آنکارا دندان‌گِردی می‌کند

گروه انرژی- با وجود اینکه گاز ایران جزو تحریم‌های آمریکا علیه کشور به حساب نمی‌آید اما در حال حاضر به جز صادرات گاز به ترکیه و عراق، متقاضی عمده دیگری ندارد و در این میان گزارش‌ها حاکی از آن است که صادرات گاز ایران به ترکیه نیز حدود یک‌سوم کاهش پیدا کرده است.
آمار اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه که روز جمعه ۱۰ آبان (اول نوامبر) منتشر شد نشان می‌دهد که میزان گاز وارداتی ترکیه از ایران در ماه آگوست امسال در قیاس با مدت مشابه سال قبل تا یک‌سوم کاهش پیدا کرده است.
این آمار نشان می‌دهد در ماه آگوست ایران فقط روزانه ۱۶۰ میلیون مترمکعب گاز صادر کرده است در حالی که طبق قراردادی که با ترکیه بسته باید به‌طور متوسط ماهانه ۸۳۳ میلیون مترمکعب گاز صادر می‌کرد.
روسیه ۵۰ درصد از گاز ترکیه را تامین می‌کند
اصل اساسی سیاست ملی انرژی ترکیه تنوع‌بخشی به منابع انرژی است. این کشور بیش از ۹۰ درصد نفت و گاز مورد نیاز خود را وارد می‌کند.
روسیه بزرگ‌ترین تامین‌کننده گاز طبیعی ترکیه است و حدود ۵۰ درصد گاز این کشور را تامین می‌کند. ایران و آذربایجان دیگر کشورهای تامین‌کننده گاز ترکیه هستند و در بخش ال‌ان‌جی نیز قطر، الجزایر و آمریکا نقش عمده‌ای در بازار گاز طبیعی ترکیه بازی می‌کنند.
ایران در تامین گاز ترکیه دومین جایگاه را دارد. طبق آمار اداره تنظیم بازار انرژی، ترکیه در سال ۲۰۱۸ بیش از ۵۰ میلیارد مترمکعب گاز وارد کرد که سهم روسیه بیش از ۲۳ میلیارد مترمکعب بود و سهم ایران حدود ۷/۸ میلیارد مترمکعب و سهم آذربایجان نیز ۵/۷ میلیارد مترمکعب بوده است.
امید شکری تحلیلگر انرژی در ارتباط با کاهش صادرات گاز ایران می‌گوید: بررسی آمار اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه نشان می‌دهد که این کشور در راستای امنیت انرژی خود با افزایش واردات گاز از روسیه و همچنین افزایش واردات ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع) از آمریکا می‌تواند جایگزینی برای گاز ایران در بازار انرژی خود بیابد.
به باور این کارشناس، ترکیه در تنش بین ایران و آمریکا به فکر امنیت انرژی‌ و اقتصاد رو به رشد خویش است. در این بین افزایش تعداد صادرکنندگان گاز به ترکیه این امکان را برای ترکیه فراهم می‌کند که با قراردادهای کوتاه‌مدت و قیمت مناسب‌تر گاز وارد کند و همچنین از حق ترانزیت گاز پروژه‌های تاناپ و ترک‌استریم بهره گیرد و در امنیت انرژی اروپا نیز نقش مهمی را برعهده گیرد.
شکری می‌گوید: در طول سال‌های گذشته تحولات مهمی در عرصه تامین گاز و امنیت انرژی ترکیه به وجود آمده است. ترکیه در راستای سیاست تنوع‌بخشی به منابع انرژی اقدام به انعقاد قراردادهای متعددی برای واردات نفت و گاز از منابع مختلف کرده است.
به گفته این کارشناس سال قبل پروژه تاناپ افتتاح شد که گاز میدان شاه دنیز آذربایجان را به ترکیه می‌رساند. انتطار می‌رود پروژه ترک‌استریم که گاز روسیه را به ترکیه و اروپا خواهد رساند نیز تا پایان سال جاری به بهره‌برداری برسد. افزایش واردات گاز از این دو کشور در کنار افزایش واردات ال‌ان‌جی از آمریکا به معنای افزایش رقابت بین کشورهای عمده تولید‌کننده گاز در بازار ترکیه است.
سهم ایران از بازار گاز ترکیه
ترکیه در سال ۱۹۹۶ برای واردات گاز از ایران قراردادی را امضا کرد که طبق آن ایران باید سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه صادر می‌کرد.
شکری در ادامه صحبت‌های خود با دویچه‌وله ضمن اشاره به مشکلات صادرات گاز ایران گفت: «قیمت و کیفیت گاز وارداتی ایران هیچ‌گاه مطلوب ترکیه نبود. این کشور به خاطر قیمت بالای گاز ایران در قیاس با گاز روسیه و آذربایجان بارها از ایران به دیوان بین‌المللی داوری شکایت کرده است. قطع جریان گاز صادراتی به ترکیه در ماه‌های سرد سال هم عامل دیگری بود که ایران تامین‌کننده مطمئنی برای ترکیه نباشد.»
این کارشناس درباره دورنمای قرارداد گازی ایران و ترکیه همچنین توضیح داد: «قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه در سال ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد و مذاکرات برای تمدید این قرارداد تاکنون به نتیحه نرسیده است. شنیده‌ها حاکی است که ترکیه از ایران درخواست کرده قیمت گاز را کاهش دهد. در عوض ایران هم خواستار دو برابر شدن میزان صادرات گاز به ترکیه شده است.»
با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم علیه صادرات نفت ایران، کشورهای عراق و ترکیه که مقصد عمده صادرات گاز ایران هستند از تحریم‌ها معاف شدند. ترکیه گاز وارداتی از ایران را در مناطق جنوب شرقی و شرق این کشور به مصرف می‌رساند. هوای این مناطق در زمستان سرد است.
اگر سیستم گازرسانی و زیرساختار انرژی ترکیه یکپارچه شود این کشور می‌تواند گاز وارداتی از روسیه و آذربایجان را در مناطق شرق و جنوب شرقی این کشور به مصرف برساند و به این ترتیب نیاز این کشور به گاز ایران به مرور می‌تواند کاهش یابد.
آمریکا نیز از سال ۲۰۱۶ به ترکیه ال‌ان‌جی صادر می‌کند. طبق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا این کشور در سال ۲۰۱۶ حدود ۳/۵۳ میلیارد مترمکعب ال‌ان‌جی به ترکیه صادر کرد. این میزان در سال ۲۰۱۸ به ۵/۳۸ میلیارد مترمکعب رسید. این ارقام نشان می‌دهد که همه‌ساله صادرات ال‌ان‌جی آمریکا به ترکیه در حال افزایش است و با توجه به سرمایه‌گذاری عظیم ترکیه برای افزایش سهم ال‌ان‌جی در سبد انرژی خود باید شاهد افزایش واردات ال‌ان‌جی به‌ویژه از آمریکا بود.
این در حالی است که کارشناسان معتقدند در شرایط تحریم، ایران به عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز دنیا باید از این پتانسیل برای جبران کاهش درآمد‌های نفتی کشور استفاده کند.اما بر اساس این گزارش و با توجه پرونده‌های گازی نیمه‌تمامی که سال‌هاست خاک می‌خورد به نظر می‌رسد ایران در پازل بازار جهانی گاز جایگاهی ندارد.