مبهم‌ترین روزهای مسکن

حسن محتشم *
سال‌های سال است که مسکن به یکی از معضلات مردم و جامعه ما تبدیل شده است. طی سال‌های گذشته نیز که سرعت رشد تورم افزایش غیرمعقولی داشته است، تاثیرات زیادی را بر تمامی بخش‌های اقتصاد و به ویژه مسکن شاهد بوده‌ایم. طبیعتا این تورم در بخش‌های گوناگون مسکن از جمله دستمزد نیروی انسانی، نرخ مصالح ساختمانی و قیمت خدمات و زمین نمود داشته است. وضعیت به گونه‌ای رقم خورده که تهیه مسکن دیگر برای مردم آرزو نیست بلکه به رویایی دست‌نیافتنی
تبدیل شده است.درآمد مردم کفاف هزینه‌های تامین مسکن را نمی‌دهد. اکنون در شرایطی که میانگین قیمت یک مترمربع واحد مسکونی در تهران به 88میلیون تومان رسیده، صاحب خانه شدن برای مردم دشوارتر از گذشته شده است.
در چنین شرایطی لازم است تا میزان عرضه در بازار مسکن افزایش یابد. طرح‌های دولتی از مسکن مهر گرفته تا اقدام ملی و از همه دردناک‌تر بحث نهضت ملی مسکن، هیچ‌کدام از سازوکار درستی برای اجرا برخوردار نیستند. متاسفانه دولت از تولی‌گری در بخش مسکن دست‌بردار نیست. باوجود اینکه سال‌های سال است که تمام کارشناسان و مدیران در خصوص بی‌نتیجه بودن تولی‌گری دولت در بخش مسکن تاکید کرده‌اند، سیاستگذاری‌های مسوولان همچنان طبق روال قبل صورت می‌گیرد. دولت به عنوان متولی خودش را در نقش کارفرما به تولیدکنندگان و سازندگان مسکن تحمیل کرده است، بدون توجه به اینکه این موضوع نتیجه‌ای جز پیچیده‌تر شدن بوروکراسی و افزایش هزینه‌ها ندارد و مشکلی از مشکلات مردم نیز حل نکرده است. البته بهتر است بگوییم نه‌تنها مشکلات مردم حل نشده‌اند بلکه تشدید نیز شده‌اند. زمانی که دولت اقدام به ارائه طرحی در ارتباط با بازار مسکن می‌کند، توقعاتی میان مردم شکل می‌گیرد و آنها دلشان را به وعده‌های دولت خوش می‌کنند؛ وعده‌هایی که محقق نمی‌شوند و منجر به تحمیل حجم بیشتری از ناامیدی به مردم می‌شود.
وزارت راه‌وشهرسازی نزدیک به 10سال پیش طرحی را ارائه کرد؛ طرحی مبنی بر اینکه اگر سالانه یک میلیون واحد مسکونی ساخته شود، در افق 1404 یعنی سال آینده به نقطه سر به سر خواهیم رسید. هیچ زمانی در تاریخ ایران یک میلیون واحد مسکونی طی یک‌سال تولید نشد. از سویی هیچ‌گاه برنامه‌ریزی درستی مبنی بر حرکت به سوی تولید بیشتر هم وجود نداشته است. میزان تولیدی که طی سال‌های گذشته صورت می‌گیرد، بین 350 تا 400هزار واحد مسکونی در سال است. البته باید توجه داشت که همه این واحدهای مسکونی در نقاط مناسبی که افراد کم‌درآمد و کم‌بضاعت بتوانند در آن خانه بخرند، ساخته نمی‌شوند. بخشی از این تولیدات آنهایی هستند که برای سازندگان و تولیدکنندگان توجیه اقتصادی داشته باشند. از همین‌رو بیشتر در نقاط متوسط رو به بالای کلانشهرهایی که مسکن در آنها از قیمت خوبی برخوردار است، ساخته می‌شوند. این نوع تولید در واقع آثار مخرب زیست‌محیطی نیز دارد. جمعیت کلانشهرهایی مانند تهران و مشهد آنقدر افزایش یافته است که ساخت‌و‌ساز اضافی و جذب جمعیت جدید، مشکلات و گرفتاری‌هایی را به همراه خواهد داشت. در چنین شرایطی دستگاه‌های خدمات‌‌رسان نیز برای تامین نیازهای ساکنان کلانشهرها با چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهند بود.
شورای‌عالی معماری و شهرسازی باید برنامه‌ریزی توزیع ساخت را در دستور کار خود قرار دهد. از سوی دیگر دولت باید به ورود مستقیم به بخش ساخت و ساز و اعمال قیمت‌گذاری دستوری در طرح نهضت ملی مسکن پایان دهد چراکه این رویه‌ها پاسخگو نبوده‌اند. نتیجه این اقدامات دولت کاهش میزان تولید و عرضه در بازار مسکن بوده است.
این روزها مسائل و موضوعات سیاسی و تنش‌های ناشی از درگیری نظامی احتمالی در منطقه که ایران نیز به نوعی با آن روبه‌رو خواهد بود، مزید بر علت شده‌اند. به عبارتی این روزها دیگر نمی‌توان برای افزایش سرمایه‌گذاری در بازار مسکن اقدامی کرد. شرایط حال حاضر به گونه‌ای است که باید از خروج سرمایه‌ها از این بازار جلوگیری کرد چراکه شرایط سیاسی کنونی نتیجه‌ای جز خروج سرمایه از برخی بازارها ندارد. در شرایط کنونی بازاری مانند بورس وضعیت
مناسبی ندارد. مسکن نیز در چنین وضعیتی از شرایط مطلوبی برخوردار نیست چراکه امکان نقدشوندگی سرمایه در بخش مسکن در هنگام وقوع تنش‌های اجتماعی و سیاسی کاهش می‌یابد. این موضوع سبب می‌شود تا سرمایه‌ها نه‌تنها دیگر به سوی بازار مسکن روانه نشوند بلکه از این بازار خارج شوند.
در شرایط کنونی باید منتظر ماند و دید که دولت چه برنامه‌هایی را در دستور کار خود قرار می‌دهد. تصمیمات دولت برای حفظ ارزش پول ملی و جلوگیری از کاهش آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و ارتباط موثر و مستقیمی با آینده بازارهای اقتصادی کشور دارد. امروز که قیمت سکه به بیش از 54میلیون تومان رسیده و نرخ ارز شیب صعودی به خود گرفته است، معنای ناخوشایندی برای اقتصاد مملکت دارد. این گونه مسائل در بخش مسکن کشور نیز تاثیرات منفی داشته و اگر برنامه‌ریزی درستی برای آن انجام نشود، شرایط این بازار نه‌تنها بهبود نمی‌یابد بلکه مبهم‌تر نیز خواهد شد.
* عضو هیات‌مدیره انجمن انبوه‌سازان استان تهران