجمن ملی خرمای ایران گرانی خرما در بازار را نتیجه مشکلات موجود در سیستم توزیع و عدم نظارت کافی بر آن دانست.
قصه خرمای ماه رمضان به جایی رسید که مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، تامین، توزیع بازار و ذخایر راهبردی وزارت کشاورزی از فروش این محصول ۱۵درصد زیر قیمت مصوب در میادین میوه و تره‌بار تهران خبر داد. مسعود بصیری گفت: مقرر شده در سازمان میادین میوه و تره‌بار تهران و برخی استان‌ها غرفه‌های رایگانی در اختیار آنها قرار گیرد تا خرما را با قیمت ۱۵ درصد پایین‌تر از نرخ میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران عرضه کنند.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، تامین، توزیع، تنظیم بازار و ذخایر راهبردی وزارت جهاد کشاورزی نیز از تشکیل جلساتی با نخلستان‌داران خبر داد و گفت: مقرر شده در سازمان میادین میوه و تره‌بار تهران و برخی استان‌ها غرفه‌های رایگانی در اختیار آنها قرار گیرد تا خرما را با قیمت ۱۵ درصد پایین‌تر از نرخ میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران عرضه کنند.
او تاکید کرد: مصوبات اخیر ستاد تنظیم بازار قابل تغییر است و اگر هر استانی به کالاهای اساسی و دیگر کالاها نیاز بیشتری داشته باشد میزان عرضه، قابل ترمیم و اصلاح است. بنابراین هیچ مشکلی بابت تامین کالاهای مورد نیاز در ماه رمضان نداریم.
نگاهی به آمار تولید خرما
طبق آمارها ایران سالانه نزدیک ۲/۱ میلیون تن انواع خرما در ۲۰۳ هزار و ۷۶۳ هکتار تولید می‌کند که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد امسال با ۳۰ درصد افت تولید مواجه شویم.
ایران با برخورداری از نخلستان‌های وسیع در استان‌های خوزستان، کرمان، هرمزگان، فارس، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر دومین تولیدکننده خرما به لحاظ تولید و سطح زیر کشت و پنجمین صادرکننده این محصول در جهان به شمار می‌رود.
میزان تولید خرما در جهان حدود ۵/۷ میلیون تن برآورد می‌شود که در یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار نخلستان با متوسط عملکردی شش ‌هزار و ۸۳۴ کیلوگرم کشت می‌شود.
مصر، ایران، عربستان سعودی، امارات، پاکستان، الجزایر، عراق، سودان، عمان و لیبی ۱۰ تولیدکننده برتر خرما در جهان به شمار می‌روند که مصر بیشترین میزان عملکرد و الجزایر بیشترین سطح زیر کشت را در اختیار دارد.
متوسط مصرف سرانه جهانی محصول خرما بیش از یک کیلوگرم برآورد می‌شود که البته این شاخص در عربستان ۳۴ کیلوگرم و در ایران هفت تا ۱۰ کیلوگرم است.