«آینده‌نگری»؛ عامل توفیق مذاکرات

علیرضا کیانپور‌- فروردین‌ماه 1404 در حالی به پایان رسید که دومین دور از مذاکرات ایران و آمریکا نیز به‌میزبانی ایتالیا برگزار شد و بنابر آنچه طرفین در پایان مذاکرات روزِ نخست همین هفته در رم اعلام کردند، دور سوم مذاکرات نیز پیش از پایان هفته جاری، مشخصا از روز چهارشنبه در سطح کارشناسی آغاز خواهد شد تا با آغاز هفته بعد، سران و اعضای سیاسی هیات‌های مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی و ایالات متحده نیز به تیم‌های کارشناسی بپیوندند و سومین گام از این روند دیپلماتیک را نیز بر زمین بگذارند. آن هم در حالی که ظاهرا مسقط همچون دور نخست این مذاکرات به‌ عنوان زمین بازی مذاکره‌کنندگان در دور سوم انتخاب شده و این یعنی، به احتمال قریب به یقین مذاکرات شنبه آینده نیز همچون مذاکرات شنبه پیش و شنبه پیش از آن، کماکان به‌صورت غیرمستقیم و با میانجیگری عمانی‌ها انجام خواهد شد. هرچند طرفین در این حدود 10‌روزی که از آغاز مذاکرات می‌گذرد، با چنان سرعت و جدیتی در مسیر توافق گام برداشته و جلو رفته‌اند که اگر در روزهایی که پیش‌رو است، خبر آمد که قید «غیرمستقیم» از «مذاکرات ایران و آمریکا» حذف شده و دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی به‌جای ردوبدل کردن «پیام‌های مکتوب» از طریق میانجی عمانی، ادامه بحث را در «گفت‌وگویی رودرور» پیش می‌برند، نباید شگفت‌زده شد!
ادامه سقوط نرخ دلار پس از مذاکرات رم
این در حالی بود که آن‌چه تقریبا همزمان با آغاز دور نخست مذاکرات در روز شنبه 22فروردین‌ماه، نشانه‌هایش رویت شد و پس از غروب خورشیدِ همان روز و اعلام «نتایج مثبت» مذاکراتِ مسقط از سوی هر دو طرف آشکار شد و در ادامه، پس از برگزاری دور دوم این گفت‌وگو در روز شنبه 30 فروردین‌ماه و تکرار همان «مواضع مثبت طرفین» درباره نتایج و خروجی مذاکراتِ رم، آشکارتر شد، تاثیرات مثبت و البته به‌شدت گسترده این مذاکرات امیدوارکننده بر بازار ارز و طلا و بورس تهران بود. پالس مثبتی که ظرف کمتر از 48‌ساعت پس از اتمام دورِ نخست مذاکرات، نرخ هر دلار آمریکا را از کانال بیش از 100هزار تومان به کانال 80 هزار تومان رساند. آن هم در حالی که بورس تهران نیز در حال تجربه یک رشد انفجاری کم‌سابقه بود. آن هم در حالی که آن کاهش کم‌سابقه‌ و کم‌نظیر سقوط قیمت دلار در هفته نخست مذاکرات، این هفته و پس از اتمام دور دوم مذاکرات نیز ادامه یافته و روز گذشته هر دلار ایالات متحده در تهران به قیمت حدود 80 تا 81‌هزار تومان معامله شد تا حتی این امید در بازار ایجاد شود که در روزهای آینده شاهد ورود نرخ دلار به کانال 70‌هزار تومان نیز باشیم. با این همه اما واقعیت آن است که آنچه حتی فراتر از این تجارب کم‌سابقه و شیرین اقتصادی، منجر به امیدواری عمومی در ایران شده، جدیتی است که در چهره هر دو طرف مذاکرات دیده می‌شود. نکته‌ای که صادق جوادی‌حصار نیز بر آن تاکید دارد و معتقد است: «اساسا این مذاکرات به‌مراتب زودتر از آنچه تصور می‌شد، کلید خورد.»
