آیا آلمان وارد جنگ با روسیه می‌شود؟

«جهان‌صنعت»- برخی منتقدان می‌گویند آلمان با تحویل تانک‌های تهاجمی لئوپارد به اوکراین به یکی از طرف‌های جنگ تبدیل می‌شود. با این حال کارشناسان حقوق بین‌الملل معتقدند کمک و حتی همکاری نظامی با اوکراین برای دفاع از خود ناقض منشور سازمان ملل نیست.
به گزارش دویچه‌وله، اوکراین از ماه‌ها پیش خواستار دریافت تانک‌های تهاجمی، به خصوص تانک‌های لئوپارد۲ آلمانی شده که از پیشرفته‌ترین تسلیحات سنگین جهان به شمار می‌رود. آلمان که پس از آمریکا و بریتانیا بیشترین کمک‌های نظامی را در اختیار اوکراین گذاشته تا چند روز پیش به این درخواست پاسخ مثبت نداده بود و این موضوع همچنان در ابهام قرار داشت.
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، سرانجام روز چهارشنبه هفته گذشته در سخنرانی خود در پارلمان فدرال (بوندس‌تاگ) اعلام کرد این کشور در مرحله نخست ۱۴ تانک لئوپارد در اختیار اوکراین قرار می‌دهد و برای تحویل این تانک‌ها از دیگر کشورهای اروپایی هم مجوز صادر می‌کند. در این رابطه منتقدان ارسال تسلیحات سنگین، مانند تانک‌های تهاجمی به اوکراین هشدار می‌دهند که آلمان با این کار به یکی از طرف‌های جنگ تبدیل می‌شود اما کارشناسان حقوق بین‌الملل این ادعا را نادرست می‌دانند.
بر پایه منشور سازمان ملل متحد کشورهای عضو موظف هستند از هرگونه تهدید و اقدام علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی دیگر کشورها و عملکرد ناهمخوان با اهداف این نهاد خودداری کنند. در این راستا روسیه با حمله نظامی به خاک اوکراین که ۲۴ فوریه سال پیش آغاز شد این اصل سازمان ملل را نقض کرده است. مطابق منشور این سازمان اوکراین حق دارد در برابر تجاوز بیگانه از خود دفاع کند و این دفاع می‌تواند «فردی یا جمعی» باشد. بر همین اساس دفاع نیروهای اوکراینی در برابر تهاجم نظامیان روسی به وضوح مشمول اصول مندرج در منشور سازمان ملل است.
به همین دلیل کشورهای دیگر نیز می‌توانند از اوکراین پشتیبانی نظامی کنند و این حمایت شامل ارسال تسلیحات و آموزش سربازان اوکراینی برای دفاع از خود نیز می‌شود.
حق دفاع از خودجمعی
مارکوس کاریفسکی، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه ارلانگن- نورنبرگ، به کانال یک تلویزیون آلمان ARD می‌گوید حتی مشارکت نیروهای مسلح دوشادوش نیروهای اوکراینی می‌تواند از منظر حقوق بین‌الملل به عنوان
«دفاع از خودجمعی» قابل توجیه باشد.
آلمان و دیگر کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) تاکنون احتمال دخالت مستقیم نظامی خود در جنگ اوکراین را رد کرده‌اند زیرا اعتقاد دارند این اقدام می‌تواند بحران را تشدید کند. به گفته کاریفسکی البته چنین اقدامی از نظر حقوق بین‌المللی مشروع خواهد بود زیرا هر تیری که روسیه در اوکراین شلیک می‌کند به معنای ادامه نقض موازین بین‌المللی است. او تاکید کرد روسیه زمانی به رعایت حقوق بین‌الملل بازخواهد گشت که نیروهایش را تا پشت مرزهای خود عقب کشیده باشد. به همین دلیل تا زمانی که عملیات نظامی روسیه خاتمه نیافته باشد، آلمان با تحویل تانک‌های تهاجمی لئوپارد۲ به اوکراین به طور خودکار به یکی از طرف‌های جنگ تبدیل نمی‌شود.
مطابق کنوانسیون ژنو کشوری یکی از طرف‌های جنگ شناخته می‌شود که سربازانش به طور مستقیم و فعال در درگیری‌های نظامی مشارکت داشته باشند. ماتیاس هردگن از مدیران موسسه حقوق بین‌الملل دانشگاه بن می‌گوید یکی از پیش‌شرط‌های طرف جنگ تلقی شدن یک کشور، حضور فعال و هماهنگ‌شده سربازان آن در درگیری‌های نظامی است و ارسال هرگونه تسلیحات و تجهیزات و حتی آموزش استفاده از آنها در این مساله تغییری ایجاد نمی‌کند. دو کارشناس یاد شده همچنین بر این اعتقادند که دامنه تعریف مفاهیمی مانند طرف جنگ یا مناقشه، در هر حال بسیار محدود است.
گام برداشتن در مسیر تبلیغات مسکو
پروفسور کاریفسکی می‌گوید کسانی که این بحث‌ها را مطرح می‌کنند به نوعی در مسیر ماشین تبلیغات مسکو گام برمی‌دارند و به این موضوع دامن می‌زنند که انگار مرحله‌ای وجود دارد که از آنجا به بعد روسیه مجاز خواهد بود به آلمان حمله کند. هردگن یک گام فراتر رفته و تاکید می‌کند حتی اگر آلمان به یک طرف جنگ هم تبدیل شده باشد بازهم مطابق منشور سازمان ملل حمله نظامی روسیه به آن ممنوع است. با این توضیح قرار گرفتن فرضی آلمان در موقعیت «طرف جنگ» هم مجوزی برای روسیه برای حمله به برلین نخواهد بود و در نهایت مشارکت‌کنندگان نظامی احتمالی آلمانی در جنگ اوکراین فقط می‌توانند در همان میدان‌های نبرد مورد حمله قرار گیرند. استاد دانشگاه بن می‌گوید: آلمان در یک شرایط دیگر نیز می‌تواند «طرف جنگ» باشد و آن زمانی است که این کشور به هر دلیل هدف حمله نظامی مستقیم ارتش روسیه قرار گیرد. پس از موافقت دولت فدرال آلمان با تحویل تانک‌های تهاجمی به اوکراین، رییس‌جمهوری این کشور ولودیمیر زلنسکی خواستار ارسال هواپیماهای جنگنده غربی هم شده است. کارشناسان حقوق بین‌الملل اعتقاد دارند چنین کمک‌هایی ناقض منشور سازمان ملل نخواهد بود و حتی مشارکت خلبانان غربی در درگیری‌ها می‌تواند به عنوان حق دفاع از خود اوکراین قابل توجیه باشد.