آرامکو و نیکو؛ پولدارترین و بدهکارترین

هستی عبادی- آخرین آمار فروش نفت ایران در ۱۰ ماه گذشته، در بهترین حالت ممکن بعد از تحریم‌های آمریکا رقمی حدود ۳۰ میلیارد دلار گزارش شده است، این در حالی است که با وجود برنامه کاهش تولید نفت از سوی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳‌، رقابت تنگاتنگ این کشور برای فروش نفت در بازارهای مشترک با روسیه و مهم‌تر از آن کاهش قیمت نفت در سالی که گذشت، سود خالص این غول نفتی سعودی ۱۲۱ میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود، رقمی که دست‌کم با ظرفیت‌های تولید نفت ایران و قیمت‌های فروش ما زمین تا آسمان فاصله دارد.آرامکو البته در سال ۲۰۲۲ هم توانست به سود خالص ۱۶۱ میلیارد دلاری دست پیدا کند و کل سرمایه این شرکت رقمی حدود ۱۱/۲ تریلیون دلار بعد از ماکروسافت پولداترین شرکت جهان است.
این مقایسه وقتی غم‌انگیز‌تر می‌شود که براساس گزارشی که وزارت امور اقتصادی و دارایی خرداد ماه امسال منتشر کرد، شرکت نفت ایران را اولین شرکت دولتی بدهکار ایران با ۱۶۸۳ هزار میلیارد تومان بدهی معرفی کرد.از عمر آرامکو نزدیک به ۹۱ سال می‌گذرد؛ شرکت ملی نفت ایران اما ۷۲ساله است.
آرامکو روزانه بیش از ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند؛ شرکت ملی نفت ایران در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه. مدیریت و مالکیت هر دو شرکت یعنی آرامکو و شرکت ملی نفت ایران (نیکو) دولتی است.
با این حال مقایسه مدیریت این دو
شرکت -‌به لحاظ دولتی بودن- به روشنی نشان می‌دهد چرا باید جایگاه شرکت ملی نفت ایران در میان اعضای اوپک یا اوپک‌پلاس دست‌چندم بماند.
وقتی اقتصاد در اولویت ما نیست
پیمان مولوی تحلیلگر مسائل اقتصادی در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: گروهی در ایران مبدع دلار‌زدایی هستند و می‌گویند چرا دلار وارد اقتصاد شده است؟ آنها می‌گویند، قیمت دلار اهمیتی ندارد. گروهی دیگر تمام معضلات اقتصادی را به گردن یارانه‌ها می‌اندازند و می‌گویند اگر یارانه انرژی حذف یا کم شود، اقتصاد دگرگون می‌شود و به یک دوره خیلی عالی در اقتصاد می‌رسیم. به اعتقاد من، هر دو دسته مغالطه‌ای می‌کنند، بنابراین معتقدم، مقایسه آرامکو عربستان با اقتصاد ایران از بیخ و بن اشتباه است، زیرا در عربستان اقتصاد اولویت است و عربستان ۷۰ سال است در مسیر توسعه رو به جلو با استفاده از مشاورین، سرمایه‌گذاران و بهترین تکنولوژی بین‌المللی پیش می‌رود. وی اضافه می‌کند: مقایسه بین اقتصاد ایران و اقتصاد جایی مثل عربستان از این جهت که اقتصاد در آنجا اولویت دارد و در اینجا اولویت نیست، از بیخ و بن غلط است. خیلی‌ها اعتقاد دارند دولت این کار را می‌کند یا می‌خواهد این کار را بکند؛ در صورتی که اقتصاد ما اقتصادی است که در دست ذی‌نفعان است و ذی‌نفعان در همه جا اعم از پتروشیمی، پالایش، واردات خودرو، لوازم خانگی، طلا، دلار و… حضور دارند.مولوی تاکید کرد: توجه داشته باشید نمره آزادی اقتصاد ایران ۱۶۰ است. کل رتبه‌بندی موسسه فریزر ۱۶۵ است که ما در جایگاه ۱۶۰ قرار داریم؛ یعنی ذی‌نفعانه‌ترین و بسته‌ترین اقتصاد در دنیا متعلق به ماست. در این اقتصاد یک روز یک جور قیمت‌گذاری می‌شود تا گروهی منفعت ببرند و عده دیگر طور دیگری قیمت‌گذاری می‌کنند تا به شکل دیگری منفعت ببرند.
