آقای عراقچی منظورتان از عجله‌ای نداریم، چیست؟

محمدرضا ستاری
عباس عراقچی هفته گذشته در حاشیه جلسه‌ای که در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس داشته، درخصوص برقراری ارتباط با دولت جدید سوریه به خبرگزاری خانه ملت گفته: اینکه ما چگونه با سیستم موجود و حاکمیت فعلی سوریه ارتباط برقرار کنیم در حال بررسی است و عجله خاصی نیز برای آن نداریم!
صحبت‌های عراقچی درخصوص اینکه در حال بررسی هستیم و عجله خاصی هم نداریم در حالی مطرح می‌شود که اکنون در میان کشورهای منطقه یک مسابقه علنی برای برقراری ارتباط با حاکمان جدید سوریه و همچنین بهره‌برداری از فرصت‌های موجود در این کشور در دوران پسااسد شکل گرفته است. در این میان حتی تلاش قدرت‌های فرامنطقه‌ای برای حضور در سوریه نیز بسیار حائز اهمیت و جالب‌ توجه است.
به عنوان مثال در حالی که برخی اخبار حاکی از تمایل دولت ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه است، بلافاصله مجله فارین پالیسی و اتاق فکر پشت سر آن یعنی شورای روابط خارجی آمریکا در گزارشی اعلام کرد که ترامپ نمی‌تواند سوریه را نادیده بگیرد چراکه تنها از یک منظر حادثه نیواورلئان نشان داد که هنوز داعش در این کشور فعال بوده و در صورت غفلت از تحولات سوریه، غرب و به خصوص ایالات‌متحده ممکن است هدف حملات فرامرزی گروه‌های تندرویی نظیر داعش قرار بگیرند. از سوی دیگر شاهد بودیم درحالی‌که فرانسه به همراه آلمان از جمله نخستین کشورهایی بودند که پس از سقوط حکومت اسد، وزرای خارجه خود را به سوریه فرستادند، در همین هفته گذشته امانوئل ماکرون با احمد الشرع (محمد الجولانی) تماس تلفنی داشته و گفته می‌شود علاوه‌بر صحبت درخصوص رفع تحریم‌های سوریه، حاکم جدید این کشور را نیز به پاریس دعوت کرده است. در نتیجه به نظر می‌رسد سومین مقصد خارجی احمد الشرع، پس از عربستان و ترکیه، فرانسه باشد. همزمان درحالی‌که الشرع به ریاض سفر کرده و از سوی محمد بن سلمان مورد استقبال رسمی قرار گرفته، سعودی‌ها به سرعت دست به کار شده و به‌دنبال سرمایه‌گذاری اقتصادی و همچنین کمک به بازسازی ساختار جدید سوریه هستند تا بتوانند جای پای محکمی در آینده این کشور داشته باشند. علاوه‌بر این سیاست ترکیه در قبال سوریه جدید نیز بر هیچ‌‌کس پوشیده نیست؛ به‌طوری‌که ترک‌ها علاوه‌بر حمایت همه‌جانبه از احمد الشرع، همزمان با حضور اقتصادی گسترده در سوریه در حال امضای یک توافق نظامی و دفاعی با دولت جدید این کشور هستند. در این میان قطری‌ها نیز از قافله عقب نمانده و به گونه‌ای دست به کار شده‌اند که پادشاه این کشور شخصا در دمشق به دیدار احمد الشرع رفته است.

آنها ضمن اینکه تلاش دارند از فرصت‌های اقتصادی سوریه به‌منظور تحکیم نفوذ خود در میان حاکمان جدید استفاده کنند، بلافاصله یعنی در فردای سقوط اسد اعلام کردند که می‌‌خواهند پروژه خط لوله انتقال گاز از سوریه
به ترکیه را فعال کنند. در همین رابطه و درحالی‌که بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به‌سرعت در حال تطبیق دادن سیاست خارجی خود در قبال سوریه و تحولات پرشتاب منطقه هستند، پیام دستگاه دیپلماسی ایران حاکی از انفعال و عدم داشتن یک استراتژی مشخص درخصوص مناسبات پیچیده در محیط پیرامونی کشورمان است. این در حالی است که الفبای سیاست خارجی، قبول قاعده دوستی- دشمن و رقابت- همکاری به‌صورت توامان است. جایی که اتحادهای گذشته و تحولات فعلی نباید اصل اساسی منافع دائمی در محیط بین‌المللی را تحت‌الشعاع قرار دهند.