مسیر تاریک رادیکالیسم

آرزو فرشید- کار از کاهش تعهدات برجامی گذشته و گام به گام به سوی رادیکالیسم پیش می‌رویم. حالا دیگر سخن از خروج از NPT و قطع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است! البته این را ما نخواسته بودیم و خروج یک‌طرفه آمریکا از برجام موجبات آن را فراهم کرد.تحریم‌های اقتصادی آمریکا از یک سو و بی‌عملی اروپا در حفاظت از توافق هسته‌ای از سوی دیگر، راهی غیر از کاهش گام به گام تعهدات برجامی باقی نگذاشت. اما گام‌های پنج‌گانه ایران هم ثمری نداشت و اروپا را وادار به مقاومت در برابر آمریکا نکرد. بگذریم از اینکه برخی از تحلیلگران این انتظار را از اساس گزاف دانسته و معتقد بودند باید از اروپا به قدر توان او انتظار داشت. به هرحال کار به اینجا رسید که امروز از توافق هسته‌ای چیز زیادی باقی نمانده باشد.تهدید اخیر انگلستان، فرانسه و آلمان مبنی بر فعال کردن مکانیسم حل اختلاف اما تیر آخر را زد. ایران خوب می‌داند که در صورت قانع نشدن طرف مقابل در جلسات مشترک پرونده ما به شورای امنیت رفته و از آنجا که ابزار وتو هم کارایی نخواهد داشت، جان سالم به در بردن از آن جلسه محال است.
به عبارت صریح‌تر چیزی تا برگشتن به ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد و تحریم‌های شورای امنیت باقی نمانده است. از همین رو شاهدیم که مقامات مسوول و اهل سیاست در ایران از باب تهدید درآمده‌اند.
خروج از NPT؟!
مصداق این مدعا مصاحبه دیروز محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با خبرگزاری «خانه ملت» است. او در این گفت وگو با اشاره به اقدام اخیر اروپایی‌ها در ارتباط با برجام گفت: «گام‌های کاهش تعهدات تمام شده اما اگر اروپایی‌ها به رفتار بلاوجه خود ادامه دهند یا پرونده ایران را به شورای امنیت بفرستند، موضوع خروج ایران از NPT مطرح می‌شود.»
وی در توضیح برنامه وزارت امور خارجه در مقابله با تصمیم اخیر کشورهای اروپایی‌ برجام مبنی بر پیگیری ساز‌و‌کار حل اختلاف گفت: «وزارت امور خارجه از مسیر حقوقی موضوع را دنبال می‌کند. جمهوری اسلامی ایران بحث روش حل اختلاف را به صورت رسمی اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ بعد از خروج آمریکا از برجام آغاز کرد. سه نامه در ۱۰ می سال ۲۰۱۸، ۲۶ آگوست سال ۲۰۱۸ و نوامبر سال ۲۰۱۸ نیز به خانم موگرینی نوشته شد و در آن رسما اعلام شد که ایران روش حل و فصل اختلافات را شروع کرده است. در نامه‌ای که در نوامبر ۲۰۱۸ به خانم موگرینی نوشته شد، تاکید کردیم که ایران مکانیسم حل‌وفصل اختلافات را شروع کرده و به پایان رساندیم بنابراین ناگزیریم برنامه کاهش تعهدات برجام را اجرایی کنیم. جمهوری اسلامی ایران پس از نامه یادشده هفت ماه به اتحادیه اروپا فرصت داد و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ (می سال ۲۰۱۹) کاهش تعهدات برجام را آغاز کرد که تقریبا دو ماه پس از آن، آثار عملی داشت. اظهارات اروپایی‌ها هیچ‌وجه قانونی ندارد بنابراین ما از بلاوجه بودن اقدام اروپایی‌ها استفاده می‌کنیم. اگر اروپایی‌ها اقدام دیگری انجام دهند طبق نامه رییس‌جمهور در همان اردیبهشت ۱۳۹۷، موضوع خروج ایران از NPT مطرح می‌شود.»
وزیر امور خارجه با بیان اینکه ایران پنج گام در راستای کاهش تعهدات برجام برداشته و قرار نیست گامی دیگری برای کاهش تعهدات بردارد، گفت: «در صورتی که اروپایی‌ها به تعهدات خود برگردند ایران هم کاهش تعهدات را متوقف می‌کند اما اگر اروپایی‌ها به رویه خود بر اساس بازی‌های سیاسی ادامه دهند- زیرا هیچ محمل قانونی ندارد- ما امکانات متعددی داریم. در نامه رییس‌جمهور آمده اگر این موضوع به شورای امنیت ارجاع شود، خروج ایران ازNPT مطرح خواهد بود اما پیش از آن برنامه‌های دیگر را می‌توان در دستورکار قرار داد.
قطع همکاری با آژانس؟!