اینکه در ایران اصلاحات یارانه‌ای انجام دهیم تا مشکلات حل شود پولش به جیب مردم نمی‌رود و سرنوشت یارانه‌های قبل است و یارانه‌ها باعث ثروتمند شدن مردم نشد.این تحلیلگر مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه در ایران، اقتصاد، رفاه و زندگی مردم اولویت نیست، تصریح کرد: متاسفم بگویم که ما بزرگ‌ترین دارنده منابع نفتی و گازی در جهانیم، اما مادامی که نمی‌توانیم این منابع را استحصال کنیم، فایده‌ای ندارد. وقتی برای این همه ثروت نیاز به سرمایه‌گذاری داریم و سرمایه‌گذار نداریم، نشانه یک ناکارآمدی در اداره اقتصاد است.مولوی با اشاره به اینکه راهکار حذف یارانه انرژی یا حتی یارانه‌ها نیست، گفت: به اعتقاد من، آزادسازی اقتصاد اولویت است؛ پس از آن برقراری روابط گسترده با دنیا و تعامل سیاسی و اقتصادی با دیگر کشورهاست. امروز نیاز اقتصاد کشوری با این حجم از منابع نفت و گاز این است که از فرصت‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی استفاده کنند .وی افزود: لازمه این سرمایه‌گذاری هم کاهش ریسک‌پذیری است تا سرمایه‌گذاری خارجی تمایل به حضور در ایران را داشته باشد، اما متاسفانه می‌بینیم که در عمل حتی سرمایه‌گذاری داخلی هم فرار می‌کند. معلوم است که وقتی سرمایه‌گذار داخلی شب بخوابد و صبح بیدار می‌شود با چندبرابر شدن قیمت ارز روبه‌رو می‌شود، انگیزه سرمایه‌گذاری ندارد.این تحلیلگر مسائل اقتصادی یادآور شد: در اتاق‌های در بسته همگی اندیشمند هستند، می‌نشینند و پروپزال‌هایی به دولت می‌دهند که مثلا برای اینکه کسری بودجه جبران شود، چه باید بکند. یکی با یارانه، یکی با مالیات و یکی با ابزارهای دیگر دولت را مجاب می‌کند که هر روز یک تصمیم بگیرد و نتیجه اینکه مردم روز‌به‌روز فقیرتر می‌شوند.او تاکید کرد: متاسفانه برخی پیشنهاد‌دهنده‌ها فقط نتیجه اولیه کارها را می‌بینند و نتیجه آخر پیشنهادشان را یا نمی‌خواهند ببینند یا اصلا نمی‌بینند که تاثیرش روی جامعه چیست.مولوی گفت: به اعتقاد من یک راه میانه نیاز است؛ نه دلار‌زدایی درست است و نه حذف یارانه‌ها مشکلات را حل خواهد کرد. باید اقتصاد در ایران شماره یک شود و برای اینکه اقتصاد شماره یک شود باید سیاست، بین‌الملل و تمامی حوزه‌ها دست به دست هم بدهند .
هدردهنده انرژی هستیم
هادی حق‌شناس نماینده سابق مجلس و کارشناس اقتصادی هم در این رابطه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: کلیدی‌ترین نکته این است که در ایران علاوه بر ناکارآمدی مدیریتی، اتلاف منابع بالاست. مثلا همین مصرف بنزین، هرسال به جای آنکه خودروهای فرسوده از رده حارج شوند، برتعداد آنها اضافه می‌شود و مصرف بنزین سالانه ۱۰ درصد در حال افزایش است؛ پس خودرو یکی از عوامل اتلاف منابع است.وی افزود: موضوع دیگر، تولید بدون استاندارد است. بخشی از پالایشگاه‌ها در ایران تولید استاندارد ندارند. یکی از پالایشگاه‌های استاندارد ما ستاره خلیج‌فارس استپ، ولی بقیه تکنولوژی روز را ندارند یا به عبارت دیگر میزان فرآورده‌ای که به ازای هر بشکه تحویل می‌دهند متناسب با استاندارد روز دنیا نیست. در این مورد هم اتلاف منابع اتفاق افتاده است.حق‌شناس تصریح کرد: مشکل دوم تحریم‌های تکنولوژیک است که باعث شده، نتوانیم تکولوژی روز دنیا را وارد کنیم. کمبود منابع برای سرمایه‌گذاری، فروش نفت در شرایط تحریمی با تخفیف‌های بالا و مهم‌تر از آن ناتوانی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی همگی عواملی هستند که شرکت ملی نفت ایران را نه‌تنها از آرامکو، بلکه از دیگر شرکت‌های نفتی عقب انداخته است.وی افزود: مساله مهم دیگر، نوع مدیریت در شرکت ملی نفت است. به جای استفاده از متخصصان و کارشناسان زبده، هر سال بدنه شرکت ملی نفت از متخصصان خالی می‌شود. این روزها مهاجرت متخصصان نفتی به کشورهای همسایه نگران‌کننده است و می‌توان انتظار داشت که به زودی به بحران منابع انسانی در نفت برخورد می‌کنیم.