آزمون مجدد همتی در بهارستان

گروه سیاسی- بالاخره دوازدهمین روز اسفندماه1403 فرارسید؛ روزی که بنابر اعلام هیات‌رییسه مجلس موعد استیضاح وزیر اقتصاد دولت پزشکیان است و درنتیجه وقت آن رسیده که عبدالناصر همتی در صحن علنی مجلس دوازدهم استیضاح حاضر شود. همان اقتصاددانی که کمتر از هفت‌ماه پیش، وقتی به‌عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد قدم به صحن سبز بهارستان گذاشت، موفق به کسب بیش از دو سوم آرای نمایندگان همین مجلس شد و درحالی ساختمان هرمی‌شکل میدان بهارستان را ترک می‌کرد که وزیر اقتصاد دولت چهاردهم بود. امروز اما اوضاع کمی متفاوت است. او البته کماکان ممکن است موفق به کسب رای‌اعتماد مجدد نمایندگان شود و در نتیجه بار دیگر این ساختمان هرمی‌شکل را به‌عنوان وزیر اقتصاد ترک کند اما وقتی به صف بلند متقاضیان استیضاح او نگاه کنیم و مهم‌تر از آن، به این توجه داشته باشیم که آنان عمدتا از تندروهای منتسب‌به جبهه پایداری هستند و علت اینکه اینچنین با شور و حرارت آستین‌ها را برای برکنار کردن همتی بالا زده‌اند، انگیزه‌های جناحی و سیاسی با این عضو کابینه پزشکیان دارند.
انگیزه‌های اقتصادی استیضاح همتی
بدین ترتیب به‌نظر می‌رسد پایداری‌های پارلمان در اوج بحران ارزی و کاهش ارزش پول ملی عزم‌شان را جزم کرده‌‌اند که اگرچه کاری از دست‌شان برای جلوگیری از این اوضاع بحرانی اقتصادی برنمی‌آید اما دست‌کم می‌توانند یکی از یاران دولتِ رقیب را زمینگیر کنند؛ نقشه‌ای که اگرچه با محوریت پایداری‌های پارلمان کلید خورد اما واقعیت این است که در ادامه شماری از دیگر نمایندگان اصولگرای مجلس را هم که در مقابل گلایه‌های گاه و بی‌گاه رای‌دهندگان‌شان در حوزه‌های انتخابیه هیچ پاسخی نداشته و ندارند، به میدان استیضاح آورد و حال در فاصله کمتر از یک روز به روز استیضاح، باوجود آنکه رییس‌جمهور شخصا وارد گود رایزنی با نمایندگان شده، به‌نظر می‌رسد آن حدود 90 تا 114 نماینده عمدتا اصولگرایی که امضای‌شان پای برگه استیضاح وزیر اقتصاد درج شده، بنای عقب‌نشینی ندارند و می‌خواهند به هر قیمت عبدالناصر همتی را استیضاح و برکنار کنند.
آنچه اما در این میان انگیزه‌های جناحی و سیاسی متقاضیان استیضاح را بیش از پیش عیان کرد، این بود که پافشاریِ پایداری‌های پارلمان بر استیضاح همتی حتی پس از آنکه رییس‌جمهور صراحتا اعلام کرد که تصمیم‌گیری درباره مسائل کلان اقتصادی مملکت توسط شورای‌عالی سران قوای سه‌گانه و با حضور و همفکری نمایندگانی از هر سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه انجام می‌شود نیز ادامه یافت و کماکان ادامه دارد. جالب‌تر آنکه درحالی رییس‌جمهور برای جلوگیری از استیضاح وزیر اقتصاد وارد گود رایزنی و لابی‌گری با نمایندگان شده که به‌گفته بسیاری از کارشناسان، نهاد دولتی دخیل در وضعیت بازار ارز، بانک مرکزی است، نه وزارت اقتصاد.
انگیزه‌های جناحی استیضاح همتی
پایداری‌های پارلمان اما از آنجا که هدف‌شان از پیشبرد این طرح استیضاح، نه لزوما جلوگیری از ادامه بحران ارزی بلکه بیشتر استفاده از این فرصت برای ضربه‌زدن به دولت پزشکیان است، طبیعتا نه به آنچه رییس‌جمهور در اقدامی کم‌سابقه در دفاع از وزیر اقتصاد به زبان آورده، توجه می‌کنند و نه البته به آنچه کارشناسان و خبرگان مسائل اقتصادی و پولی- بانکی درخصوص نقش بانک مرکزی در بحران ارزی می‌گویند. این درحالی است که به‌تازگی یکی از نمایندگان نزدیک به تشکیلات جبهه پایداری، خواسته یا ناخواسته از انگیزه حقیقی استیضاح‌کنندگان پرده برداشته و عملا هدف اصلی خود و همفکرانش را که همانا ضربه‌زدن به رییس‌جمهور و زمینگیر کردن دولت باشد، فاش کرده است. محمدصالح جوکار صراحتا گفته «ما از وزیر اقتصاد شروع کردیم و اگر پاسخ نگرفتیم، سراغ مسوولان اجرایی دیگر می‌رویم!» اظهاراتی که آشکارا نشان‌دهنده سطح دغدغه این طیف از نمایندگان منتسب‌به جبهه پایداری است و به‌نحوی نشان‌دهنده آن است که اولا آنان هم می‌دانند که قرار نیست با برکناری احتمالی همتی، تغییری در وضعیت بازار بحران‌زده ارز حاصل شود و ثانیا هدف‌شان انگار همان «فتح سنگر به سنگر» یا به بیان دقیق‌تر «زمینگیر کردن وزارتخانه به وزارتخانه دولت» است، نه بهبود اوضاع اقتصاد و تغییر شرایط بحرانی معیشت ملت!
