آتش در انبار باروت خاورمیانه

گروه بین‌الملل – ترور و شهادت اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس آن هم در شرایطی که به منظور شرکت در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری دکتر پزشکیان به تهران سفر کرده بود، نه تنها تبدیل به سرخط رسانه‌های جهان شده، بلکه با توجه به ابعاد این اقدام، می‌تواند پیامدها و تبعات قابل ملاحظه‌ای در منطقه خاورمیانه داشته باشد.
در این میان هر چند رژیم صهیونیستی مانند اقدامات قبلی در این خصوص سکوت کرده است اما به طور طبیعی و واضح انگشت اتهام و مسوولیت این ترور بر عهده اسرائیل قرار دارد؛ آن هم در شرایطی که منطقه خاورمیانه در یک قدمی جنگی فراگیر قرار داشته و آتش تنش‌ها از غزه و جنوب لبنان گرفته تا دریای سرخ هر لحظه گسترده‌تر می‌شود.
در همین رابطه ترور و شهادت اسماعیل هنیه در وهله اول از دو جنبه قابل بررسی است؛ نخست پیامد خلأ وجود اسماعیل هنیه به عنوان یکی از رهبران اصلی حماس، آن هم در بحبوحه جنگ غزه و دوم واکنش ایران به این اقدام تروریستی.
حماس پس از هنیه
همان‌طور که عنوان شد، ترور و شهادت اسماعیل هنیه به عنوان رییس دفتر سیاسی حماس در حالی صورت گرفته که این جنبش همچنان درگیر نبردی سنگین با رژیم صهیونیستی در نوار غزه است. در این میان نخستین پیامد چنین اقدامی، می‌تواند به تعویق افتادن آتش‌بس در نوار غزه شود؛ امری که در طول 11 ماه گذشته همواره با کارشکنی اسرائیل و متحدانش همراه شده و این بار نیز به طور قطع با توجه به اقدام تروریستی صیهونیست‌ها تا مدت زمان نامعلومی باز هم به تاخیر می‌افتد. در همین راستا می‌توان گفت که جنگ، کشتار و خونریزی قرار است باز هم در غزه تداوم یافته و ابعاد تازه‌تری از تهدیدهای امنیتی، سیاسی و ژئوپلیتیکی آینده منطقه را تهدید کند.
از طرف دیگر رژیم صهیونیستی در حالی جبهه جدیدی از جنگ در جنوب لبنان باز کرده و روز گذشته فواد شکر یکی از فرماندهان ارشد حزب‌الله را ترور کرده است که حتی شرکای غربی تل‌آویو نیز به صورت علنی مخالفت خود را با حمله به لبنان اعلام کرده و آغاز جنگی تازه با حزب‌الله را به منزله شروع یک درگیری فراگیر در سراسر منطقه عنوان کرده‌اند.
لذا همان‌طور که بارها و بارها بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و کابینه تندروی وی پیش از این تاکید کرده بودند، جنگ و درگیری در نوار غزه و سرزمین‌های اشغالی ادامه خواهد داشت و مسوولیت هر‌گونه تنش و جنگی گسترده‌تر در منطقه بر دوش رژیم صهیونیستی و حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی آن قرار خواهد گرفت.
از طرف دیگر جنبش حماس که به عنوان بازیگر اصلی مقابله با اسرائیل در خط مقدم جنگ قرار دارد،هر چند از ترور اسماعیل هنیه و خلأ وجودی وی دچار شوک و ضربه شده اما به گفته بسیاری از کارشناسان چنین موضوعی مقطعی و کوتاه‌مدت خواهد بود زیرا درست است که اسماعیل هنیه رهبری خاص برای جنبش حماس محسوب می‌شد اما کلیت ساختار حماس به عنوان یک تشکل سیاسی و نظامی به طور کلی معطوف به شخص و عامل محور نبوده و ترکیبی پیچیده و دقیق از یک سازمان منسجم است به طوری که حتی برخی از مقامات غربی و اسرائیلی نیز بارها از هفت اکتبر به این سو اذعان کرده اند که در جنگ غزه از بین بردن حماس امکان‌پذیر نبوده و اگر هم از لحاظ سازمانی دچار ضربات سنگین شود، باز هم تفکر آن در میان مردم فلسطین و منطقه زنده خواهد ماند. به همین دلیل برخی ناظران معتقدند که با تعلیق مذاکرات آتش‌بس، جنبش حماس پس از شهادت رهبر ارشد خود، سطح جدیدی از نبرد و مقابله با رژیم‌صهیونیستی را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
در وهله دوم ماجرا باید پاسخ ایران را به ترور اسماعیل هنیه مورد تاکید قرار داد چرا‌که این ترور در خاک ایران و در حالی صورت گرفته که رییس دفتر سیاسی حماس به عنوان مهمان ویژه به مراسم تحلیف رییس‌جمهوری جدید دعوت شده بود. به همین دلیل در حالی که مقامات کشورمان وعده پاسخ متناسب به این اقدام را داده‌اند، تحلیلگران نیز معتقدند با توجه به ابعاد امنیتی این اقدام تروریستی به نظر می‌رسد که باید منتظر پاسخ ایران به چنین اقدامی باشیم. پاسخی که دفعه قبل در قالب عملیات وعده صادق در واکنش به ترور سردار زاهدی در کنسولگری ایران در دمشق صورت گرفت و حالا با توجه به اینکه چنین تروری در تهران صورت گرفته، سطح دیگری از عملیات وعده صادق احتمالاً در انتظار صهیونیست‌ها خواهد بود.
