آشفته بازار گرانی غذا

«جهان‌صنعت»- پس از وقوع جنگ اوکراین و روسیه و تاثیرات قابل‌توجه آن بر بازار مواد غذایی جهان، حال ال‌نینو نیز به درد‌سر تازه‌ای برای محصولات کشاورزی تبدیل شده که امنیت غذایی جهان را نیز تهدید می‌کند. تغییرات اقلیمی همواره یکی ا‌ز چالش‌های تاثیرگذار و کلیدی بر بازار مواد غذایی بوده و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.
این روزها تهیه غذا بدون دسترسی به مواد اصلی ضروری مقرون‌به‌صرفه غذایی همچون برنج، روغن پخت‌وپز و پیاز در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های جهانی است. این کمبود در حال حاضر به‌دلیل اعمال محدودیت بر عرضه مواد غذایی در پی به‌وجود آمدن ترکیبی از درگیری‌های جهانی و تهدید ال‌نینو برای تولید مواد غذایی و افزایش آسیب ناشی از تغییرات آب‌وهوایی ایجاد‌شده که کشورها را به سمت محافظت از ذخایر غذایی خود سوق داده و آنها را از صادرات محصولات خود به دیگر نقاط جهان منع کرده است. این موارد یک ضربه سه‌گانه به‌شمار می‌رود که به افزایش قیمت مواد غذایی و گسترش شرایط ناامیدکننده در سراسر جهان منجر می‌شود.
از سوی دیگر هزینه‌های بالای پرورش و حمل‌ونقل محصولات غذایی در کنار وقوع بدترین خشکسالی‌ها طی دهه‌های اخیر منجر به کاهش تولیدات محلی در بسیاری از نقاط حاصلخیز جهان باوجود فراوانی نیروی کار شده که این امر با گسترش جهانی مشکل محدودیت‌های مواد غذایی پایه همراه بوده است. کمبود عرضه و افزایش تقاضا گسترش نگرانی‌های مبنی بر افزایش قیمت مواد غذایی را در سال جاری به همراه دارد.
افزایش سه برابری قیمت پیاز در کنیا
به گزارش آسوشیتدپرس، محدودیت‌های صادرات سبزیجات توسط کشور تانزانیا، قیمت‌ها را در کنیا سه‌برابر کرده است. با وجود زمین‌های حاصلخیز و نیروی کار زیاد این کشور آفریقای‌شرقی، هزینه‌های بالای رشد و حمل‌و‌نقل محصولات و بدترین خشکسالی در دهه‌های اخیر منجر به کاهش تولید این منطقه شد. براساس گزارش سازمان کشاورزی مواد غذایی سازمان ملل، کنیا تا سال ۲۰۱۴ نیمی از پیاز خود را از همسایه خود دریافت می‌کرد.
جهان درگیر گرانی مواد غذایی
جوزف گلابر‌ محقق ارشد موسسه تحقیقات سیاست غذایی بین‌المللی در این خصوص می‌گوید: «محدودیت‌های پیاز در تانزانیا در سال جاری بخشی از همه‌گیری محدودیت‌های غذایی از سوی کشورهایی است که به دلیل کمبود عرضه و افزایش تقاضا برای محصولات‌شان نگران شده‌اند.»
به گفته این موسسه، در سطح جهانی، ۴۱ محدودیت صادرات مواد غذایی از ۱۹ کشور، از ممنوعیت مطلق گرفته تا مالیات اعمال شده است. هند در اوایل سال جاری صادرات برخی برنج‌های خود را ممنوع کرد و در نتیجه تقریبا یک‌پنجم صادرات جهانی را کاهش داد. کشور میانمار، پنجمین تامین‌کننده بزرگ برنج جهان، با توقف صادرات برخی غلات واکنش نشان داد.
هند همچنین محموله‌های پیاز را پس از بارندگی‌های نامنظم ناشی از تغییرات آب و هوایی به محصولات آسیب‌دیده محدود کرد. این امر باعث افزایش قیمت در همسایه بنگلادش شد و مقامات در تلاش برای یافتن منابع جدید برای این محصول هستند.
در جاهای دیگر، خشکسالی در اسپانیا بر تولید روغن زیتون تاثیر گذاشت. با روی آوردن خریداران اروپایی به ترکیه، قیمت روغن زیتون در این کشور مدیترانه‌ای افزایش یافت و مقامات آنجا صادرات را محدود کردند. مراکش نیز که با خشکسالی پیش از زلزله مرگبار اخیر خود کنار آمد و صادرات پیاز، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی را در فوریه متوقف کرد.
چرا قیمت مواد غذایی در سال ۲۰۲۳ نگران‌کننده است؟
این نخستین‌بار نیست که قیمت مواد غذایی دچار آشفتگی می‌شود. قیمت کالاهای اساسی مانند برنج و گندم در سال‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۷ بیش از دو‌برابر شد، اما جهان ذخایر غذایی فراوانی داشت که می‌توانست از آن استفاده و توانست در سال‌های بعد آن را دوباره پر کند.
گلابر، اقتصاددان ارشد سابق در وزارت کشاورزی آمریکا، می‌گوید: «تغییرات آب و هوایی به این معناست که عرضه مواد غذایی می‌تواند به سرعت از تقاضا کم کند و قیمت‌ها افزایش یابد. من فکر می‌کنم افزایش نوسانات مطمئنا یک امر عادی جدید است.»
