آیا مدل اینترنت ایران «منصفانه» می‌شود

کمتر از یک ماه آینده، مدل و قیمت فروش اینترنت درکشور تغییر می‌کند و قرار است فروش اینترنت «حجمی» فعلی به فروش اینترنت با «مصرف منصفانه» تغییر یابد.
حذف فروش اینترنت «محدود» و ارائه مدل اینترنت با «دانلود نامحدود» به دنبال اعتراض کاربران ایرانی به وضعیت کیفیت و قیمت سرویس اینترنت مطرح شد و پس از آنکه محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت یازدهم، نتوانست قول خود را برای اجرای آن عملی کند، این بار محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات فعلی‌ قول داده تا یک ماه دیگر، این وعده را عملیاتی کند.
سیاست «اینترنت با دانلود نامحدود» با هدف ترغیب کاربران ایرانی به استفاده از سایت‌های داخلی و گردش ترافیک اطلاعات در داخل کشور اتخاذ شد تا برحسب فرمولی، کاربران برای استفاده از پهنای باند داخلی، نصف هزینه استفاده از اینترنت بین‌الملل، هزینه پرداخت کنند.
از این رو وزارت ارتباطات اول مردادماه مصوبه‌ای را برای اجرا به اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات اینترنت ابلاغ کرد که براساس آن، فروش «اینترنت حجمی» متوقف شود و کاربران بتوانند با توجه به سرعت دریافتی تعریف شده، هزینه‌ای برای اینترنت پرداخت کنند. این مصوبه اگر‌چه با نام «اینترنت نامحدود» تعریف شده بود اما همچنان برای کاربران سقف و کف حجم دانلود در ترافیک داخلی و بین‌الملل در نظر گرفته شده بود که این موضوع با انتقادات بسیاری از سوی کاربران مواجه شد.
در این مصوبه‌ای برای کاربران تمایزی میان مصرف اینترنت سایت‌های داخلی و مصرف اینترنت سایت‌های خارجی درنظر گرفته شده بود و کاربران با پرداخت مبلغی به عنوان آبونمان ماهانه، می‌توانستند حجم بالایی دانلود داشته باشند که البته این میزان دانلود هم به معنای واقعی کلمه «نامحدود» نبود.
به همین دلیل و در پی اعتراضات مکرر کاربران که به صفحات شبکه اجتماعی وزیر ارتباطات وقت و معاونان وی نیز رسید، محمود واعظی، دستور توقف اجرای این مصوبه و بررسی و بازنگری مجدد آن را صادر کرد؛ هم‌اکنون در دولت دوازدهم، وزیر جدید ارتباطات، قول داده که این مصوبه را با تغییرات اساسی به عنوان اولویت وزارت ارتباطات تا یک‌ماه آینده نهایی کند.
درحال حاضر کاربران اینترنت، همچنان ناراضی از قیمت و نیز کیفیت اینترنت هستند و معتقدند به دلیل فروش حجمی اینترنت، هزینه زیادی بابت حجم بسته‌های اینترنت پرداخت می‌کنند. این درحالی است که با وجود پرداخت این هزینه که نسبت به سایر کشورها نیز هزینه بالایی است، حجم اینترنت به سرعت به اتمام رسیده و کاربران مجبور می‌شوند چندین بار در ماه، حجم بسته اینترنت خود را تمدید کنند.
جایگزینی «مصرف منصفانه» به جای «اینترنت نامحدود»
صادق عباسی شاهکوه، معاون سازمان تنظیم مقررات ارتباطات در گفت‌وگو با مهر، در دفاع از مدل تعیین «اینترنت نامحدود»، می‌گوید: این مدل با نام «مصرف منصفانه» شناخته می‌شود و در دنیا نیز برای آن حد تعریف شده است‌ چرا که از نظر فنی نیز رابطه میان مصرف پهنای باند و دانلود یک رابطه تعریف شده و منطقی است.