اسماعیل هنیه که بود؟
اسماعیل عبدالسلام هنیه در سال ۱۹۶۲ در اردوگاه الشاطی غزه به دنیا آمد. او در دانشگاه اسلامی غزه تحصیل کرد و با مدرک لیسانس در رشته ادبیات عربی در سال ۱۹۸۷ فارغ‌التحصیل شد.
هنیه در سال ۱۹۹۷ به ریاست دفتر حماس منصوب، در انتخابات فلسطین در سال ۲۰۰۶ پیروز و دهمین نخست‌وزیر فلسطین شد. او تا سال ۲۰۰۷ در این سمت بود.
هنیه که تقریبا همزمان با آغاز انتفاضه اول فارغ‌التحصیل شد، در تظاهرات انتفاضه اول شرکت کرد و توسط دادگاه نظامی رژیم صهیونیستی به زندان محکوم شد. در سال ۱۹۸۹ به مدت سه سال زندانی و پس از آزادی، در سال ۱۹۹۲، مقامات نظامی صهیونیست او را همراه با «عبدالعزیز الرنتیسی» و «محمود الزهار» و ۴۰۰‌فعال دیگر از رهبران ارشد حماس به لبنان تبعید کردند.
این فعالان بیش از یک سال در «مرج الظهور» جنوب لبنان ماندند، جایی که به گفته بی‌بی‌سی «حماس در معرض رسانه‌های بی‌سابقه‌ای قرار گرفت و در سراسر جهان شناخته شد.»
اسماعیل هنیه یک سال بعد به غزه بازگشت و به ریاست دانشگاه اسلامی منصوب شد. رژیم‌صهیونیستی در سال ۲۰۰۳ نیز برای ترور هنیه اقدام کرد اما شکست خورد. در جریان حملات رژیم‌صهیونیستی به غزه سه نفر از پسران و سه نوه او در حمله هوایی ۱۰ آوریل ۲۰۲۴ به شهادت رسیدند.
واکنش‌های بین‌المللی به ترور اسماعیل هنیه
همان‌طور که گفته شد ترور اسماعیل هنیه در تهران روز گذشته بلافاصله به تیتر اول اکثر رسانه‌های جهان تبدیل شده و موجی از واکنش‌های بین‌المللی را به همراه داشت. در همین راستا و در حالی که برخی از تحلیلگران معتقدند که با چنین اقدامی صهیونیست‌ها منطقه را بیش از هر زمان دیگری در معرض یک درگیری فراگیر قرار داده و اکنون باید منتظر پاسخ قاطع به چنین حرکتی باشد.
در چنین شرایطی رجب طیب اردوغان ،رییس‌جمهوری ترکیه در واکنش به ترور اسماعیل هنیه، این اقدام را تلاشی برای از بین بردن مساله فلسطین، تضعیف روحیه مقاومت شکوهمند غزه و ارعاب مبارزان فلسطینی دانست. وی تصریح کرد: هدف این حمله مانند حملات ناجوانمردانه‌ای است که پیش از این علیه شیخ احمد یاسین، عبدالعزیز الرنتیسی و بسیاری دیگر از رهبران سیاسی در نوار غزه انجام شد اما همان‌طور که تا‌کنون، وحشیگری صهیونیستی به اهداف خود نرسیده، این بار هم نخواهد رسید. اردوغان ادامه داد‌ با حمایت قوی‌تر جهان اسلام و اتحاد بشریت، انشاءالله ظلم و نسل‌کشی در غزه و تروری که اسرائیل در منطقه راه انداخته، حتماً پایان خواهد یافت و منطقه و جهان ما به آرامش خواهد رسید. وی همچنین افزود: برای برادر شهیدم، اسماعیل هنیه از درگاه خداوند طلب رحمت و برای خانواده‌اش صبر مسئلت کرده و به برادرانمان در غزه و فلسطین و جهان اسلام تسلیت می‌گویم.
