آمریکا معافیت‌هایش را تکرار می‌کند؟

الهام بیگی- ۹ ماه پیش زمانی که دونالد ترامپ دستور خروج از برجام را صادر کرد و تاکید بر صفر کردن صادرات نفت ایران داشت کارشناسان بر این باور بودند که تحریم نفت ایران بازار‌های جهانی را با کمبود عرضه مواجه خواهد کرد و به دنبال آن شاهد افزایش قیمت نفت خواهیم بود و این اقدام ترامپ را در تضاد با خواسته او که کاهش قیمت‌ها بود می‌دانستند‌.
اما اکنون سه ماه از اجرایی شدن تحریم‌ها علیه ایران می‌گذرد و با وجود اینکه حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت ایران از بازار‌های جهانی خارج شده و در کنار آن اوپک‌پلاس نیز بر سر کاهش ۲/۱ میلیون بشکه نفت در روز به توافق رسیده‌، بازار همچنان با مازاد عرضه روبه‌رو است‌.
تولید نفت خام آمریکا به رقم بی‌سابقه ۱۲ میلیون بشکه در روز نزدیک شده است. این در حالی است که به دلیل رکود اقتصادی، رشد تقاضا نیز کاهش داشته است‌. بنابراین مازاد عرضه‌ای که در بازار به وجود آمده ترامپ را برای ادامه تصمیم‌های خود مصمم می‌کند‌.
رشد تولید نفت پرمین یکی از عوامل خروج آمریکا از برجام بود زیرا ترامپ را مطمئن کرد که وابستگی اندکی به نفت دنیا داشته و می‌تواند اثرات رشد قیمت نفت را مدیریت کند‌.
ناحیه پرمین آمریکا قلب تولید نفت شیل این کشور است و تولید فعلی آن به روزانه ۸/۳ میلیون بشکه می‌رسد؛ بیشتر از امارات، سومین تولیدکننده اوپک.
پرمین فعلا مشکل کمبود زیرساخت دارد و خط انتقال نفت آن به خلیج مکزیک روزانه تنها ۵/۳ میلیون بشکه ظرفیت دارد و برای رفع گلوگاه رشد تولید، نیاز به ۳۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری طی پنج سال آینده دارد‌.
احداث خطوط لوله جدید پِرمین شروع شده و فاز ۱ (۱/۲ میلیون بشکه در روز) در پایان امسال و فاز ۲ (روزانه ۲/۲ میلیون بشکه) در سال ۲۰۲۱ راه‌اندازی می‌شود‌.
با توجه به کیفیت نفت سبک پرمین‌، امکان مصرف بخشی از آن در پالایشگاه‌های خلیج‌مکزیک وجود دارد و مابقی باید راهی بازارهای آسیا شود‌.
لذا همزمان با بهره‌برداری از این خطوط لوله، فشار آمریکا به ایران، ونزوئلا و روسیه افزایش می‌یابد تا بازارهای جهانی قابلیت جذب این نفت جدید را داشته باشند‌.
در این میان اداره اطلاعات وابسته به وزارت انرژی آمریکا در آخرین گزارش خود که روز گذشته منتشر شده افشا کرده است که پیش‌بینی کاخ سفید برای تحریم‌های بخش انرژی ایران آن است که این تحریم‌ها دست‌کم تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی ادامه خواهد داشت‌.
در همین راستا کارشناسان بر این باورند ادامه تحریم‌ها از سوی آمریکا بستگی به شرایط بازار دارد که قابل پیش‌بینی نیست ولی اگر شرایط اقتصادی بهبود نیابد و تقاضای سالانه افزایش نداشته باشد بعید است که آمریکا از حرف خود کوتاه آید.
با این حال عوامل عرضه و تقاضای بازار نفت کاملا منفی نیستند‌. بانک «آمریکا مریل‌لینچ» برآورد کرده که عرضه اوپک پلاس در سه ماهه چهارم امسال ۶/۲ میلیون بشکه در روز در مقایسه با سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۸ کاهش پیدا خواهد کرد‌. این رقم شامل کاهش ۲/۱ میلیون بشکه در روز توافق شده میان این تولیدکنندگان به علاوه کاهش احتمالی تولید برخی از کشورها مانند ونزوئلا و ایران خواهد بود‌. چنین کاهش قابل توجهی به همراه کندی رشد تولید شیل آمریکا و رشد مستمر تقاضا کافی خواهد بود تا بازار نفت را به کمبود عرضه دچار کند‌.
بر اساس گزارش اویل پرایس، به علاوه مازاد عرضه‌ای که در اواخر سال ۲۰۱۸ ایجاد شد، بسیار کمتر از مازاد عرضه‌ای بود که در فاصله سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ مشاهده شد‌. طبق گزارش اسکاتیا بانک، آخرین مازاد عرضه احتمالا بر ۲۰۰ میلیون بشکه بالغ شد در حالی که میزان آن در فاصله سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ حدود یک میلیارد بشکه بود‌. از این نظر رفع مازاد عرضه این بار راحت‌تر خواهد بود‌.
احتمال تمدید معافیت تنها برای ۵ کشور
با این وجود اگر تا ماه می که پایان معافیت‌های واردات نفت ایران است بازار با کمبود عرضه مواجه باشد احتمال دارد آمریکا معافیت از تحریم واردات نفت از ایران را دوباره تمدید کند تا خریداران اصلی نفت ایران، چین و هند را آرام کند ولی تعداد کشورهای دریافت‌کننده این تحریم‌ها را کاهش می‌دهد تا احتمال افزایش قیمت نفت را پایین آورد‌.
کاهش تعداد معافیت‌ها صادرات نفت از ایران را محدود می‌کند ولی آمریکا را به هدفش برای صفر کردن این صادرات نمی‌رساند‌.
چین، هند، ژاپن، کره و ترکیه احتمالا پس از اتمام مهلت معافیت‌های فعلی در ماه می، دوباره معافیت می‌گیرند‌. ایتالیا، یونان و تایوان از لیست معافیت‌های فعلی حذف می‌شوند‌.
تحلیلگران گروه اوراسیا گفتند: «سایر اولویت‌های ژئوپلیتیکی تمایل دولت برای متوقف کردن صادرات را متعادل می‌کند مخصوصا با دو خریدار بزرگ نفت ایران، چین و هند‌.» این کاهش‌ها احتمالا به اقتصاد ایران ضربه می‌زند مخصوصا چون دولت حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران قصد دارد بودجه را بر اساس انتظاری غیرواقعی از درآمد بالای نفتی ببندد ‌.
باج‌خواهی چین از ایران
از سویی بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال،با توقف خرید نفت ایران از سوی اروپا،چین پیشنهاد امضای توسعه میدان نفتی سه میلیارد دلاری در ایران را داده است‌.
البته از کم و کیف بندهای قراردادی این توافق اطلاعاتی در دست نیست و نمی‌توان اظهارنظر قطعی در این خصوص کرد‌. اما باید پذیرفت در چنین شرایطی ایران چاره‌ای جز زیر بار رفتن اینگونه سیاست‌ها ندارد‌.
با این تفاسیر سال‌های سختی پیش روی اقتصاد کشورمان است چرا که اقتصاد ایران وابستگی شدیدی به درآمدهای نفت دارد و به همین دلیل به راحتی ضربه‌پذیر بوده و با تحریم صادرات نفت، حلقه منابع ارزی تنگ‌تر می‌شود‌.