رونق منفعت‌طلبی

گروه بازرگانی- اوضاع بازار لوازم‌خانگی آشفته‌تر از آن چیزی است که شنیده می‌شود. در حالی که قیمت‌های عجیب و غریب بازار نابسامان لوازم‌خانگی صدای مردم را در‌آورده، طرح پیش‌فروش لوازم‌خانگی نیز با حرف و حدیث‌هایی روبه‌رو شده است. چندی پیش ستاد تنظیم بازار‌ موافقت خود را با طرح پیش‌فروش لوازم‌خانگی برای تولیدکنندگان توانمند و بدون مداخله دولت اعلام کرد که به دنبال آن قرار شد در مرحله‌‌ اول این طرح، ۱۶۰ محصول با قیمت قطعی پیش‌فروش شود. به گفته برخی مسوولان این طرح می‌تواند حباب قیمتی را از بین ببرد چرا که در شرایط کنونی وضعیت بازار لوازم‌خانگی به لحاظ قیمتی با یک حباب ساختگی مواجه شده و مردم را در خصوص کمبود کالا در آینده نگران کرده است.‌ در این خصوص دبیر اجرایی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم‌خانگی ایران با اشاره به ثابت بودن قیمت محصولات لوازم‌خانگی در این طرح گفت: این شاخص به طور قطع جلوی دلال و دلال‌بازی را خواهد گرفت و مانعی در خصوص ایجاد کمبود مصنوعی کالا در بازار به وجود می‌آورد.
این در حالی است که به گفته برخی دیگر از مسوولان، اجرای طرح پیش‌فروش لوازم‌خانگی در بازار تلاطم و انحصار‌طلبی ایجاد می‌کند. بر این اساس حبیب‌الله انصاری دبیر‌کل انجمن صنایع لوازم‌خانگی ایران با بیان اینکه طرح پیش‌فروش لوازم‌خانگی هفته گذشته در کمیته تنظیم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت به تصویب رسیده است، گفت: ارائه چنین طرح‌هایی از سوی بخش خصوصی به کمیته تنظیم بازار آن هم قبل از بررسی قابل قبول نیست و در بازار تلاطم و انحصار‌طلبی ایجاد می‌کند.
دولت دخالتی ندارد
این اختلاف نظرها در حالی مطرح می‌شود که به گفته معاون امور اقتصادی و بازرگانی وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز این طرح می‌تواند موجب انحصارگری در بازار شود. بر همین اساس حسن یونس‌سینکی‌ گفت: تهدید ناشی از عدم امکان مشارکت سایر برندهای لوازم‌خانگی در طرح پیش‌فروش و مخاطره ایجاد فضای انحصارگری در بازار و عدم رقابت تولید‌کنندگان کوچک مقیاس با واحدهای بزرگ تولیدی از نقاط ضعف این طرح است. همچنین نوع قرار‌داد حقوقی پیش‌بینی شده به نفع مصرف‌کننده نبوده و در شرایط فوری باید دقیقا روشن و در صورت دریافت تمام وجه باید کالا یک ماهه تحویل شود.
دبیر کارگروه تنظیم بازار در ادامه گفت: هر واحد تولیدی با رعایت ضوابطی می‌تواند بر اساس اعتبار برند و نوع خدمات ویژه‌ای که به واسطه اطلاع‌رسانی کامل در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهد، نسبت به پیش‌فروش محصولات خود اقدام کند. این در حالی است که دولت دخالتی در پیش‌فروش لوازم‌خانگی ندارد.