معاون رگولاتوری توضیح داد: برای مثال اگر کاربری اینترنت نامحدود با سرعت دو مگابیت در ثانیه خریداری کند، به طور طبیعی می‌تواند در نهایت و حداکثر ۳۰۰ گیگابایت اطلاعات را دانلود کند. پس با این تعریف نیز شاهد تعریف حجم با توجه به میزان پهنای باند مصرفی هستیم.
وی ادامه داد: در صورتی که برمبنای سرعت سرویس اینترنت، حجم دانلود برداشته شود به معنی آن نخواهد بود که کاربر تا بی‌نهایت بتواند اطلاعات، دانلود کند بلکه تاکید بر این است که مدل فروش بسته‌های اینترنتی مبتنی بر حجم تغییر یابد و کاربر سرویس را برمبنای سرعت دریافت کند.
عباسی شاهکوه گفت: با توجه به محدودیت پهنای باند اینترنت، درصورتی که بخواهیم مدل فروش حجم را برداشته و دانلود را رایگان کنیم، آن زمان شاهد آن خواهیم بود که یک کاربر به صورت مداوم در حال دانلود است اما مابقی کاربران نمی‌توانند به سرویس دسترسی داشته باشند و سرعت و کیفیت سرویس‌شان پایین می‌آید.
معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تاکید کرد: از ابتدا نیز سعی بر این بود، تعرفه‌ای لحاظ شود که کاربران بیشتر به سمت مصرف ترافیک داخلی حرکت کنند و دانلود ترافیک داخلی با توجه به کاهش مصرف ترافیک پهنای باند، آزاد باشد اما برای مصرف اینترنت بین‌الملل مجبور به تعریف محدودیت هستیم. اما با این حال وضعیت بهتر از قبل خواهد بود.
بررسی سیاست کشورهای جهان در فروش اینترنت نامحدود
طبق گفته محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، ایران از نظر قیمت اینترنت ثابت، در میان کشورهای جهان رتبه ۹۰ را به خود اختصاص داده و در زمره کشورهایی محسوب می‌شود که اینترنت در آن گران است. با این وجود وزیر جدید ارتباطات برای کاهش این مشکل و رفع برخی محدودیت‌ها از جمله خرید حجم دانلود، قول داده مدلی از اینترنت را تا یک ماه آینده، سیاستگذاری کند که باب میل کاربران ایرانی بوده و کاربران را از شر خریدن بسته‌های اینترنتی خلاص کند.
طبق گفته مسوولان وزارت ارتباطات، مدل جدید اینترنت، با توجه به بررسی چندین کشور و الگوبرداری از مدل ارائه خدمات اینترنت در این کشورها، مدل «اینترنت نامحدود با مصرف منصفانه» خواهد بود. چرا که با توجه به محدودیت پهنای باند، اینترنت با تعریف «کاملا نامحدود» غیرقابل ارائه است. از نظر فنی اینترنت به معنای واقعی کلمه نمی‌تواند نامحدود باشد و مفهوم مصرف منصفانه به جای دانلود نامحدود جایگزین‌ خوبی برای این سرویس خواهد بود.
بررسی‌ها از وضعیت ارائه اینترنت پرسرعت ثابت در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه‌ای مانند هند، ترکیه، ژاپن، کره‌جنوبی و آمریکا این مدل ارائه سرویس را تصدیق می‌کند.
width cap که به آن data cap نیز گفته می‌شود، در حقیقت یک محدودیت مصنوعی است که برای انتقال اطلاعات در شبکه اینترنت اعمال می‌شود. این اصطلاح در کل به سیاست‌هایی اطلاق می‌شود که تهیه‌کننده خدمات اینترنت اجرا می‌کند تا مصرف مشتریان خود را محدود کند.
سیاست اینترنت منصفانه در ترکیه با محدودیت پهنای باند
ترکیه یکی از کشورهای آسیایی است که از سال ۲۰۰۱ اینترنت ADSL دارد و در حال حاضر شرکت Turk Telekom گسترده‌ترین خدمات اینترنتی در این کشور را عرضه می‌کند. البته اینترنت عرضه شده در این کشور نیز با محدودیت پهنای باند عرضه می‌شود. سرعت بسته‌های اینترنتی این شرکت از ۸ مگابیت برثانیه تا ۲۴ مگابیت برثانیه است. همچنین این شرکت خدمات VDSL۲ را نیز با سرعت ۲۵ تا ۱۰۰ مگابیت برثانیه ارائه می‌دهد.