شمار واقعی استیضاح‌کنندگان؟!
طرح استیضاح عبدالناصر همتی وقتی اعلام وصول شد 91 نفر از نمایندگان پای آن را امضا کردند. در ادامه اما شماری از نمایندگان همچون سید محمد موحد، نایب‌رییس کمیسیون اصل۹۰مجلس دوازدهم اعلام کرد که از طرح این تقاضای استیضاح عقب‌نشینی کرده و امضای‌شان را پس گرفته‌اند و همزمان برخی رسانه‌های همسو با جبهه پایداری نیز برای آنکه نشان دهند این عقب‌نشینی‌های موردی، کمکی به حال همتی نخواهد کرد، فهرست‌هایی را منتشر کردند که بعضا حتی بیش از 90 امضا پای آن بود، چنانکه در یک فقره خبرگزاری فارس مدعی شد که شمار متقاضیان استیضاح همتی از 100 نفر نیز عبور کرده است! این اما پایان تلاش‌های رسانه‌ای استیضاح‌کنندگان برای افزایش شمار متقاضیان استیضاح همتی نبود و همین دیروز رسانه منتسب‌به شهرداری تهران که طبیعتا به اصولگرایان نزدیک به علیرضا زاکانی گرایش دارد، در خبری به نقل از یکی از نمایندگان تهران، مدعی شد که شمار استیضاح‌کنندگان از 110نفر نیز فراتر رفته و به 114نفر رسیده است.
علی‌اصغر نخعی‌راد که اصرار دارد آنچه در فضای رسانه‌ای درخصوص پس‌گرفتن امضای شماری از نمایندگان متقاضی استیضاح مطرح شده، «شایعه» بخواند، در این رابطه گفته «تعداد امضاها برای استیضاح به ۱۱۴نفر رسیده و در حال افزایش است.» این نماینده اصولگرای مجلس که خود ازجمله همان چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری متقاضی استیضاح همتی است، با طرح این ادعا که «از طرف بانک‌ها و وزارت اقتصاد با نمایندگان تماس گرفته می‌شود تا نمایندگان را از استیضاح منصرف کنند»، در ادامه تاکید کرده «همه نمایندگان متفق‌القول بر سر استیضاح همتی ایستاده‌اند.» با این همه اما این واقعیت انکارناپذیر است که شماری از نمایندگان مجلس همچون سیدمحمد موحد صراحتا از این استیضاح عقب‌نشینی کرده و امضایشان را پس گرفته‌اند. نمایندگانی که در توضیح علت این عقب‌نشینی صراحتا به انگیزه‌های جناحی و غیرواقعی استیضاح‌کنندگان اشاره و تاکید کردند که نمی‌خواهند بازیچه این‌دست بازی‌های سیاست‌زده پایداری‌ها باشند.
هویت حلقه اصلی استیضاح‌کنندگان
با این همه اما اظهارات شماری از نمایندگان مجلس درباره حلقه اصلی نمایندگانی که این پروژه را مدیریت می‌کنند، نشان از این دارد که چه شمار امضاکنندگان 90 نفر باشد، چه 110 نفر و چه حتی 114نفر، حلقه‌ای متشکل از حدود 15 تا 20 نماینده مجلس این پروژه را مدیریت می‌کنند. نمایندگانی که ازقضا همگی از چهره‌های شاخص جبهه پایداری هستند؛ چهره‌‌هایی از حمید رسایی و مهدی کوچک‌زاده گرفته تا قاسم روان‌بخش و مرتضی آقاتهرانی که کنار چهره‌های جوان‌تر جبهه پایداری همچون امیرحسین ثابتی، امیرحسین بانکی‌پور، میثم ظهوریان، سیدمرتضی محمودی، روح‌الله ایزدخواه و ابوالقاسم جراره یا سمیه رفیعی و فاطمه محمدبیگی که از زنان منتسب‌به این جریان سیاسی هستند، این پروژه را دنبال می‌کنند. البته در این فهرست، اسامی چهره‌های کهنه‌کارتر این جریان همچون حسینعلی حاجی‌دلیگانی و نصرالله پژمانفر نیز به چشم می‌آید.