از سوی دیگر نخست‌وزیر قطر که اسماعیل هنیه در این کشور ساکن بوده در واکنش به شهادت وی اعلام کرد: ترورها و تشدید تنش این سوال را ایجاد می‌کند که چگونه مذاکراتی انجام می‌شود که طرفی در آن کسی را که با آن مذاکره می‌کند، می‌کشد. صلح منطقه‌ای و بین‌المللی شرکای جدی و موضعی علیه بی‌توجهی و نادیده گرفتن جان مردم می‌طلبد.
آندری نستاسین، معاون سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز اعلام کرد که کشورش ترور اسماعیل هنیه رییس دفتر سیاسی حماس را به شدت محکوم می‌کند. وی در جمع خبرنگاران گفت: این ترور تاثیر منفی بر مذاکرات اسرائیل و حماس و همچنین تلاش‌ها برای دستیابی به آتش‌بس می‌گذارد. از سوی دیگر در حالی که لری جانسون افسر بازنشسته سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) شهادت اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس را عبور از خطر قرمزها دانست و افزود که این ترور با اطلاع و حمایت انگلیس و آمریکا صورت گرفته است و وزیر دفاع آمریکا نیز از اظهار‌نظر در این خصوص خودداری کرده است، وزارت خارجه چین ضمن محکوم کردن شدید ترور اسماعیل هنیه، اعلام کرد: برای جلوگیری از تشدید تنش بزرگ‌تر، باید فورا آتش‌بس برقرار شود.همچنین در حالی که عمان ترور اسماعیل هنیه را قویا محکوم کرد و آن را تضعیف آشکار تلاش‌ها برای دستیابی به صلح و ثبات در منطقه دانست. نخست‌وزیر مالزی نیز تاکید کرد ترور اسماعیل هنیه نفرت‌انگیزترین قتلی است که هدف آن از بین بردن مذاکرات برای توقف کشتار غزه است.
از سوی دیگر وزارت خارجه پاکستان اعلام کرده که با نگرانی زیاد به ماجراجویی فزاینده اسرائیل در منطقه می‌نگریم و وزارت خارجه مصر نیز تصریح کرده : سیاست تشدید تنش اسرائیل در دو‌روز گذشته را محکوم می‌کنیم و نسبت به عواقب سیاست ترور و نقض حاکمیت کشورها هشدار می‌دهیم.
علاوه بر این در حالی که دولت عراق ترور اسماعیل هنیه را نقض جدی و تهدیدی برای امنیت منطقه اعلام کرده، وزارت خارجه اردن هم اعلام کرد ما ترور اسماعیل هنیه را به شدت محکوم می‌کنیم و آن را نقض قوانین بین‌المللی و بشردوستانه و جنایتی می‌دانیم که منجر به هرج و مرج بیشتر می‌شود.
لازم به ذکر است حزب‌الله لبنان هم در بیانیه‌ای ضمن تسلیت شهادت رییس دفتر سیاسی حماس تاکید کرد که این اقدام رژیم صهیونیستی بر عزم و اراده رزمندگان مقاومت برای ادامه راه جهاد می‌افزاید. همچنین در حالی که محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز ترور و شهادت اسماعیل هنیه را به شدت محکوم کرده است، جنبش حماس در بیانیه‌ای اعلام کرد: برادر مجاهد اسماعیل هنیه رهبر جنبش پس از شرکت در مراسم تحلیف رییس‌جمهور جدید ایران بر اثر یورش خائنانه صهیونیست‌ها به محل سکونتش در تهران به شهادت رسید. طبق گفته موسی ابومرزوق، عضو دفتر سیاسی جنبش حماس این ترور بزدلانه است و این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند. سامی ابوزهری از رهبران حماس نیز در واکنش به شهادت اسماعیل هنیه گفت: در راه آزادی قدس حاضریم هر بهایی را بپردازیم.