آیا دست ویلاسازان از محوطه تاریخی «دستوا» شوشتر کوتاه می‌شود؟

جولان ویلاسازان در محوطه تاریخی «دستوا»ی شوشتر سال‌هاست که بلای جان این محوطه تاریخی ارزشمند شده و باوجود فریادهای فعالان و دوستداران میراث فرهنگی اما همچنان ویلاسازی و به‌طور کلی ساخت‌و‌ساز غیرمجاز در این محوطه تاریخی ادامه دارد.
به گزارش ایرنا، دستوا از شهرهای کهن تاریخی در شهرستان شوشتر در استان خوزستان است. قدمت این محوطه براساس پژوهش‌های باستان‌شناختی به دوران پارت- ساسانی می‌رسد و سکونت در آن حتی در دوران اسلامی به ویژه صدر اسلام نیز تداوم داشته است.
این محوطه باستان‌شناختی سال ۱۳۴۷ با عنوان شهر قدیم دستوا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است.
دستوا در چنددهه گذشته به‌ویژه در چند سال اخیر دستخوش تغییرات متعددی شده که این تغییرات آسیب‌هایی را برای این اثر ارزشمند تاریخی در پی داشته است.
به‌طور کلی و به گفته دوستداران میراث فرهنگی توسعه باغ‌ویلاها در چند سال اخیر از عمده‌ترین آسیب‌هایی است که در این محوطه تاریخی رخ داده است؛ هرچند با پیگیری‌های اداره میراث فرهنگی شهرستان، یگان حفاظت، دوستداران و فعالان میراث فرهنگی و حتی جوامع محلی تلاش‌هایی برای جلوگیری از این اقدامات شد اما این روند همچنان ادامه دارد.
تجاوز به حریم دستوا
ابوالفضل مهدی‌پور، دوستدار و فعال میراث فرهنگی در شوشتر در این‌باره می‌گوید: عرصه و حریم شهر تاریخی دستوا مشخص نشده است و همین مساله موجب شده تا ویلاسازی در این شهر تاریخی ارزشمند وجود داشته باشد و به راحتی به حریم آن تجاوز شود.
وی ادامه می‌دهد: از آنجایی که این ساخت‌وسازها، بدون مجوز انجام می‌شود آمار دقیقی از آن نیز وجود ندارد.
مهدی‌پور می‌افزید: علاوه‌بر مساله ساخت‌وسازهای غیرمجاز، این محوطه نیازمند مرمت، بازسازی، حفاظت و نگهداری است و کاوش‌ها باید در آن دوباره ادامه پیدا کند.
وی درخصوص اهمیت محوطه دستوا می‌گوید: بخشی از تاریخ گمشده شوشتر و خوزستان در این محوطه تاریخی است.
کاوش‌ها و گمانه‌زنی‌ها
به گفته حسن درخشی، باستان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه، برای نخستین‌‌بار علی‌اکبر سرفراز، دستوا را در سال ۱۳۴۷ بررسی و در آن گمانه‌زنی انجام داد. او با ایجاد دو ترانشه A و B در اراضی دستوا آثاری شامل آرامگاه الیمائید، سفالینه‌های ساسانی تا اسلامی و آثاری از کوره سفالگری ساسانی به‌دست آورد.
پس از مدتی وقفه، کاوش در محوطه دستوا به سرپرستی مهدی رهبر از سرگرفته شد و آشکار شدن اتفاقی بخشی از سقف آرامگاهی در گلالک، سرآغاز کاوش‌های ممتد باستان‌شناختی در اراضی دستوا در دهه ۶۰ شد.
عباس مقدم نیز در بررسی‌های باستان‌شناختی میاناب شوشتر، این محوطه را مورد بررسی قرار داده و کدهای KS ۱۵۰۳ تا KS ۱۵۱۰ را در گزارش خود به محوطه دستوا اختصاص داده است. مهدی رهبر دوباره در دو فصل به قصد آموزش دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه شوشتر در این محوطه کاوش‌هایی انجام داد که منجربه شناسایی گورستان، تعدادی گچ‌بری و آثار معماری منفرد شد.
آخرین بار گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم محوطه توسط عبدالرضا پیمانی در محوطه دستوا صورت گرفت که به دلیل ناکافی بودن اطلاعات حاصل از گمانه‌زنی منجربه تهیه نقشه مصوب نشد.
پس از آن در تاریخ ۲۹دی‌ماه سال ۱۴۰۲، سیدمحسن حسینی، سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی خوزستان اعلام کرد مقرر شده تعیین عرصه و حریم این محوطه تا پایان سال ۱۴۰۲ انجام و سپس مرمت و مطالعات پژوهشی در محوطه آغاز شود. با این حال تا عرصه و حریم این محوطه مشخص نشود، این وعده همچنان بلاتکلیف خواهد ماند.
تشکیل پرونده حقوقی برای متجاوزان
امین مهدوی‌کیا، مدیر پایگاه میراث‌ملی شهر تاریخی دستوا درخصوص تعرضات صورت‌گرفته به این محوطه تاریخی- به‌ویژه ویلاسازی- توضیح داد: درخصوص مساله ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این محوطه پرونده حقوقی تشکیل شده و نماینده حقوقی اداره میراث فرهنگی شهرستان شوشتر نیز در حال پیگیری آن است.
وی به تشکیل چند پرونده جدید درخصوص ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این محوطه اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه در سال‌های گذشته این محوطه تاریخی تعیین عرصه و حریم نشده و ضوابطی برای آن صادر نشده بود، با پیگیری‌هایی که از اداره کل میراث فرهنگی شد گمانه‌زنی و مطالعه محوطه از سر گرفته شد و پیمانکار در حال تنظیم گزارش‌هاست تا به تولید ضوابطی برای عرصه و حرایم این محوطه تاریخی منجر شود.
مهدوی‌کیا بیان کرد: با مشخص شدن ضوابط عرصه و حریم، می‌توان با استناد به آنها، ادله محکم و کافی برای جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیر‌مجاز وجود دارد.
وی گفت: گمانه‌زنی در محوطه از حدود ۴۵‌روز پیش آغاز شده، اقدامات میدانی آن به اتمام رسیده و در حال حاضر مشاور در حال تولید گزارش و نقشه‌ها است.
تعیین عرصه و حریم تا پایان مهر ماه جاری
مدیر پایگاه میراث‌ملی شهر تاریخی دستوا تاکید کرد: تا پایان ماه جاری گزارش‌ها تکمیل و آماده ارسال برای اداره کل ثبت حرایم است.
وی ادامه داد: در حال حاضر و تا زمان آماده شدن عرصه و حریم هرگونه موردی که افراد محلی و یگان حفاظت شهرستان مبنی بر تجاوز به محوطه گزارش داده شود، بلافاصله تشکیل پرونده حقوقی داده می‌شود.
مهدوی‌کیا همچنین به برنامه‌ریزی برای حفاظت و مرمت این محوطه اشاره کرد و افزود: محل سایبان‌هایی که در یک‌سال گذشته به سرقت رفته بودند در حال بهسازی است و همچنین گچ‌بری‌هایی که در کاوش‌های قبلی به‌دست آمده بود، یک دوره مرمت شدند.