آشفته بازار بلیت هواپیما

رای دیوان عدالت اداری برای آزادسازی قیمت بلیت پروازها متوقف شد

گروه حمل‌و‌نقل- شرکت‌های هواپیمایی طبق رای دیوان عدالت اداری اقدام به افزایش قیمت پروازهای داخلی کرده بودند. با وجود این، رییس این دیوان دستور موقوف‌الاجرا شدن این رای تا اطلاع ثانوی را صادر کرده است.
براساس قانون برنامه پنجم توسعه، موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما مطرح شده است و به همین منظور در سال ۱۳۹۳ بحث آزادسازی نرخ بلیت هواپیما توسط نمایندگان مجلس و کمیسیون عمران مطرح و حتی پیش‌نویس آن برای اجرای آزمایشی تهیه شد.
در سال ۱۳۹۳ آیین‌نامه ۱۳‌ماده‌ای در زمینه آزادسازی نرخ بلیت هواپیما برای ایرلاین‌ها ارسال و ابلاغ و این قانون به صورت آزمایشی اجرا شد، اما با توجه به فراهم نبودن زیرساخت‌ها برای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در صنعت هواپیمایی کشور مسوولان وزارت راه‌و‌شهرسازی در اجرای این قانون تا حدودی صبر کرده تا با اجرای درست قانون نتایج بهتری حاصل شود.
با گذشت سال‌ها حالا ایرلاین‌ها باز هم موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را مطرح و در درخواست جدید خود را اعلام کرده‌اند که دولت فقط به تامین سوخت برای این شرکت‌ها می‌پردازد و با اعلام اینکه «ما مسافر خود را داریم» خواستار آن شده‌اند که دولت همین سوخت را نیز تامین نکند، اما به آنها اجازه داده شود تا به صورت آزاد به قیمت‌گذاری بلیت بپردازند. شرکت‌های هواپیمایی داخلی از اواخر ماه گذشته با استناد به رای دیوان عدالت اداری اقدام به افزایش قیمت بلیت هواپیما در مسیرهای داخلی کردند. ایرلاین‌ها مدعی هستند با رای دیوان عدالت اداری مجاز به اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما هستند و با استناد به همین رای دیوان در چند روز گذشته قیمت بلیت برخی مسیرها تا ۵۰ درصد هم افزایش پیدا کرد و از سوی دیگر سازمان تعزیرات علیه شرکت‌های هواپیمایی که با رای دیوان قیمت بلیت را افزایش داده‌اند، اعلام جرم کرده و وزارت راه‌و‌شهرسازی هم مدعی است مبنا و ملاک برای قیمت‌گذاری بلیت هواپیما همان نرخ‌های مصوب در خردادماه سال جاری است. در این میان مسافر و مردم قربانی این چانه‌زنی‌ها ‌شدند و در شرایط نایابی بلیت هواپیما مجبور به پذیرش این افزایش قیمت‌ها هستند.
اعلام جرم علیه ۹ شرکت‌ هواپیمایی بخش خصوصی
با شکایت شرکت‌های هواپیمایی، دیوان عدالت اداری رای داد که ستاد تنظیم بازار مجاز به نرخ‌گذاری در بخش حمل‌ونقل هوایی داخلی نیست. افزایش قیمت بلیت پروازهای داخلی واکنش وزارت راه‌و‌شهرسازی را به‌دنبال داشت و این وزارتخانه با همراهی سازمان تعزیرات حکومتی دفتر دو ایرلاین متخلف فرودگاه مهرآباد را پلمب کردند. در ادامه مدیرکل دفتر بازرسی و حقوق شهروندی وزارت راه‌و‌شهرسازی از اعلام جرم علیه ۹ شرکت‌ هواپیمایی بخش خصوصی کشور به دلیل گرانفروشی خبر داده و گفته بود: شرکت‌های هواپیمایی موظف به رعایت نرخ‌نامه مصوب سازمان هواپیمایی کشوری هستند، این نرخ‌نامه خردادماه امسال به ایرلاین‌ها ابلاغ شده و فروش بالاتر از این نرخ‌ها تخلف بوده و با آن برخورد خواهد شد. حسین مذنب با اشاره به گشت مشترک وزارت راه‌و‌شهرسازی و سازمان تعزیرات حکومتی از فرودگاه مهرآباد (عصر جمعه ۲۲ دی‌ماه)، افزود:‌ پس از دریافت شکایت‌های مردمی از این فرودگاه بازدید به عمل آمد و دفتر دو شرکت هواپیمایی متخلف به‌صورت موقت پلمب شد. مدیرکل دفتر بازرسی و حقوق شهروندی وزارت راه‌و‌شهرسازی تاکید کرد: مرجع قیمت‌گذاری بلیت هواپیمایی شورای‌عالی هواپیمایی است.
