آماده‌باش در برابر هجوم گردشگران!

نیمه خردادماه امسال هرچند با ماه رمضان تداخل پیدا کرده اما همچنان یکی از پرطرفدارترین تعطیلات بهاره است بدون آنکه مدیریتی از پیش برنامه‌ریزی‌ شده برای کنترل آن اتخاذ شود.
به گزارش ایسنا، هر سال در همین ایام گردشگران زیادی راهی مناطق شمالی کشور می‌شوند، مقاصدی سنتی که چند سالی می‌شود سفر به آنجا مخصوصا در نیمه خردادماه که شرایط جوی پایدار و مطلوب‌تری دارد، تقریبا مُد شده.
با وجود چنین پیش‌بینی به نظر می‌رسد مدیریت گردشگری در این مناطق هنوز در بین مقامات و مسوولان به دغدغه جدی تبدیل نشده، این درحالی است که اتفاقا روند تخریب طبیعت و بافت فرهنگی و اجتماعی در این مقاصد، سرعت بیشتری به خود گرفته است.
با آنکه هر سال پیش از آغاز موج سفرهای نیمه خردادماه، دست‌کم ستاد هماهنگی خدمات سفر به عنوان یکی از متولیان سفر که ۲۲ دستگاه عضو آن هستند، دغدغه‌هایش را برای حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی کشور در قالب اطلاعیه‌هایی هرچند در حد توصیه و هشدار بیان می‌کرد اما امسال از همان‌ها هم خبری نیست! ظاهرا مدیریت خودجوش این تعطیلات بدون هیچ توصیه، هشدار و البته نظارتی به مسافران سپرده شده است.
اگرچه اطلاعیه‌های ستاد هماهنگی خدمات سفر نیز تاکنون بیشتر حالت توصیه‌نامه داشته که به مسافران گوشزد می‌کرد پیش از حرکت، شرایط جوی و وضعیت جاده‌ها را کنترل کنند، زباله نریزند، به جامعه محلی احترام بگذارند و خودرو خود را از نظر فنی، چک کنند، محل اقامت‌شان را از قبل رزرو کنند و دست آخر هم طوری به شهر خود بازگردند که در ترافیک نمانند.
البته توجیه در این زمینه همیشه این بوده که این ستاد همانطور که از نامش برمی‌آید، مسوولیت هماهنگی بین ۲۲ سازمان، وزارتخانه و نهاد را به عهده دارد اما به نظر می‌رسد در تعطیلاتی که با ماه رمضان تداخل پیدا کرده با این پیش‌بینی که بازار سفر حالت رکود دارد، آن مسوولیت و وظایف هم به محاق رفته است.
این در حالی است که جامعه محلی و تشکل‌های مردمی از چند هفته پیش درباره پیامدهای منفی ورود انبوه مسافران به مناطقی چون ارتفاعات گیلان، مازندران، اردبیل و دشت‌های کهگیلویه‌وبویراحمد و چهارمحال و بختیاری هشدارهایی داده و نگرانی‌هایشان را به فضای مجازی کشانده‌اند. مهم‌ترین دغدغه‌ها هم به زباله و ناهنجاری‌های رفتاری برخی مسافران مربوط می‌شود.
بیشتر این مناطق هم با وجود آن که نام‌هایی چون «روستای هدف گردشگری» یا «منطقه نمونه گردشگری» را یدک می‌کشند اما فاقد ساده‌ترین مدیریت گردشگری و البته زیرساخت هستند و اصولا با همراهی تشکل‌ها و اجتماعات مردمی، این چند روز تعطیل را پشت سر می‌گذارند و هر سال هم شاهد تکرار سناریوی تلخ ناهنجاری‌های سفرهای غیراصولی هستند، بی‌آنکه علاجی برای آن پیدا شود و متولیان برای تغییر احوال این مناطق که رو به ناخوشی رفته‌اند، اقدامی انجام دهند.
مصداق این وضعیت، سوباتان، دریاچه نئور، جنگل لفور، دشت‌های شقایق چهار‌محال‌و‌بختیاری و کهگیلویه‌وبویراحمد، الموت، باداب سورت و هر نقطه دیگری است که این چند روز بیش از ظرفیت تحمل‌شان، بدون برنامه‌ریزی و آمادگی قبلی، گردشگر می‌پذیرند و در آستانه انزجار و طرد گردشگر قرار گرفته‌اند.
در یک دهه اخیر این مناطق بدون نیازسنجی و درنظر گرفتن ظرفیت تحمل، از سوی برخی آژانس‌های مسافرتی، رسانه‌ها به‌ویژه صدا و سیما، برخی راهنماها و دوستداران سفر، شبکه‌های اجتماعی و مجریان بدون مجوز تورهای گردشگری، بی‌محابا و در سطحی گسترده معرفی شده‌اند، پیش از آنکه گردشگر و جوامع محلی آگاه شده باشند یا دست‌کم با کدهای رفتاری گردشگری آشنا شوند.