اظهارات ظریف درباره احتمال خروج از NPT را نباید سرسری گرفت زیرا آن‌طور که به نظر می‌رسد کم نیستند کسانی که بر طبل رادیکالیسم می‌کوبند و بدون در نظر گرفتن منافع ملی صرفا بر انجام اقدامات تلافی‌جویانه اصرار دارند. مصداق این مدعا بیانیه اخیر مجلسیان مبنی بر احتمال قطع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؛ بیانیه‌ای که یکشنبه گذشته توسط محمدعلی وکیلی، عضو هیات رییسه مجلس قرائت شد و در آن آمد: «ما نمایندگان مردم در مجلس نه در مورد برجام بی‌جان نافرجام بلکه در ماندن و همکاری با آژانس تصمیم خواهیم گرفت تا به غربی‌ها و طرف‌های مذاکره تفهیم کنیم که نظام مقتدر جمهوری اسلامی ایران در تصمیمات قاطع و انقلابی در تنگنا درنگ نخواهد کرد.»
طرح اصلاح‌طلبان و چراغ سبز لاریجانی
مساله فقطه مصاحبه ظریف با یک خبرگزاری داخلی یا یک بیانیه در مجلس نیست. این وضعیت را باید بیش از اینها جدی گرفت زیرا نگاهی به مواضع و مصاحبه‌های اخیر آقایان روشن می‌کند که بسیاری در مجلس همین راه را پیش گرفته‌اند. عده‌ای که از قضا اصولگرا و از طیف تندرو نیستند! آقایانی که به اعتبار لیست اصلاح‌طلبی صاحب آن کرسی‌های سبز شده و در فراکسیون امید جای گرفتند اکنون از طرح خروج جمهوری اسلامی ایران از پیمان منع اشاعه سلاح هسته‌ای موسوم به NPT دم می‌زنند.

ظریف:علی بیگدلی: نداشتن راه بهتر دلیل خوبی برای انتخاب راه اشتباه نیست

طرحی که گویا با چراغ سبز علی لاریجانی رییس مجلس همراه است.محمود صادقی، نماینده تهران از طراحان این طرح است و پیشتر در این‌باره به «ایلنا» گفته است: «نکته‌ای که برای بنده در تهیه پیش‌نویس طرح خروج از NPT اهمیت داشت، زمزمه‌هایی بود که درخصوص اجرای مکانیسم ماشه مطرح می‌شد و می‌شود. معنای مکانیسم ماشه این است که آن قطعنامه‌های فصل هفتم شورای امنیت مجددا علیه ما اجرایی شود، آن‌هم به دلیل اینکه ایران تعهدات خود را کاهش داده است. این تهدید بسیار غیرمنطقی و غیرقابل قبول است، چراکه ایران در چارچوب برجام و پیرو نقض عهد آمریکا تعهدات خود را کاهش داده است. ایران در نقض برجام پیشقدم نشده، بلکه یک اقدام متقابل و واکنشی نسبت به نقض عهد طرف‌های دیگر انجام داده است.» او خروج از NPT را حق ایران دانست و تصریح کرد: «ایران در چارچوب توافقنامه این حق را داشته و انجام داده است. همچنین ایران همواره تمایل خود را به حفظ برجام اعلام کرده و در اعلام‌های مکرر آژانس بین‌المللی هسته‌ای همواره مطرح شده که ایران کماکان به تعهدات خود عمل کرده است و این خیلی غیرمنصفانه است که صحبتی از مکانیسم ماشه را به میان بیاورند، مخصوصا از این جهت که ایران عضو قدیمی و باسابقه NPT است و همیشه به تعهدات خود وفادار بوده است. ایران در سال ۸۲ فراتر از NPT، پروتکل الحاقی را هم به صورت داوطلبانه امضا و اجرا کرده است. اگرچه نظر حقوقی من این است که آن اجرای پروتکل نیازمند تصویب مجلس بود و بدون تصویب مجلس می‌توان از نظر انطباق با قانون اساسی در آن خدشه وارد کرد.»
ضرورت دیپلماسی صبورانه
عجیب و قابل تامل بودن اینکه نمایندگان اصلاح‌طلب همچون محمود صادقی که به دلیل عدم التزام به نظام جمهوری اسلامی و ولی فقیه ردصلاحیت شده‌اند این طرح را پیگیری می‌کنند، بحث دیگری است و مساله جدی‌تر آثار عملی این رویکرد ایران است. باید دید که تهدیدات اخیر چقدر می‌تواند در تغییر رویه اروپایی‌ها موثر باشد. یا اینکه اگر تهدیدات یادشده کار خود را نکند و طرف اروپایی بی‌توجه به این رویکرد، به راه خود ادامه داده و پرونده ایران را به شورای امنیت بفرستد، خروج از NPT یا قطع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه دردی از ما دوا می‌کند؟
علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل معتقد است که این تهدیدات بسیار خطرناک است و ما اکنون نیازمند یک دیپلماسی صبورانه هستیم. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «اگر ما دست به این اقدام بزنیم حتما آن ائتلاف جهانی که آمریکا می‌خواست، تحقق پیدا می‌کند. یعنی اروپا به سمت آمریکا کشیده شده و یک صدای واحد از غرب شنیده خواهد شد. ضمن اینکه سرعت انتقال پرونده ما به شورای امنیت بیشتر می‌شود و ما بعد از آن ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار خواهیم گرفت و این خیلی خطرناک است.»
