آژانس دیگر قابل اعتماد نیست

گروه انرژی- آژانس بین‌المللی انرژی هر ساله گزارشی ارائه می‌دهد که بی‌سروصدا به سیاست‌های دولت‌ها و تصمیم‌های میلیاردها دلاری سرمایه‌گذاری در بخش انرژی جهت می‌دهد.
موسسه معروف آمریکایی «راپیدان انرژی» از جمله موسسه‌هایی است که سناریوهای انرژی آژانس را زیر سوال برده است، چنانچه رابرت مک‌نالی رییس گروه تحقیقاتی و تحلیلی راپیدان مستقر در واشنگتن می‌گوید: آژانس بین‌المللی انرژی از ماموریت خود به‌عنوان یک ناظر امنیت انرژی دور شده است. دیگر نمی‌توان به پیش‌بینی‌های انرژی بلندمدت آن اعتماد کرد.
مک‌نالی که مشاور انرژی رییس‌جمهوری سابق جورج دبلیو بوش بود، به‌تازگی استدلال خود را در این زمینه در بخش دیدگاه‌های روزنامه وال‌استریت ژورنال بیان کرد. انتقاد اصلی وی به کانون اصلی کار آژانس بین‌المللی انرژی یعنی مدل‌سازی انرژی وارد می‌شود.
دیدگاه وی این است که آژانس بین‌المللی انرژی تسلیم سیاست‌زدگی و در برابر سانسورچیان سبز متعصب تسلیم شده است. وی معتقد است آژانس با پیش‌بینی اینکه تقاضای سوخت فسیلی به‌زودی به اوج خود خواهد رسید، سبب سرمایه‌گذاری ناکافی در نفت و گاز شد و مخاطرات قابل‌توجهی برای سیستم انرژی جهان ایجاد کرد و با انجام این کار، ماموریت حیاتی امنیتی خود را نادیده گرفت.
این نخستین بار نیست که آژانس بین‌المللی انرژی که امسال پنجاهمین سالروز تاسیس خود را جشن می‌گیرد، با انتقاد روبه‌رو می‌شود، در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۳ دبیرخانه اوپک در بیانیه‌ای به آژانس اعتراض کرد که در گزارش خود با عنوان «صنعت نفت و گاز در گذار خالص صفر» اعلام کرد صنعت نفت و گاز با لحظه حقیقت روبه‌رو است و باید بین دامن‌ زدن به بحران اقلیمی یا پذیرش تغییر به سمت انرژی پاک، در مقابل سناریوی هنجاری پیشنهادی آژانس بین‌المللی انرژی یکی را انتخاب کند.
آژانس بین‌المللی انرژی که برای تضمین دسترسی کشورهای ثروتمند به سوخت‌های فسیلی ایجاد شده، اکنون راهی برای حفظ نفوذ خود در تجارت انرژی و تغییرات اقلیمی در حال تغییر یافته است.
در طول سال آژانس بین‌المللی انرژی، آمار انرژی و تحولات سیاستی را از سراسر جهان از جمله از همه اقتصادهای بزرگ جمع‌آوری می‌کند. بر این‌ اساس، سالانه چشم‌انداز انرژی جهان را منتشر می‌کند که براساس مدل‌هایی که از مجموعه‌ای از مفروضات استفاده می‌کنند، سه آینده احتمالی را در قالب سناریوها به تصمیم‌گیرندگان ارائه می‌دهد:
– سناریوی ۱: سناریوی سیاست‌های بیان‌شده (STEPS) یک «چشم‌انداز مبتنی بر آخرین سیاست‌های مدون» است.
– سناریوی ۲: سناریوی تعهدات اعلام‌شده (APS) فرض می‌کند که تمام اهداف ملی انرژی و اقلیمی به‌طور کامل و به‌موقع محقق می‌شوند.
– سناریوی ۳: خالص انتشار صفر تا سال ۲۰۵۰ سناریو (NZE) فرض می‌کند جهان موفق شده گرمایش جهانی را به ۵/۱ درجه سانتیگراد محدود کند.
لورا کوزی مدیر بخش پایداری، فناوری و چشم‌اندازهای آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید سناریوی سیاست‌های اعلام‌شده، برای ما سناریوی پایه یا مرجع است. در این سناریو آنچه در قانون و در حال اجرا وجود دارد، همچنین امکانی که هر دولت در اختیار دارد و آنچه را می‌تواند انجام دهد، منعکس شده است.
دو سناریوی بعدی به‌تدریج از ادامه روند معمول دور می‌شوند. «سناریوی تعهدات اعلام‌شده»، فرض می‌کند اهداف اقلیمی دولت‌ها اجرا می‌شود، گرمایش جهانی در حد کمتر از ۲ درجه سانتیگراد حفظ می‌شود، اما از ۵/۱ درجه سانتیگراد عبور می‌کند. «سناریوی خالص انتشار صفر» فراتر رفته و فرض می‌کند جهان تا سال ۲۰۵۰ به هدف خالص انتشار صفر خواهد رسید، بنابراین گرمایش بلندمدت در کمتر از ۵/۱ درجه سانتیگراد حفظ می‌شود.
مک‌نالی معتقد است هیچ‌یک از سناریوهای آژانس بین‌المللی انرژی «خنثی از سیاست» نیست و در این شرایط، مقام‌ها و دولت‌های منتخب مردم نمی‌توانند مبادلات منفی، هزینه‌ها و مزایای پیشنهادهای انرژی و اقلیمی را درست ارزیابی کنند.
منتقدان می‌گویند پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی مورد تمسخر طرفداران انرژی پاک قرار گرفته است. به گفته آنان، الگوهای آژانس بر مبنای فرض دستیابی کامل به اهداف سبز طراحی نشده است. برای نمونه سناریوی سیاست‌های بیان‌شده فرض می‌کند اگرچه اتحادیه اروپا اهداف بلندپروازانه ۲۰۳۰ را برای کارایی انرژی تعیین کرده است، با توجه‌ به دشواری‌هایی که در اجرا نظیر عایق‌سازی ساختمان‌های قدیمی وجود دارد، بعید است اروپا به این اهداف دست یابد.