این حرکت نه تنها جامعه محلی را توانمند نکرده، بلکه بافت روستایی، طبیعی و فرهنگی آنها را نیز تخریب کرده است. اغلب ساکنان این مناطق که معمولا از سیاستگذاری، مدیریت و نظارت بی‌بهره‌اند، شیوه‌ای نادرست در پذیرش مهمان را در پیش گرفته‌اند و با موج راه افتاده از ورود گردشگران انبوه، هیجانی برخورد کرده‌اند و به لحاظ بافت روستایی و فرهنگ مردمی آنچنان دستخوش تغییر کرده‌اند و به مناطقی گران‌قیمت برای سفر تبدیل شده‌اند که در آستانه خط خوردن از فهرست گردشگران و ماجراجویان پایدار و درآمدزا هستند.
از سوی دیگر هم برخی از این مناطق به خاطر ناهنجاری‌های رفتاری بعضی مسافران برای طرد گردشگران تصمیم گرفته‌اند و برخوردهای پلیسی برای ممانعت از ورود گردشگران به این مناطق را تحت حمایت قرار داده‌اند.
این وقایع درحالی اتفاق می‌افتند و هر سال پیامدهای منفی آن بیشتر بروز می‌کند که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری حدود پنج سال پیش در منطقه الموت قزوین طرح آموزش روستاهای هدف گردشگری را آغاز کرد و اگر آن زمان ادامه می‌داد، دست‌کم امروز جامعه محلی آگاه‌تر بود و گردشگر در چارچوب یک مدیریت بومی، در مقصد کنترل می‌شد و آشفتگی ناشی از سفر گردشگران انبوه به محیط‌های طبیعی و روستایی این چنین جامعه محلی را نگران نمی‌کرد که در حالت آماده‌باش در برابر هجوم گردشگران قرار گیرد.
در ابلاغیه ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر به ستادهای استانی آمده است: «با توجه به اینکه به مناسبت برگزاری مراسم بزرگداشت بیست‌وهشتمین سالگرد ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) اغلب هموطنان عزیز طی روزهای آتی تا نیمه هفته آینده یا به سمت تهران برای حضور در حرم مطهر حرکت خواهند کرد یا برای حضور در مراسم گرامیداشت ۱۵ خرداد به زادگاه خود سفر می‌کنند در این بازه زمانی شاهد به‌وجود آمدن حجم پرترافیک ترددها در محورهای مواصلاتی و حضور مسافران، زائران و گردشگران در سطح شهرها و جاده‌های کشور هستیم. بنابراین با توجه به مراتب مذکور و نظر به ضرورت ارائه خدمات مناسب به هموطنان عزیز مسافر، مقتضی است نسبت به برنامه‌ریزی برای فعال بودن ستادهای استانی و مدیریت سفر این ایام، موارد ذیل مورد توجه و اقدام قرارگرفته و نتیجه را به دبیرخانه ستاد مرکزی منعکس کنند:
۱- پیگیری فعال بودن واحدهای استانی دستگاه‌های عضو ستاد اجرایی هماهنگی خدمات سفر در سطح استان به محوریت فرمانداری‌ها جهت ساماندهی و ارائه خدمات در تعطیلات مذکور
۲- همکاری و مشارکت فعال در برنامه‌های گرامیداشت مراسم ارتحال امام (ره) و ۱۵ خرداد
۳- انجام تبلیغات محیطی به منظور معرفی امکانات، رویدادهای فرهنگی و معرفی برنامه‌های بزرگداشت مراسم ارتحال
۴- برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات مناسب ایمنی، امنیتی، انتظامی، ترافیکی، حمل ونقل و امداد و نجات و خدمات بهداشتی و درمانی و اسکان و اقامت در معابر شهرهای استان به‌ویژه در محیط‌های طبیعی و تفرجگاه‌ها با مشارکت دستگاه‌های عضو ستاد
۵- هماهنگی با سازمان متولی به منظور آماده‌سازی زیارتگاه‌ها، بقاع و اماکن متبرکه به‌خصوص درشهرها و روستاهای زیارتی
۶- آماده‌سازی محوطه‌های تاریخی و گردشگری، موزه‌ها و سایر اماکن مورد توجه مسافران و گردشگران
۷- برنامه‌ریزی به منظور برگزاری مراسم آیینی و همچنین نمایشگاه‌ها و بازارچه‌های عرضه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی
۸- توزیع اقلام تبلیغاتی به منظور اطلاع‌رسانی و راهنمایی مسافران، زائران و گردشگران
۹- تشکیل کمیته مشترک نظارت با همکاری دستگاه‌های عضو ستاد اجرایی خدمات سفر استان برای نظارت بر فعالیت مراکز خدماتی، رفاهی و مراکز پذیرایی بین راهی و نظارت بر نحوه عرضه ارزاق عمومی و نظارت بر کار واحدهای خدمات‌رسان
۱۰- راه‌اندازی و فعال‌سازی سامانه‌های رسیدگی به شکایات اعم از ۰۹۶۲۹ یا سایر روش‌ها جهت دریافت و پیگیری شکایات و پیش‌بینی و اتخاذ تدابیر مناسب برای هدایت، خدمات‌رسانی و اسکان مسافران در مواقع بروز حوادث غیرمترقبه احتمالی.»