یونس سینکی‌ با تاکید ‌بر عدم لزوم مداخله دولت در اجرای این طرح افزود: در این طرح تولید‌کنندگان با مدنظر قرار دادن استفاده از ظرفیت‌های مصوب ضوابط فروش اقساطی و پیش‌فروش کالا مصوب هیات تعیین و تثبیت قیمت‌ها و اطلاع‌‌رسانی کامل و شفاف به مصرف‌کنندگان، می‌توانند به پیش‌فروش محصولات خود بپردازند. وی با اشاره به انعکاس شایعاتی مبنی بر تصویب طرح مذکور در کارگروه تنظیم بازار تصریح کرد: طرح پیشنهادی پیش‌فروش با قیمت مقطوع کالا با اهداف تامین مالی واحدهای تولیدی و مدیریت تقاضا در بازار، در جلسه دبیرخانه کارگروه تنظیم بازار مطرح شد و در پایان‌ جلسه، اکثریت اعضا رای به عدم تجانس موضوع با شأن کارگروه تنظیم بازار دادند. یونس‌سینکی‌ ادامه داد: با پیشنهاد معاونت امور اقتصادی و بازرگانی مبنی بر احصای نقاط ضعف و قوت، فرصت‌ها و تهدیدهای مطرح شده و ارائه آن به وزیر صنعت، معدن و تجارت با مدنظر قرار دادن عدم لزوم مداخله دولت در اجرای طرح و ارجاع واحدهای تولیدی متقاضی به استفاده از ظرفیت‌های مصوب ضوابط فروش اقساطی و پیش‌فروش کالا و موارد ذکر شده، با این طرح موافقت شد.
احتمال کاهش قیمت‌های کاذب
به گفته‌ این مقام مسوول ‌افزایش سهم تولید‌کنندگان از قیمت مصرف‌کننده با حذف واسطه‌گری و کاهش قیمت‌های کاذب (‌کاهش حاشیه بازریابی)،‌ کمک به واحد صنعتی در جهت تامین مالی تولید با توجه به افزایش نرخ ارز و افزایش هزینه‌های تولید،‌ جذب نقدینگی سرگردان که در‌ یک‌سال اخیر با ورود به بازارهای مختلف سبب نابسامانی شده و هدایت آن به سوی تولید اشتغال‌زا و دارای ارزش افزوده، مشارکت بانک صادرات ایران در طرح مذکور و در نتیجه کاهش ریسک اجرایی برای مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان و ملحوظ بودن وجه مثبت اجتماعی طرح با توجه به تامین رفاه و حمایت از مصرف‌کننده از نقاط قوت این طرح بوده است.
وی افزود: همچنین کنترل تقاضای متورم شده ناشی از حفظ دارایی و جذب نقدینگی سرگردان و جلوگیری از افزایش نرخ‌ها به دنبال شرایط تحریمی، جلوگیری از رکود تورمی، افزایش احتمالی مقادیر عرضه (ناشی از کاهش احتکار و ذخیره خانگی) به دنبال آرامش بازار ناشی از اجرای طرح و شفاف شدن قیمت‌ها و امکان کنترل بیشتر بر آن، امکان تولید بر اساس تقاضا و توان پیش‌بینی دقیق‌تر در واردات مواد و قطعات و نیز مدیریت منابع ارزی و توانمندی صنایع داخلی و وجود ضوابط مصوب فروش اقساطی و پیش‌فروش مصوب هیات تعیین و تثبیت قیمت‌ها از دیگر نکات مثبت اجرای این طرح است.
ایجاد فضای انحصارگری
دبیر کارگروه تنظیم بازار‌ همچنین با تشریح نقاط ضعف و تهدیدهای اجرای این طرح گفت: تهدید ناشی از عدم امکان مشارکت سایر برندهای لوازم‌خانگی در طرح پیش‌فروش و مخاطره ایجاد فضای انحصارگری در بازار و عدم رقابت تولید‌کنندگان کوچک‌مقیاس با واحدهای بزرگ تولیدی، نامشخص بودن سازو‌کار تضمین‌کننده ایفای تعهد واحد تولیدی‌،‌کیفیت محصول نهایی و همچنین عدم تعیین نهاد ناظر و پاسخگو، امکان تشدید تقاضاهای فزاینده به دلیل تبدیل ماهیت اقلام لوازم‌خانگی از کالای مصرفی بادوام به کالای سرمایه‌ای درنتیجه اجرای چنین طرح‌هایی و نیز احتمال بر هم خوردن نظام نرخ‌گذاری سایر بازارها با توجه به نرخ دو درصد ماهانه تخفیف در طرح از جمله چالش‌ها و نقاط ضعفی است که در این طرح وجود دارد.