رایزنی‌های سیاسی و دفاعیات رسانه‌ای پزشکیان
باوجود تلاش و برنامه‌ریزی پیچیده پایداری‌ها برای برکناری وزیر اقتصاد و زمینگیر کردن دولت پزشکیان در روزها و هفته‌های پایانی سالی که باتوجه به احیای سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ، به‌مراتب دشوارتر از آنچه پزشکیان انتظار داشت، به پایان می‌رسد، رییس‌جمهور و دیگر اعضای دولت نیز بیکار ننشسته و در این مدت از هر فرصتی برای ناکام گذاشتن پایداری‌ها در این پروژه پیچیده پارلمانی استفاده کرده‌اند. مسعود پزشکیان که روز چهارشنبه یکم اسفندماه، بلافاصله پس از اعلام‌وصول طرح استیضاح همتی در صحن علنی مجلس، در بازدیدی سرزده به محل وزارت اقتصاد رفت تا حمایتش از عبدالناصر همتی را علنی کند، در ادامه نیز با شماری از نمایندگان مجلس دیدار کرد تا رایزنی‌های خود را به این شیوه نیز ادامه دهد. پزشکیان که ساعتی پس از اعلام وصول طرح استیضاح همتی در ساختمان وزارت اقتصاد گفته بود «تمام سیاست‌های پولی و بانکی و ارزی در جلسه سران قوا با حضور تیم اقتصادی دولت و روسای کمیسیون‌های اقتصادی مجلس و کارشناسان تصمیم‌گیری شده و اینکه بگوییم همه تقصیرها مربوط به یک نفر [وزیر اقتصاد] می‌شود، بی‌انصافی است»، چند روز بعد در یکی از روزهای میانه هفته‌ای که گذشت، در نشستی در دفتر کارش میزبان نمایندگان استان همدان بود و ازقضا در بخشی از سخنانش به طرح استیضاح وزیر اقتصاد نیز اشاره کرد. آنجا که او تاکید کرد که «با تغییر آدم‌ها مشکل حل نخواهد شد» و یادآور شد که «اقتصاد و تلاطم‌های اقتصادی تاثیر زیادی از اخبار و اتفاقات می‌گیرد.» رییس‌جمهور که معتقد است «در این اوضاع گاهی یک تصمیم حتی در کشورهای دیگر بازار را دچار نوسان می‌کند»، می‌گوید: «با این توصیف خبر استیضاح وزیر اقتصاد هم به بی‌ثباتی بازار دامن زده است.»
پزشکیان برای ابقای همتی
به بهارستان می‌رود
اما این تنها اقدام پزشکیان برای ابقای همتی در قامت وزیر اقتصاد دولتش نخواهد بود. چه آنکه او بنا دارد در روز استیضاح نیز در صحن علنی مجلس حاضر شود تا ضمن رایزنی رودررو با نمایندگان مجلس، در ادامه در جایگاه ناطقان صحن حاضر شود و با حمایت کلامی و زبانی خود از همتی، نمایندگان را اقناع کند که استیضاح همتی مشکل بحران ارزی را حل نخواهد کرد. آن‌طورکه یک عضو هیات‌رییسه مجلس در این رابطه به ایسنا خبر داده، «حداکثر زمان استیضاح‌کنندگان 2ساعت و حداکثر زمان وزیر و رییس‌جمهور و دفاع‌کنندگان 3 ساعت است که در مجموع زمان جلسه استیضاح 5ساعت می‌شود.» احمد نادری درحالی از تصمیم رییس‌جمهور برای حضور در این جلسه استیضاح خبر داده که در ادامه می‌گوید: «قرار است ابتدا یک‌ساعت‌ونیم به استیضاح‌کنندگان فرصت داده شود، سپس یک‌ساعت زمان در اختیار رییس‌جمهور و یک‌ساعت‌ونیم نیز در اختیار وزیر خواهد بود. البته وزیر می‌تواند بخشی از زمان خود را به یک یا دو نماینده مجلس بدهد. درنهایت نیز مجددا ۳۰دقیقه در اختیار استیضاح‌کنندگان گذاشته می‌شود و 3۰دقیقه نیز فرصت مجدد به وزیر داده می‌شود تا از خود دفاع کند تا در انتهای جلسه، عدم رای اعتماد وزیر اقتصاد به رای گذاشته شود.» بدین ترتیب همتی برای اینکه بتواند بار دیگر ساختمان هرمی‌شکل میدان بهارستان را به‌عنوان وزیر اقتصاد ترک کند، نیاز به آن دارد که بیش از نیمی از نمایندگان حاضر در صحن علنی مجلس را اقناع کند تا به درخواست استیضاح‌کنندگان که خواهان «رای عدم اعتماد» به او هستند، پاسخ منفی بدهند.