در این کشور شرکت Superonline نیز پهنای باند فیبری را در ۱۲ شهر ارائه می‌کند که سرعت این خدمت ۱۰۰۰ مگابیت برثانیه است. ترکیه اینترنت کابلی را نیز از سرعت ۱۰ تا ۱۰۰ مگابیت برثانیه عرضه می‌کند و در مجموع از سال ۲۰۱۲ شرکت TTNET و سوپرآنلاین، سیاست‌های خدمات منصفانه را آغاز کرده‌اند که حجم دانلود و آپلود محتوای کاربران را کنترل می‌کند.
بیشتر مشتریان این دو شرکت می‌توانند ۵۰ گیگابایت دانلود و ۱۰گیگابایت آپلود انجام دهند. پس از اجرای این سیاست، پهنای باند نیز ۱۰ برابر کاسته شد و همین امر انتقادات زیادی را از جانب مصرف‌کنندگان برانگیخت.
اینترنت ۱۳۵ دلاری در اینترنتی‌ترین کشور جهان
یکی از بهترین خدمات اینترنتی در دنیا به کره‌جنوبی تعلق دارد و این کشور سریع‌ترین اینترنت جهان را عرضه می‌کند؛ به نحوی که حدود ۴/۹۲ درصد از جمعیت این کشور، کاربر اینترنت هستند. در این کشور سه شرکت بزرگ KT Corp، SKBroadband وLGU + پهنای باند را فراهم می‌کنند. براساس آمارها، سریع‌ترین اینترنت دنیا با متوسط سرعت ۱/۲۶ مگابیت برثانیه متعلق به کره است و این سرعت تقریبا چهار برابر متوسط سرعت جهانی ۷ مگابیت برثانیه است.
جالب آنکه ارائه خدمات اینترنتی با سرعت ۱۰۰ مگابیت برثانیه در شهرهای کره‌جنوبی یک استاندارد به حساب می‌آید اما این کشور تصمیم دارد خیلی زود اینترنتی با سرعت یک گیگابیت برثانیه یا ۱۰۰۰ مگابیت برثانیه را با هزینه ۲۰ دلار در ماه عرضه کند. این اینترنت ۱۴۲ برابر سریع‌تر از متوسط دنیا و ۷۹ برابر سریع‌تر از اینترنت در آمریکاست. اما در حال حاضر اینترنت نامحدود با سرعت ۱۰ مگابیت برای کاربران این کشور، حدود ۱۳۵ دلار هزینه دارد.
تعیین محدودیت سرعت اینترنت در هند
متوسط سرعت اینترنت در کشور هند ۵/۶ مگابیت برثانیه و متوسط اوج سرعت اتصال به اینترنت نیز در این کشور ۴/۴۱ مگابیت برثانیه اعلام شده است. در این کشور بالغ بر ۲۷۶ میلیون نفر کاربر اینترنت باندپهن هستند و در رده‌بندی جهانی سرعت ارتباط اینترنت هند میان ۱۴۹ کشور، رتبه هشتاد و نهم است.بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۴۲ درصد کاربران اینترنت در هند متوسط سرعتی بالاتر از چهار مگابیت برثانیه، ۱۹ درصد آنان نیز سرعتی بیش از ۱۰ مگابیت و ۱۰ درصد نیز از سرعت ۱۵مگابیت برثانیه استفاده می‌کنند. اما با توجه به تعریف دولت پهنای باند در این کشور به معنای ارتباط اینترنتی با حداقل سرعت دانلود محدود ۲۵۶ کیلوبیت برثانیه است که البته در ۲۰۱۴ میلادی این سیاست تغییر کرده و حداقل سرعت دانلود کاربر به ۵۱۲ کیلوبیت برثانیه رسیده است.در اکتبر ۲۰۱۶ میلادی نیز، دولت خدمات‌دهندگان پهنای باند را ملزم کرده که حداقل سرعت دانلود کاربران را به ۵۱۲ کیلوبیت برثانیه برسانند. همچنین طبق قوانین این کشور، شرکت‌ها موظفند با پیامک میزان مصرف دانلود اینترنت کاربر را به او اعلام کنند.