وی افزود: «اگر طبق گفته وزیر خارجه از NPT خارج شویم با خطر جدی‌تری مواجه خواهیم بود. خروج از NPT به معنی رها شدن از تمام تعهدات برجام و سازمان جهانی انرژی هسته‌ای است و قاعدتا تحت فشار بیشتری قرار خواهیم گرفت.»
به گفته وی، «آقای ظریف برای تلافی و جبران رویه اروپا مبنی بر اینکه پرونده ما را بعد از کمیسیون مشترک به شورای امنیت می‌فرستند، چنین گفته‌اند و این در حالی است که ما در شرایط فعلی راهی جز به‌کارگیری یک دیپلماسی صبورانه نداریم.»
بیگدلی با اشاره به اینکه «آقای وزیر خارجه و دیگران بارها گفته‌اند که از برجام خارج نمی‌شویم» گفت: «اما آقای رییس‌جمهور اخیرا گفتند که ما با گام پنجم از تمام تعهدات مندرج در برجام رها شده و سطح غنی‌سازی را به قبل از سال ۲۰۱۵ می‌رسانیم و این پیام خطرناکی است.»این کارشناس مسائل اروپا در پاسخ به اینکه عملیاتی شدن تهدیدات ایران چه تاثیری بر رفتار طرف مقابل و وضعیت کنونی خواهد داشت؟ گفت: «عملیاتی شدن این پیام‌های خطرناک قطعا به نفع غرب و آمریکاست. اگر ایران از برجام خارج شود هم اردوگاه غرب کامل شده و ائتلاف شکل می‌گیرد و هم میزان فشارها بر ما افزایش پیدا می‌کند و از چهار کانال تحریم می‌شویم. در این صورت شورای امنیت، اتحادیه اروپا، کنگره آمریکا و کاخ سفید ما را تحریم خواهند کرد و این قابل تحمل نیست. فراموش نکنید که ما وقتی از این چهار کانال تحت تحریم و فشار بودیم ناگزیر به نرمش قهرمانانه شدیم.»
وی همچنین در پاسخ به اینکه چقدر می‌توان به تمایل اروپا به حفظ برجام یا بازدارندگی تهدیدات ایران امید داشت، گفت: «آقای ماکرون قبلا در مصاحبه‌ای به خبرنگاری که می‌پرسید چرا شما اصرار به ماندن در برجام دارید؟ گفت که برجام تنها راه ما برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. در واقع اتحادیه اروپا دو نگرانی اصلی دارد؛ اول اینکه خروج ایران از برجام ممکن است فعالیت‌های هسته‌ای ایران را از کنترل خارج کند و دوم اینکه اگر آمریکا به ایران حمله کند، احتمال دارد اروپا با موج گسترده‌ای از مهاجران مواجه شود و با توجه به شرایط عمومی اروپا از نظر اقتصادی، اروپا به حفظ برجام اصرار دارد.»
بیگدلی افزود: «منتها این نکته را نیز باید در نظر داشت که هایکو ماس در کنفرانس امنیتی مونیخ در گفت‌و‌گو با آقای ظریف برای عملیاتی کردن اینستکس سه شرط گذاشت. کنترل موشکی، رعایت حقوق بشر در داخل ایران و عدم دخالت ایران در مسائل منطقه. با توجه به اینکه ما به هیچ یک از این پیشنهادات یا شروط اروپا پاسخ ندادیم و با توجه به فشاری که اخیرا آمریکا به اروپا آورده و می‌خواهد بر اتوموبیل‌هایشان تعرفه ۲۵ درصدی گذارد، دور از انتظار نیست اگر در آینده نزدیک مکانیسم ماشه فعال شود.»
وی در نهایت تاکید کرد: «ایران راهی غیر از آنچه تاکنون طی کرده است، نداشته اما قبلا هم در مصاحبه‌ها گفته‌ام که نداشتن راه بهتر دلیل خوبی برای انتخاب راه اشتباه نیست. راهی که اکنون انتخاب کرده‌ایم راهی کاملا اشتباه است و عوارض بسیاری دارد. ما راهی غیر از رفتن به سوی مذاکره نداریم.»