آغازی برای تغییرات بزرگ در خاورمیانه

مژده کلهر- گروه بین‌الملل – صدات ارگین از یادداشت‌‌نویسان روزنامه دولتی حریت تکریه در مورد نبرد اخیر حماس و اسرائیل معتقد است: با حملات حماس به جبهه‌های مختلف بر فراز غزه و اسرائیل در شنبه گذشته، دوره جدیدی از آشفتگی وارد خاورمیانه شده است. تازه در آغاز یک موج زلزله شدید هستیم، یک «طوفان بزرگ» که احتمالا در هفته‌ها و ماه‌های آینده گسترش خواهد یافت. در واقع اکنون در موقعیتی نیستیم که به طور کامل پیش‌بینی کنیم این طوفان چقدر طول می‌کشد، تا کجا گسترش می‌یابد، چه نوع نوساناتی ایجاد می‌کند و چه فرآیندهایی ممکن است آغاز شود. همچنین هنوز نمی‌توانیم تاثیر مخرب اقدامات تلافی‌جویانه اسرائیل را نیز پیش‌بینی کنیم.
اما یک چیز واضح و مشخص است؛ اسرائیل به عنوان رژیمی که مورد حمایت غرب قرار داشته و مدعی دست نخوردن ساختارهایش بوده در معرض یکی از بزرگ‌ترین حملات تاریخ خود قرار گرفته و متحمل خسارات جدی شد.
در همین رابطه از روز دوشنبه اسرائیل محاصره غزه را آغاز کرده که ممکن است مدت زیادی طول بکشد و شرایط برای بیش از ۲ میلیون فلسطینی که در نوار غزه زندگی می‌کنند بسیار دشوار شود، بنابراین اینکه این وضعیت موج بزرگی از مهاجرت را به کل منطقه به راه بیندازد، احتمالی است که نباید دست‌کم گرفت.
این سیر بحران همچنین دارای پتانسیل برای متزلزل کردن تعدادی از پذیرش‌ها در مورد مناقشه اعراب و اسرائیل و مساله فلسطین است. در این رابطه دمیرالپ دیپلمات بازنشسته ترکیه درخصوص رفتارهایی که طی این روزها در غزه و سرزمین‌های اشغالی برای غیر‌نظامیان صورت گرفته هشدار داده و معتقد است که حالا اسرائیل به اهداف غیرنظامی نیز ضربه می‌زند. در واقع حالا صدای انفجار بمب در غزه و شهرک‌های مرزی اسرائیل به گوش می‌رسد و دود در سراسر خاورمیانه پراکنده است و در هر گوشه‌ای طنین‌انداز می‌شود. تمام معادلات منطقه در این مرحله وارونه شده است.
اسرائیل از زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در ایالات‌متحده، پیشرفت‌هایی در برقراری روابط با تعدادی از کشورهای عربی در چارچوب «توافق ابراهیم» داشته است. در واقع در این مرحله، با نرمش مشاهده‌شده بین اسرائیل و عربستان سعودی، آغاز دوره عادی‌سازی امری گذرا تلقی می‌شد.
با این حال، در مواجهه با تنش اخیر، عربستان سعودی احساس خواهد کرد که باید ترمز مذاکرات خود با اسرائیل را بکشد. تلاش برای عادی‌سازی بین اسرائیل و کشورهای عربی ممکن است برای مدت نامحدودی به حالت تعلیق درآید.
گسترش مارپیچ خشونت و درگیری می‌تواند کل منطقه را به آتش بکشد، بنابراین یکی از سوالاتی که برای ما مطرح می‌شود این است که آخرین تحولات چه تاثیری بر روند عادی‌سازی بین ترکیه و اسرائیل خواهد داشت. اسرائیل باید برای مدتی طولانی روی مساله امنیتی خود تمرکز کند.
با این حال، رجب طیب اردوغان با فراخوان به اعتدال در احزاب به صراحت اعلام کرده که می‌خواهد در یک خط متعادل در برابر دو طرف بایستد. بدون شک این مساله می‌تواند دست ترکیه را برای مذاکرات احتمالی آتش‌بس و خاتمه درگیری‌ها باز کند.
با این حال در اینجا ابعاد احتمالی حملات تلافی‌جویانه اسرائیل علیه حماس به ویژه تلفات غیرنظامی در طرف فلسطینی ممکن است ادامه این سیاست را تحت‌الشعاع قرار دهد. در جبهه اسرائیل نیز همه نگاه‌ها به روابط ترکیه با حماس معطوف خواهد بود.
این وضعیت همچنین نشان‌دهنده اوج حل نشدن مساله فلسطین در ۷۵ سال اخیر است، این واقعیت که بن‌بست مزمن شده است. از سوی دیگر در حالی که اشغالگری اسرائیل برای دهه‌ها ادامه داشته، کشورهای غربی همچنان از این اشغال حمایت می‌کنند؛ امری که به طور طبیعی واکنش طرف فلسطینی را برمی‌انگیزد.
به همین دلیل حالا به سختی می‌توان گفت که محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری تاثیر قابل توجهی بر جنبش فلسطینی دارد.
این در حالی است که امروز اسرائیل توسط یک ائتلاف محافظه‌کار متشکل از راست‌گراترین و افراطی‌ترین افراد اداره می‌شود؛ جایی که بنیامین نتانیاهو رهبر حزب لیکود باعث دوقطبی شدید شده و کسانی که طرفدار راه‌حل و صلح هستند از میدان خارج شده‌اند.
متاسفانه در این مرحله هیچ پیش‌بینی‌ خوش‌بینانه‌ای درخصوص تشدید جنگ در محور غزه- اسرائیل وجود ندارد، به خصوص اینکه در این مقطع، امید به راه‌حل دو کشوری نیز از همیشه دورتر به نظر می‌رسد.