آقای ضرغامی، دقیقا کجایید؟

امین دوکوهکی*- اگر فکر می‌کنید به بیستون می‌روید و می‌توانید این یادگار بزرگ‌ترین پادشاه ایران(داریوش هخامنشی) را ببینید، باید بگویم که میراث فرهنگی نقشه‌های دیگری دارد. آنها سال‌هاست که بدون شفاف‌سازی داربست‌ها و حصارهایی جلوی این کتیبه قرار داده‌اند و همه را از دیدن آن محروم کرده اند. اینکه چرا اثری دقیقا بعد از اینکه به ثبت یونسکو رسیده است، چنین مورد بی‌مهری و بی‌اعتنایی قرار گرفته، جای سوال دارد؟ این حصارها و داربست‌ها به چه کار می‌آید و با چه غرض و هدفی سال‌هاست آنجا مستقر شده‌اند؟ اگر هدف مرمت کتیبه بود آیا نباید طی این سال‌ها این مرمت انجام می‌شد؟ به‌راستی چند کشور وجود دارند که بتوانند دنیا را به تماشای یک اثر باستانی به قدمت کتیبه بیستون دعوت کنند؟
افسوس که چنین گنجینه‌ای که مایه مباهات و فخر ایران، تاریخ و فرهنگ و تمدنش است و باید همگان از دیدن آن بهره‌مند و مسرور شوند، سال‌هاست از دید مردم خود ایران نیز پوشیده شده است.
در جای جای این کشور با ویرانگری‌ها و تخریب‌های آثار تاریخی مواجه هستیم و همین باعث می‌شود این ظن مطرح شود که چنین حصارهایی آن هم طی سال‌ها با چه هدفی جای‌گذاری شده‌اند. کوچک‌ترین زیان این وضعیت، محروم کردن مردم ایران و همه جهانیان از دیدن برگ مهمی از دفتر فرهنگ و تمدن ایرانی است؛ تمدنی که هگل درباره آن می‌گوید: «ایران زادگاه نخستین امپراتوری راستین و حکومتی کامل است.» دکتر کدیور به نقل از او (هگل) در مقاله خود با عنوان L’Inconscient Héréditaire‌بیان می‌کند: «بنیان تحول بشری با تاریخ پرشیا آغاز می‌شود؛ این دقیقا آغاز تاریخ جهان است.»
در این سال‌ها بازدیدکنندگان مشتاقِ بازدید از سنگ‌نوشته بیستون از نقاط مختلف جهان برای دیدن این کتیبه باشکوه و باعظمت، خود را به کرمانشاه و از آنجا به بیستون رسانیده‌اند اما آنجا به جای بازدید از اثری که نمایانگر جلال و جبروت ایران و پادشاه خردمند آن است، با تعدادی داربست روبه‌رو می‌شوند.
برخی مردم اینطور از خود می‌پرسند که چرا داربست‌ها به فرمان اداره میراث فرهنگی، طوری تعبیه و تنظیم شده که چیزی از فرمان داریوش بزرگ دیده نشود؟ این چیزی است که کسانی که در مجموعه بیستون با این صحنه مواجه می‌شوند، حیران و پریشان می‌گویند.بازدیدکنندگان با خشم و ناکامی می‌گویند: «توریست خارجی و داخلی مبلغ بالایی بابت ورودیه پرداخت می‌کند ولی وقتی به بیستون و پای این اثر ارزشمند می‌رسد، با داربست‌های زنگ‌زده‌ای مواجه می‌شود که میراث فرهنگی سالیان آزگار است که با آن، این کتیبه زیبا را اسیر کرده است. این در حالی است که در هیچ کجا و در هیچ منبع و سایت و کتابی نمی‌بینید که گفته باشند این میراث جهانی در چنین وضعیتی نگهداری می‌شود اما بازدیدکنندگان با بازدید از این اثر به در بسته می‌خورند.
مردی روس‌تبار که برای بازدید از بیستون آمده بود، با ناامیدی می‌گفت: «من این همه راه آمده‌ام تا آن را از نزدیک ببینم. هرچقدر پول بخواهند می‌دهم تا آن (کتیبه بیستون) را ببینم.» و وقتی دید پاسخی نمی‌گیرد، گفت: «خب بگویید مجازاتش زندان است یا جریمه نقدی؟ حاضرم اگر جریمه است بپردازم، ولی این اثر را ببینم.» اما موفق نشد و خشمناک و با دست خالی راهش را کشید و رفت!