رییس کمیسیون عمران نیز از توقف اجرا رای دیوان عدالت اداری خبر داده است؛ موضوعی که مسوولان وزارت راه‌و‌شهرسازی آن را تایید می‌کنند. بر این اساس با دستور رییس دیوان عدالت اداری رای این دیوان درخصوص آزادسازی قیمت بلیت هواپیما تا اطلاع ثانوی موقوف‌الاجرا شده است.
مشخص نیست این دستور به شرکت‌های هواپیمایی داخلی ابلاغ شده یا خیر، اما آنچه در سایت‌های فروش مشهود است اینکه فعلا قیمت‌ها به نرخ مصوب سازمان هواپیمایی کشوری در خردادماه امسال بازنگشته است.
عدم دریافت ابلاغیه رای دیوان عدالت اداری توسط هواپیمایی کشوری
در همین خصوص رییس سازمان هواپیمایی کشوری با بیان اینکه سازمان هواپیمایی به عنوان متولی ابلاغیه رای دیوان درباره آزادسازی نرخ بلیت را دریافت نکرده‌ است، گفت:‌ سازمان هواپیمایی کشوری رای توقف اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را داده است و به تمام ایرلاین‌ها اعلام کرده‌ایم که افزایش قیمت بلیت را متوقف کنند. انجمن شرکت‌های هواپیمایی هم نامه‌‌ای مبنی بر توقف آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را به سازمان هواپیمایی ارسال کرده ‌است.
محمد محمدی‌بخش معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی درباره توقف اجرای رای دیوان عدالت اداری درباره آزادسازی نرخ بلیت هواپیما، اظهار کرد: شرکت‌های هواپیمایی مدعی هستند که ابلاغیه رای دیوان عدالت اداری برای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را دریافت کردند، اما سازمان هواپیمایی به عنوان متولی ابلاغیه رای دیوان را دریافت نکرده است.
او گفت: نامه معاونت حقوقی وزارت راه‌وشهرسازی درباره توقف آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به سازمان هواپیمایی ارسال شده که سازمان هم با استناد به این نامه، توقف اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیمایی را به تمام شرکت‌های هواپیمایی اعلام و ابلاغ کرد.
رییس سازمان هواپیمایی کشوری تاکید کرد: سازمان هواپیمایی کشوری رای توقف اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را داده است و به تمام ایرلاین‌ها اعلام کرده‌ایم که افزایش قیمت بلیت را متوقف کنند و انجمن شرکت‌های هواپیمایی هم نامه‌‌ای مبنی بر توقف آزادسازی نرخ بلیت هواپیما را به سازمان هواپیمایی ارسال کرده است.
محمدی‌بخش با بیان اینکه قیمت‌های بلیت هواپیما اصلاح و به نرخ‌نامه مصوب خردادماه برگشته است، گفت: شرکت‌های هواپیمایی که به نرخ‌های مصوب پایبند نبودند، مشمول جریمه سازمان تعزیرات شدند و از این پس موضوع کارشناسی و بررسی رای دیوان عدالت اداری مطرح می‌شود.
