روزی که محمدعلى شاه قاجار در میهن خود به سفارت روسیه پناهنده شد!

۲۴ تیرماه ۱۲۸۸ (۱۵ ژوئیه ۱۹۰۹) شهر تهران پس از یک روز جنگ خیابانی به دست افراد مسلح بختیاری، گیلان و مجاهدین مشروطیت افتاد و محمدعلی شاه قاجار پس از اطلاع از آن، با خانواده‌اش به ساختمان تابستانی سفارت روسیه در زرگنده قُلهَک پناهنده شد‌. وی قبلا در سلطنت‌آباد مستقر شده بود و با اینکه هنوز ۵۰۰ قزاق و تعدادی توپ در اختیار داشت تصمیم به تحصن در سفارتخانه خارجی گرفته بود‌.
به تفسیر برخی از مورخان، محمدعلی شاه با تحصن در ساختمان تابستانی سفارت روسیه، پناهنده شدن به بیگانه را بر مذاکره با سران مخالفان و پذیرفتن شرایط آنان ترجیح داده بود که در «تاریخ» به عنوان اقدامی حقارت‌آمیز ثبت شده است‌. همزمان سایر مقامات نزدیک به او نیز به سفارتخانه‌ها پناه بردند‌ چون (ظاهرا!) سفارتخانه‌های روسیه و انگلستان برای همه متقاضیانِ تحصن جای نداشتند به مقام‌های اضافی، هرکدام یک پرچم این دو دولت داده شده بود تا بر بالای خانه‌هایشان نصب کنند که (از ترس این دو دولت امپریالیست) کسی متعرض‌شان نشود! این وضعیت نیز یک لکه ننگ دیگر بر تاریخ ایران اضافه کرده است‌.
سفرای روسیه و انگلستان سپس به‌طور جداگانه و با لحنی متفاوت، از سردار اسعد و سپهدار تُنکابُنی فرماندهان نیروهای فاتح تهران خواستند که به زد و خورد پایان دهند و مساله را از راه مسالمت حل کنند!‌ فاتحان تهران خواستار تسلیم سرهنگ لیاخوف (فرمانده روس نیروی قزاق مستقر در تهران که مجلس را به توپ بسته بود) شدند که موافقت مشروط شد و لیاخوف به فاتحان تهران مراجعه کرد و تامین [امان] خواست‌.
دو روز بعد یک شورای عالی ۲۸ نفری تشکیل و همان روز محمدعلی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی، از سلطنت خلع و پسر ۱۲ ساله او احمد میرزا را به سلطنت برداشت و چون او هنوز طفل بود قرار شد عضدالملک «ایلخان قاجار ـ رییس وقت ایل مغول‌تبار قاجارـ نیابت سلطنت را برعهده گیرد‌. این ایل به روش مغول‌های قرون ۱۲ تا ۱۴، «ایلخان» داشته است!‌ احمد میرزا در آن لحظه با پدرش در سفارت روسیه بود که از آنجا به کاخ سلطنتی انتقال یافت‌.