هر کاربر ژاپنی مجاز به آپلود ۳۰ گیگ در روز
در ژاپن حدود ۷/۱۰۰ میلیون کاربر اینترنت وجود دارد و براساس آمار ۲۰۱۱ میلادی ۸۶ درصد خانوارهای ژاپنی نیز از این خدمات استفاده می‌کنند. جالب آنکه صنعت اینترنت ژاپن دارای قوانین دولتی نیست، بلکه مقررات به طور خود‌انگیخته ایجاد می‌شوند. همچنین هیچ کمیسیون قانونگذار‌ مستقلی در این کشور وجود ندارد. اما وزارت امور داخلی و ارتباطات بر مخابرات نظارت می‌کند.در این کشور محبوب‌ترین سرویس، اینترنت فیبرنوری است که حداکثر سرعت ۱۰۰ تا ۲۰۰ مگابیت برثانیه با توجه به موقعیت فرد برای اینترنت درنظرگرفته شده است. در مورد خدمت ADSL نیز در کشور ژاپن، سرعت آن ۵۰ مگابیت برثانیه اعلام شده اما با توجه به فاصله تا مرکز سرورها سرعت اینترنت تغییر می‌کند. حداکثر سرعت اینترنت کابلی نیز ۳۰ مگابیت برثانیه اعلام شده است.
در همین حال از سال ۲۰۰۸ میلادی محدودیت پهنای باند و دانلود در ژاپن نیز اجرا می‌شود. برای مثال شرکت NTT محدودیت آپلود هر کاربر را روزانه ۳۰ گیگابایت درنظر گرفته است. این محدودیت برای تعدادی از کاربران اعمال می‌شود که حجم آپلود روزانه آنان بسیار بالا بوده است. ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت، درمرحله اول به کاربران هشدار داده شده و در صورت ادامه این روند، اینترنت آنان قطع می‌شود.
اینترنت منصفانه بدون تقسیم‌بندی اینترنت داخلی و خارجی
با توجه به اینکه کشورهای مختلف در مدل فروش اینترنت، سیاستی را به کار گرفته‌اند که هم با میزان ظرفیت پهنای باند مطابقت دارد و هم در حد ممکن پاسخگوی نیاز کاربران‌شان است، مسوولان باید در ایران نیز مدلی درنظر بگیرند که محدودیت نسبی کاربران را کاهش داده، قیمت را منطقی‌تر کند و دیگر نگرانی برای اتمام زودهنگام حجم بسته اینترنت وجود نداشته باشد.طبق پیشنهاداتی که از سوی فعالان اینترنت مطرح می‌شود بهتر است برای فروش سرویس اینترنت بدون تقسیم‌بندی اینترنت داخلی و خارجی یک حجم مشخص دانلود (برای مثال از کف ۲۰ گیگابایت برای اینترنت با سرعت ۴ مگابیت) و البته بسیار بیشتر از بسته‌های فعلی اما با آبونمان ثابت (برای مثال ۱۰ هزار تومان ماهانه) درنظر گرفته شود که هم به توسعه محتوای داخلی و گردش ترافیک در داخل کشور بینجامد و هم مشکلی در کیفیت سرعت وجود نداشته باشد.این ایده در مشخصات سرویس‌های اینترنتی رایج در دنیا و با توجه به لحاظ کردن درآمد، هزینه و شرایط خاص کاربران، دیده می‌شود و می‌توان بر مبنای تجربه این کشورها، سرویسی منطقی، معقول و کاربردی برای اکثریت کاربران ایرانی مجسم کرد.