هیچ ایرلاینی اجازه افزایش قیمت بلیت را ندارد
رییس کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه فعلا اجرای رای دیوان عدالت اداری برای افزایش قیمت بلیت هواپیما متوقف شده‌ است، گفت: با دستور برای توقف اجرای رای، هیچ ایرلاینی اجازه افزایش قیمت بلیت را ندارد.
محمدرضا رضایی‌کوچی رییس کمیسیون عمران مجلس از توقف اجرای دیوان عدالت اداری برای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما خبر داد و گفت: در شرایطی قرار داریم که اگر قیمت بلیت هواپیما بیشتر از این اعداد و ارقام شود، بلیت برای برخی طبقات جامعه هم خارج از دسترس می‌شود. در حال حاضر بلیت هواپیما محدود به درصد خاصی از جامعه شده‌ است و افزایش قیمت‌ها صنعت گردشگری را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. او ادامه داد: صنعت هوایی به صنعت لوکسی تبدیل شده که تنها عده خاصی امکان استفاده از آن را دارند و با هرگونه افزایش قیمت برای بلیت هواپیما مخالف هستیم.
رییس کمیسیون عمران مجلس به ایلنا گفت: فعلا اجرای رای دیوان عدالت اداری برای افزایش قیمت بلیت هواپیما متوقف شده و هیات عمومی دیوان از رییس دیوان دستور متوقف کردن اجرای این رای را اخذ کرده ‌است، لذا با دستور توقف اجرای رای، هیچ ایرلاینی اجازه افزایش قیمت بلیت را ندارد.
رضایی کوچی گفت: در همین شرایط بلیت هواپیما از سبد خانوار ۸۰ درصد خانوار ایرانی حذف شده ‌است.
او با بیان اینکه حتی با افزایش قیمت‌ها هم متقاضیان دسترسی به بلیت هواپیما ندارند و با کمبود بلیت در بازار مواجه هستیم، اظهار کرد: هر چند تعدادی هواپیما به ناوگان اضافه شد، اما این تعداد پاسخگوی میزان نیاز و تقاضا نیست. هر چند تعدادی هواپیما وارد شد، اما از سوی دیگر تعدادی هواپیما هم به جمع هواپیماهای زمینگیر پیوستند و در حالی که تعداد هواپیماهای فعال به ۲۰۰ فروند هواپیما هم نمی‌رسد. برای پاسخ به تقاصای موجود تعداد ناوگان فعال باید حداقل به ۴۰۰ فروند هواپیما برسد.
زیرساخت‌های ناکافی برای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما
مخالفان طرح آزادسازی نرخ بلیت هواپیما مدعی هستند که آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما با این عنوان که سوخت یارانه‌ای نمی‌خواهیم در عوض نرخ بلیت را آزاد اعلام کنید تا حدودی کار را پیچیده خواهد کرد، چراکه سازمان هواپیمایی کشوری نمی‌تواند به یک‌باره و بدون داشتن زیرساخت‌های لازم موضوع آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما را اجرایی کند، چراکه حتی در کشور آمریکا نیز ۲۰ سال طول کشید تا با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم قانون آزادسازی نرخ‌ها اجرا شود. آنها معتقد هستند که قیمت‌ها باید با نوع و کیفیت خدماتی که از سوی ایرلاین‌ها به مسافران ارائه می‌شود، متناسب باشد.