مردم می‌گفتند «یک توریست خارجی آمده بود و می‌گفت من فقط ۳روز در کرمانشاه هستم و فقط برای بازدید از این اثر بزرگ و جهانی به کرمانشاه آمد‌ام. حاضرم هرقدر که بگویید پول بدهم و اجازه دهید تا آن را ببینم.» و همان مردم شرمسار به او گفته بودند: «این ما نیستیم که تو را از دیدن این اثر محروم کرده‌ایم، خود ما هم سال‌هاست آن را ندیده‌ایم. باید میراث کرمانشاه این اجازه را بدهد.»مردم محلی می‌گویند: «شما را به خدا به این اداره میراث فرهنگی کرمانشاه بگویید، ما هرچه می‌گوییم بی‌تاثیر است.»
محصور شدن کتیبه داریوش بزرگ میان داربست فلزی که جلوی سنگ‌نگاره کشیده شده و راه‌پله‌ای که در آن قفل شده و ورود به آن و بازدید از سنگ‌نگاره را به جز برای «عده‌ای خاص» که از اداره میراث کرمانشاه نامه داشته باشند، ممنوع می‌کند و در این میان رده‌هایی از آب هم انگار نوشته‌های کتیبه را فرسایش داده است. بازدیدکنندگان از این موضوع ناراحت هستند که چطور بیستون متولی دارد که جلوی این کتیبه را ببندند و قفل و زنجیر به آن بزنند، ولی کسی نیست که یک راهنما بگذارد و توضیح دهد که مردم از کجا بروند و چه مسیری را طی کنند؟
دکه نزدیک کتیبه داریوش یک نقشه یا برگه توضیحاتی درباره کتیبه ندارد؛ کسی باورش می‌شود؟ از با ارزش‌ترین اثر ایران، اینجا اطلاعاتی ارائه نمی‌شود که به گردشگر بدهد. با این رویکرد همین گردشگران محدودی هم که برای ایران می‌آیند، قید سفر به کشورمان را می‌زنند. نتیجه این رویکرد کاهش درآمد ناشی از توریسم است.
سنگ‌نبشته بیستون از ۲۲تیر ۱۳۸۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌ و از همان زمان میراث فرهنگی این مملکت تصمیم گرفته این بنا را از دید مردم دنیا پنهان کند؟ و این نقشه و برنامه در چهاردولت مختلف با جدیت ادامه داشته است!
چرا از زمان ثبت جهانی محوطه باستانی بیستون به جای ارتقای وضعیت آثار و میراث برجسته این سایت باستانی با چنین وضعیتی مواجهیم؟ میراثی ثبت جهانی شده، آیا نباید مرمت و نگهداری شده و بازدید از آن چندین برابر شود؟ با چه هدفی جلوی ارتقای گردشگری و شناساندن گنجینه‌های عظیم این مملکت گرفته می‌شود؟
ظاهراً بر دولت‌ها زمان نمی‌گذرد. روزها نمی‌گذرد و هیچ چیز نیست که آنها را نگران عمل به وعده‌هایشان کند. ۲۳‌تیرماه ۱۴۰۱ وزیر میراث فرهنگی، عزت‌الله ضرغامی از این میراث منحصربه‌فرد ایران و جهان بازدید کرد اما از آن زمان تاکنون هیچ تلاشی برای تغییر وضعیت کتیبه بیستون صورت نگرفته است.
آقای ضرغامی (وزیر میراث فرهنگی) به روی مبارک نمی‌آورد که کتیبه بیستون سال‌هاست که به اسارت گرفته شده. حتی برای ظاهرسازی و گفتن اینکه راه و روش ما با دولت قبل متفاوت است نیز حاضر نیستند ویرانی‌ای را که قبلی‌ها آغاز کرده‌اند، متوقف کنند.از ۲۳تیرماه ۱۴۰۱ که وزیر میراث فرهنگی، آقای ضرغامی از کتیبه بیستون بازدید کرد تا امروز نزدیک دوسال می‌گذرد، چه تغییری در روند برداشتن حصار اطراف این میراث بی‌بدیل ایران رخ داد؟ چه توضیحی داده شد؟ برای اینکه وزارت میراث فرهنگی وظیفه میهن‌پرستانه خود را در قبال یادگار داریوش بزرگ و در قبال ایران انجام دهد، باید چند سال دیگر منتظر باشیم؟
آیا در تمام دنیا از میراث ملی و فرهنگی خود اینطور نگهداری می‌کنند؟ چطور این نگرانی را نداشته باشیم که دوروز دیگر دشمنان خونی ایران اعلام کنند که اثری از زیر خاک بیرون کشیده‌اند و بیستونی را که ما سال‌ها ندیده‌ایم، از پشت پرده بیرون نیاورند.
*فعال حوزه میراث فرهنگی