وی همچنین تصریح کرد که نوع قرارداد حقوقی پیش‌بینی شده به نفع مصرف‌کننده نبوده و در شرایط فوری باید دقیقا روشن شده و در صورت دریافت تمام وجه باید کالا یک ماهه تحویل شود.
معاون وزیر صنعت‌ تاکید کرد: بر این اساس، هرگونه دخالت دولت یا دبیرخانه کارگروه تنظیم بازار در طرح مذکور به صورت خاص مورد تایید نبوده و اساسا هر واحد تولیدی با رعایت ضوابط یادشده می‌تواند بر اساس اعتبار برند و نوع خدمات ویژه‌ای که به واسطه اطلاع‌رسانی کامل در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهد، نسبت به پیش‌فروش محصولات خود اقدام کند.
چاره‌ای جز خرید کالای بنجل نیست
طرح پیش‌فروش لوازم‌خانگی در حالی مطرح شده که در شرایط فعلی بازار لوازم‌خانگی در آشفتگی شدیدی به سر می‌برد. عده‌ای بر این عقیده هستند که این بازار با افزایش تقاضا روبه‌رو شده اما فروشنده‌ها از فروش کالا خودداری می‌کنند. عده‌ای دیگر نیز بر این عقیده هستند که به جز تقاضا برای خرید جهیزیه، مشتری در این بازار وجود ندارد‌ اما آنچه این روزها همه متفق‌القول نسبت به آن تاکید دارند این است خریداران لوازم‌خانگی یا کالای دلخواه خود را نمی‌یابند یا به دلیل گرانی از خرید منصرف می‌شوند. بر این اساس برخی خانواده‌ها می‌گویند که با وجود پرداخت میلیون‌ها تومان برای خرید یک یخچال و فریزر هیچ حق انتخابی ندارند و مجبورند هر کالایی که به آنها عرضه می‌شود، را بخرند .
این در حالی است که به گفته برخی دیگر از مشتری‌های بازار لوازم‌خانگی که به دنبال آغاز زندگی مشترک هستند، اغلب فروشگاه و مغازه‌ها در بازار امین حضور و خیابان جمهوری بر روی درب ورودی فروشگاه‌ها نوشته‌اند که تمامی اجناس فروخته شده است. به گفته آنها، فروشندگان حتی حاضر به پاسخگویی به مشتریان نیستند. حتی نمایندگی‌های رسمی کارخانه‌ها درب فروشگاه‌ها را برای مشتریان باز نمی‌کنند و اگر هم باز کنند، می‌گویند «چیزی برای فروش نداریم»، «قیمت نداریم»، «کارخانه‌ها کالا نمی‌دهند.»
از این رو در شرایط فعلی، بازار لوازم‌خانگی در نابسامانی به سر می‌برد و می‌توان گفت که قیمت انواع کالا در این بازار با افزایش قیمت‌های چند برابری روبه‌رو شده است. از این رو به نظر می‌رسد که طرح پیش‌فروش لوازم‌خانگی برای احترام به سلیقه مصرف‌کننده و جلوگیری از سودجویی دلالان مطرح شده در حالی که به گفته معاون وزیر صنعت، این طرح نقاط ضعفی دارد که چندان به نفع جیب مصرف‌کننده نیست و تنها می‌تواند منجر به افزایش انحصارگری در بازار شود. بنابراین به نظر می‌رسد که باید برای یک بار هم شده مسوولان با مشورت با بخش خصوصی تصمیماتی را برای بازار اخذ کنند که منجر به کاهش سودجویی‌ها و به نفع مصرف‌کننده باشد.