اکثر ایرلاین‌های داخلی این روزها تاخیر در پروازها را یک موضوع طبیعی می‌دانند و همین یک موضوع و رها شدن مسافران در فرودگاه امری عادی به نظر می‌رسد. سوال این است که اگر نرخ بلیت هواپیما آزاد شود آیا کیفیت خدمات از سوی ایرلاین‌ها افزایش خواهد یافت؟
در اکثر کشورها این روزها اگر مسافر یکی از ایرلاین‌های اروپایی باشید، در صورت لغو پرواز یا ارجاع به پرواز دیگر یا رسیدن به مقصدی غیر‌از مقصد نهایی درج شده روی بلیت، حق دارید وجه پرداختی خود را پس بگیرید یا اگر ترجیح می‌دهید، در اولین فرصت به سمت مقصد مورد نظرتان پرواز کنید. ایرلاین موظف است بدون دریافت هرگونه وجهی، تا وقتی منتظر حرکت به سمت مقصدتان هستید، به شما رسیدگی کند و برحسب موقعیت، خدماتی مثل غذا، محل اقامت، حمل‌و‌نقل تا محل اقامت و بازگشت به فرودگاه و دو تماس تلفنی را در اختیارتان قرار دهد. در صورتی که این خدمات تامین نشد و مجبور شدید برای وعده‌های غذایی پول بپردازید، ایرلاین باید هزینه آن را جبران کند به شرطی که این هزینه‌ها ضروری، منطقی و متتناسب باشند.
مخالفان آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما می‌گویند: ایرلاین‌های داخلی قطعا توان ارائه خدمات بالا به مسافران را ندارند و حتی اگر نرخ بلیت هواپیما هم آزاد شود، نمی‌توانند خدمات بالایی به مسافران ارائه کنند. این روزها ایرلاین‌ها اگرچه موظف به افزایش تعداد ناوگان هستند، اما برخی شرکت‌های خصوصی به‌ جای افزایش ناوگان به دنبال سرمایه‌گذاری‌های سودده و به سمت هتل‌سازی رفته‌اند و حتی به‌ منظور اعمال فشار برای افزایش قیمت‌ها، از ارائه خدمات پروازی به عمد هواپیماهای خود را زمینگیر می‌کنند.
سرنوشت آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما
آزادسازی نرخ در حوزه حمل‌و‌نقل هوایی به صراحت در برنامه پنجم لحاظ و تاکید شده است و براساس ماده ۱۶۱ این برنامه درباره حمل‌و‌نقل عنوان کرده که دولت مکلف است تا پایان سال اول برنامه نسبت به متنوع‌سازی نرخ خدمات حمل‌و‌نقل هوایی در بخش بار و مسافر اقدام کند و سپس از ابتدای سال سوم برنامه ضمن آزادسازی کامل نرخ حمل‌و‌نقل هوایی، قیمت خدمات فرودگاهی، شبکه پروازی، لغو تخفیفات تکلیفی و هرگونه معافیت در زمینه بهره‌برداری از خدمات ناوبری هوایی، فرودگاهی، نشست و برخاست، خدمات پروازی، واگذاری اماکن و سایر موارد مرتبط را واقعی ‌کند که این مورد تکلیف دولت برای انجام ماده ۱۶۱ بند (ب) است.
بند (الف) این ماده قانونی مرتبط با برقراری پرواز و جابه‌جایی کالا و مسافر برای فرودگاه‌های بین‌المللی و بند (ج) آن درباره ساماندهی امور حمل‌و‌نقل هوایی و ارتقای رقابت‌پذیری با رویکرد لغو انحصارات مربوط به حمل‌و‌نقل هوایی، شرکت‌های هواپیمایی و هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، همین‌طور تسهیل قوانین مربوط به تاسیس هواپیمای جمهوری اسلامی ایران و از این قبیل است.
حال باید دید و منتظر ماند که کمیسیون اقتصادی دولت در تصمیم‌گیری خود برای سوخت یارانه‌ای چه شرایطی را لحاظ می‌کند و آیا نرخ سوخت یارانه‌ای بالاخره نهایی، تعیین و حذف می‌شود؟ آیا آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما سرانجام به نقطه نهایی خود نزدیک و اجرایی می‌شود یا خیر؟