کارشناسان می‌گویند که قیمت مواد غذایی در سرتاسر جهان با تاثیر متقابل سه عامل تعیین می‌شود؛ نحوه عملکرد ال‌نینو و مدت زمان ماندگاری آن‌ اینکه آیا آب و هوای بد به محصولات آسیب می‌زند و باعث محدودیت‌های بیشتر صادراتی می‌شود یا آینده جنگ اوکراین‌. کشورهای متخاصم هر دو تامین‌کنندگان عمده جهانی گندم، جو، روغن آفتابگردان و سایر مواد غذایی هستند، به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه که قیمت مواد غذایی در آنها افزایش یافته است و مردم گرسنه هستند.
ال‌نینو یک پدیده طبیعی است که الگوهای آب و هوای جهانی را تغییر می‌دهد و می‌تواند منجر به آب و هوای شدید، از خشکسالی تا سیل شود. در حالی که دانشمندان بر این باورند که تغییرات آب و هوایی این ال‌ نینو را قوی‌تر می‌کند؛ تاثیر دقیق آن بر تولید غذا تا زمان وقوع آن غیرممکن است، اما علائم اولیه نگران‌کننده است.
ال‌نینو چگونه بر عرضه مواد غذایی تاثیر می‌گذارد؟
هند خشک‌ترین ماه آگوست خود را در یک قرن اخیر تجربه کرد و تایلند با خشکسالی مواجه بوده که باعث ایجاد ترس در مورد ذخایر شکر جهان شده است. این دو کشور، بزرگ‌ترین صادرکنندگان شکر پس از برزیل هستند.
بارندگی کمتر در هند همچنین امید صادرکنندگان مواد غذایی را مبنی بر اینکه برداشت جدید برنج در ماه اکتبر به محدودیت‌های تجاری پایان می‌دهد و قیمت‌ها را تثبیت می‌کند، از بین برد. امان جولکا، مدیر Wesderby India Private Limited گفت: به نظر نمی‌رسد که قیمت (برنج) به این زودی کاهش یابد.
کشورهایی که به شدت به واردات مواد غذایی متکی‌اند، بیشتر در معرض خطر هستند. به عنوان مثال، فیلیپین، طبق گفته بانک جهانی، ۱۴ درصد مواد غذایی خود را وارد می‌کند و خسارت طوفان به محصولات می‌تواند به معنای کمبود بیشتر باشد. صاحبان فروشگاه‌های مواد غذایی در پایتخت مانیل در حال زیان‌دهی هستند، زیرا قیمت‌ها از اول سپتامبر به سرعت در حال افزایش است و مشتریانی که مواد غذایی را به صورت عمده خریداری می‌کردند، مقادیر کمتری را خریداری می‌کردند.
این کشورها از اول سپتامبر با کمبود مواد غذایی و افزایش قیمت‌ها مواجه بوده‌اند و خریداران عمده مواد غذایی در حال خریداری مقادیر کمتری از محصولات هستند. شرایط به حدی وخیم است که گفته می‌شود کل درآمد ماهانه خانوارها بدون هیچ پس‌اندازی صرف خورد و خوراک روزانه آنها می‌شود و در صورت نیاز به تهیه داروهای خاص یا پرداخت هرگونه هزینه اضطراری دیگر خانوارها توان تهیه غذای کافی نخواهند داشت.
تاثیر تغییرات آب و هوایی بر بارندگی
تاثیر تغییرات آب‌وهوایی و پدیده ال‌نینو تنها بر برنج نیست و هر محصول و موجودی که به آب نیاز دارد را در بر می‌گیرد. سبزی‌ها، درختان میوه، مرغ‌ها و دام‌ها همه با استرس گرمایی مواجه خواهند شد که خطر فاسد شدن غذا را افزایش می‌دهد. این امر باعث محدودتر شدن مواد غذایی می‌شود و اگر مشکل صادرات غلات از اوکراین برطرف نشود، کمبود بیشتری در خوراک دام‌ها و کود مورد نیاز برای رشد محصولات ایجاد خواهد شد.
این امر امنیت غذایی جهان را با خطر مواجه می‌کند، به‌ویژه که کشاورزان اوکراینی نمی‌توانند به‌اندازه کافی ذرت و گندم بکارند و عرضه محصولات آنها به سراسر جهان تا حد زیادی تنها به عبور از مسیرهای پرهزینه در اروپا محدود شده که همین امر صادرات مواد غذایی اولیه را به سراسر جهان با مشکل مواجه کرده است‌.
لودر، محقق امنیت غذایی در موسسه ISEAS-Yusof Ishak در سنگاپور، می‌گوید: «خطرات آب و هوایی محدود به برنج نیست، بلکه در مورد هر چیزی که برای رشد به بارندگی پایدار نیاز دارد از جمله دام‌ صدق می‌کند. سبزیجات، درختان میوه و مرغ‌ها همگی با استرس گرمایی مواجه خواهند شد و این خطر فاسد شدن غذا را افزایش می‌دهد.»
لودر در ادامه بیان کرد: «این امر باعث محدودتر شدن بیشتر مواد غذایی می‌شود و اگر صادرات غلات از اوکراین حل نشود، کمبود بیشتری در خوراک دام و کود وجود خواهد داشت.»
خروج روسیه در ماه جولای از توافقنامه زمان جنگ که تضمین می‌کرد کشتی‌ها می‌توانند به طور ایمن غلات اوکراین را از طریق دریای سیاه حمل کنند، ضربه‌ای به امنیت غذایی جهانی بود و تا حد زیادی تنها مسیرهای پرهزینه و تفرقه‌انگیز در اروپا را برای صادرات این کشور جنگ‌زده باقی گذاشت. این درگیری همچنین به تولیدات کشاورزی اوکراین آسیب رسانده است و تحلیلگران می‌گویند کشاورزان تقریبا به اندازه، ذرت و گندم نمی‌کارند.