آزمون بزرگ پزشکیان

گروه فناوری- با انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان نهمین رییس‌جمهور ایران، امیدواری‌های زیادی برای بهبود وضعیت اینترنت در کشور به وجود آمده است. او در جریان مبارزات انتخاباتی خود وعده داده که در برابر فیلترینگ گسترده و کیفیت پایین اینترنت ایستادگی کند. با این حال، تجربه‌های گذشته کاربران ایرانی با دولت‌های پیشین باعث شده تا بسیاری نسبت به عملی شدن این وعده‌ها تردید داشته باشند. او در مناظره‌های پیش از دور اول انتخابات مخالفت با فیلترینگ به دلیل آسیبی که به کسب‌وکارها می‌زند را مطرح کرده بود. در پست‌هایی که در صفحه پزشکیان در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) منتشر شده بود هم به معایب فیلترینگ، آسیب دیدن کسب‌وکارها به دلیل محدودیت‌ها و داغ شدن بازار فروش فیلترشکن اشاره شده بود. «تمام تلاش خود را برای اصلاح نظام ناکارآمد فیلترینگ به کار می‌بندم» و «اینترنت را باید آزاد کنیم» ازجمله وعده‌هایی است که پزشکیان پیش از دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح کرده بود؛ هرچند که او طرح و برنامه مشخص، شفاف و دقیقی درباره اینکه چطور می‌خواهد این وعده را محقق کند، ارائه نکرده است. او در یکی از پست‌های خود در شبکه اجتماعی ایکس هم نوشته بود: «اگر انتخاب شدم جلوی فیلترینگ خواهم ایستاد و کسب‌و‌کارهای تعطیل شده را بازیابی خواهم کرد.» حالا او با پایان دور دوم رای‌گیری انتخاب شده و به ‌عنوان کاندیدای مورد تایید اکثریت رای‌دهندگان باید برنامه محقق کردن وعده‌هایش را شروع کند. «‌در تمام دنیا در مواقع خاص محدودیت‌هایی دارند اما نباید اینطور باشد که الان وقتی هیچ مساله‌ای نیست فیلترینگ بگذاریم»؛ این اظهارنظری بود که پزشکیان پیش از برگزاری در دور انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح کرد و این معنا را داشت که در دولت او هم در «مواقع خاص» ممکن است محدودیت‌هایی برای اینترنت در نظر گرفته شود اما در شرایط عادی نباید فیلترینگ و محدودیتی اعمال کرد. برای دور دوم انتخابات که رقابت میان پزشکیان و جلیلی درگرفته بود یکی از عوامل برتری پزشکیان بر رقیب در نگاه مردم، دیدگاه متفاوت این دو کاندیدا نسبت به موضوع اینترنت بود. در حالی که سعید جلیلی در مناظره‌های پیش از دور اول انتخابات برخلاف هر پنج نامزد دیگر هیچ مخالفتی نسبت به موضوع فیلترینگ مطرح نکرده بود، پزشکیان وعده ایستادن در برابر فیلترینگ را داد. علاوه بر این، وجود برخی افراد در تیم مشاوره سعید جلیلی که اساسا مخالف استفاده از پلتفرم‌های خارجی و دسترسی آزاد به اینترنت هستند و فضای مجازی را فقط محدود به شبکه ملی اطلاعات و پلتفرم‌های داخلی می‌دانند، نگران‌کننده بود. تضاد رویکرد میان دو نامزد دور دوم انتخابات ریاست‌‌جمهوری تا حدی بود که آنها را در دو سر طیف رو در روی یکدیگر قرار دهد. بنابراین مساله «اینترنت» با همه موضوعات مرتبط با آن، به ‌ویژه فیلترینگ، یک وعده مهم میان وعده‌های انتخاباتی نامزدهای ریاست‌جمهوری بود. پزشکیان در دوره پیش از برگزاری دور دوم انتخابات نیز همچنان موضوع اینترنت را در نظر داشت و در چند مورد به آن اشاره کرده بود. او که پیش از این محدودیت‌های موجود برای فضای مجازی را «محدودیت‌های کشنده» خوانده و گفته بود که آمده است تا به این محدودیت‌ها خاتمه دهد، پیش از برگزاری دور دوم انتخابات تضمین داده بود که «در برابر فیلتر کردن و فیلترشکن بازی بایستد». او این وعده را در پاسخ به شخصی گفت که از او سه تضمین خواسته بود، پزشکیان هم در پاسخ به این سه مطالبه نوشته بود: «تضمین می‌دهم که تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلترشکن بازی و فشارهای بیرونی در همه جلسات و تمام‌قد بایستد.» هرچند تجربه‌های پیشین به کارآمدی دولت در حل چالش‌های مربوط به موضوع اینترنت گواهی نمی‌دهد و همواره نهادهای دیگری، از نهادهای امنیتی تا کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که زیر نظر قوه قضاییه است و شورای عالی فضای مجازی، ذکر می‌شوند که برای تصمیم‌گیری در مورد اینترنت حتی بیشتر از دولت قدرت دارند اما مسعود پزشکیان در همه اظهاراتش با طرح وعده مقابله با فیلترینگ این انتظار را در ذهن مردم به وجود آورده که به این نوع محدودیت‌ها پایان بدهد. کاندیدایی که مساله اینترنت را تا این حد مورد توجه قرار داده و یکی از وعده‌های اصلی‌اش را مقابله با فیلترینگ تعریف می‌کند، ضروری است که عملکردش در این زمینه و تلاش‌هایی که برای تحقق این وعده‌ها می‌کند بیشتر مورد رصد و ارزیابی قرار بگیرد. احتمالا رای‌دهندگان به پزشکیان با آگاهی از اینکه مساله محدودیت‌های اینترنتی پیش از این در دولت‌های قبل چندان در اختیار دولت نبوده، به این جمله او که گفته بود «چون برای مردم احترام قائلم، وعده بی‌پشتوانه نخواهم داد. مردم را فریب نخواهم داد» اطمینان کرده‌اند و امید دارند که وعده‌های ایستادن مقابل فیلترینگ، مقابله با فیلترشکن‌فروشی، بازگرداندن زندگی به کسب‌وکارهای فعال بر بستر اینترنت و… محقق شود. پزشکیان هرچند تا امروز توضیح نداده که چطور قرار است وعده‌هایش در حوزه اینترنت را عملی کند و چه برنامه‌ای برای پیشبرد مسائل این حوزه دارد، اما بد نیست پیش از تعیین برنامه و راهکارهایش به مطالبات فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات هم توجه کند که رفع محدودیت‌های اینترنتی و حل چالش‌های مربوط به رگولاتوری در حوزه فاوا را از دولت آینده مطالبه کرده بودند. طرح و تکرار چنین وعده‌هایی باعث می‌شود یکی از جدی‌ترین، مهم‌ترین و مورد انتظارترین زمینه‌های فعالیت دولت چهاردهم حوزه اینترنت باشد و مردم انتظار دارند این مطالبه‌شان طبق وعده‌های داده‌شده با برنامه پیش برود و به نتیجه مطلوبی برسد. رییس‌جمهور منتخب در گفت‌وگوهای خود اعلام کرده بود که اعتقادش بر این است باید دسترسی به فضای مجازی را آزاد کنیم؛ توئیتر محل آموزش است، می‌توانیم بسیاری از علوم را از آنجا یاد بگیریم و ارتباطات خود را افزایش دهیم. او گفته بود اگر من رییس‌جمهور شوم قطعا در مقابل ممنوعیت‌هایی که اعمال و موجب عصبانیت شده و باعث تخریب بسیاری از مشاغلی که در فضای مجازی وجود داشت شده است، می‌ایستم؛ این به معنای آن نیست که اگر قرار است در بحران‌های خاصی مداخله شود، مداخله‌ای نشود، این مداخلات انجام خواهد شد چراکه همه کشورها در زمان بحران در دسترسی به اینترنت اختلال ایجاد می‌کنند اما الان وقتی که فضا آزاد است چه لزومی دارد بیاییم اینترنت را قطع کنیم و فیلتر بگذاریم و عده‌ای پیدا شوند که فیلترشکن بفروشند. او با تاکید بر اینکه دسترسی به فضاهای مستهجن با استفاده از فیلترشکن خیلی راحت‌تر شده است، ادامه داد: دولت باید نظارت و جلوگیری کند تا کاربران اینترنت به آن فضاها نروند؛ دولت با آزاد کردن اینترنت می‌تواند فضا را مدیریت کند چراکه در صورت مدیریت دولت، او می‌تواند اجازه ندهد که کاربران به فضاهایی که نباید بروند، مراجعه کنند اما در عین حال باید از اجازه مردم از این فضا استفاده کنند. در نهایت وعده‌های مسعود پزشکیان برای بهبود وضعیت اینترنت در ایران، اگرچه امیدواری‌هایی را به وجود آورده، اما با تردیدهای جدی از سوی کاربران مواجه است. تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که برای تحقق این وعده‌ها، نیاز به تغییرات ساختاری و اساسی در سیاست‌ها و زیرساخت‌های اینترنتی کشور وجود دارد. تنها با ایجاد یک اراده قوی و اعمال اصلاحات جدی می‌توان به بهبود واقعی و پایدار در کیفیت و دسترسی به اینترنت امیدوار بود.