خوش‌بینی جوادی‌حصار نسبت‌به روند و نتایج مذاکرات
این روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی که همزمان با توجه به عضویتش در شورای مرکزی حزب اعتماد ملی، به‌ عنوان یک کنشگر سیاسی اصلاح‌طلب نیز در فضای سیاسی فعالیت دارد و در این رابطه با «جهان‌صنعت» به گفت‌وگو نشسته، می‌گوید: «درواقع کمتر کسی از میان ناظران، تصور می‌کرد که مذاکرات ایران و آمریکا با چنین سرعت و جدیتی آغاز شود. به‌ ویژه آنکه طرفین در همان دور نخست مذاکرات توانستند تا حدود چشمگیری درخصوص موضوع و محور مذاکرات نیز به تفاهم برسند. حال آنکه احتمالا خوش‌بین‌ترین ناظران نیز پیش‌بینی نمی‌کردند که طرفین بتوانند در همان گام نخست مذاکرات چنان که شاهد بودیم، خواسته‌ها و مطالبات‌شان را در فضایی معقول مطرح کنند و بر سر بخشی از کلیات نیز در این رابطه به تفاهم اولیه برسند.» سخنگوی حزب اعتماد ملی با استناد به اظهارات و گزارش‌های امیدوارکننده و مثبتی که سیدعباس عراقچی و استیو ویتکاف به‌ عنوان روسای هیات‌های مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا، هم پس از اتمام مذاکراتِ مسقط و هم پس از دور دوم این گفت‌وگوها در رم درباره روند گفت‌وگوهایی به‌دست دادند، گفت: «چنان که دیدیم هر دو طرف از روند مذاکرات و آنچه در جریان گفت‌وگوها مطرح شد، ابراز رضایت کرده و تاکید داشتند که شرایط را برای ادامه مذاکرات مساعد می‌بییند.» او می‌گوید: «شخصا نیز باتوجه به روندی که شکل گرفته و دنبال می‌شود، بسیار امیدوارم که مذاکرات در همین حال و اوضاع دنبال شود و درنهایت نیز به نتیجه‌ای
مثبت برسد.»
خوش‌بینی تهران و واشنگتن به توافق در پایان مذاکرات
جوادی‌حصار همچنین با اشاره به گزارش‌هایی که درخصوص رایزنی و گفت‌وگوی غیررسمی و مستقیم عراقچی و ویتکاف پس از پایان دوساعت‌ونیم مذاکرات رسمی در مسقط، گفت: «سلام و احوالپرسی آقایان عراقچی و ویتکاف و گپ و گفتی که در پایان مذاکرات دور نخست در مسقط داشتند نیز نشانه دیگری بود از این ‌که فضای مثبتی بر مذاکرات حاکم شده و طرفین به حصول توافق در انتهای این روند خوش‌بین هستند.» او در عین حال به بخشی از هجمه‌های سیاسی-رسانه‌ای مخالفان مذاکرات و توافق که به‌بهانه همین گپ‌وگفت عراقچی و ویتکاف علیه تیم مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی وارد کردند، اشاره کرد و گفت: «همان‌طور که آقای عراقچی نیز در توضیحات خود در این رابطه به‌درستی عنوان کرد، این گپ‌وگفت‌ها درواقع بخشی از آداب و عرف دیپلماتیک است و طبیعتا دیپلمات‌های حرفه‌ای ایرانی نیز نمی‌توانند وقتی در چنین سطحی وارد مذاکرات و رایزنی دیپلماتیک می‌شوند، به این آداب دیپلماتیک بی‌اعتنا باشند.»
نتانیاهو؛ تنها «کلوخ‌انداز» در مسیر مذاکرات!
عزم و جدیت طرفین اصلی مذاکرات برای دستیابی به توافق و رفتار حرفه‌ای عمان به‌ عنوان طرف میانجی، همگی عوامل بسیار مهمی هستند که می‌توانند بر روند دستیابی به توافق احتمالی، تاثیر مثبت بگذارند اما واقعیت آن است که در این مسیر، عوامل و بازیگرانی هم هستند که باتوجه به اهداف و انگیزه‌هایشان، نه‌تنها خواهان توافق تهران و واشنگتن نیستند، بلکه بعضا چنین توافقی را در تضاد با منافع‌شان می‌بینند و به همین دلیل، ممکن است دست به هر کاری بزنند تا مانع از ادامه مذاکرات شوند و اگر این هدف را دور از دسترس یافتند، دست‌کم کاری کنند تا توافق احتمالی تا آنجا که ممکن است، به تعویق بیفتد. هرچند به نظر می‌رسد حالا دیگر این تنها نتانیاهو، اسرائیل و معدودی از این دست بازیگران خارجی هستند که منافع‌شان را درگروی توفق مذاکرات و جلوگیری از توافق احتمالی می‌بینند. چنان که به‌ویژه در این 48 ساعتی که از دور دوم مذاکرات در رم گذشته، شاهدیم بازیگران مهم جهان سیاست از شرق تا غرب و از نهادهای بین‌المللی تا شخصیت‌های سیاسی، تقریبا همگی متفق‌القولند که «مسیر دیپلماسی» بهترین راه‌حل مشکلات است و روندی که هم‌اکنون در حال طی شدن است، روندی است «مثبت» و «امیدبخش» در جهت «دستیابی به توافقی پایدار.» در واقع به نظر می‌رسد جوادی‌حصار نیز با اتکا به همین وضعیت است که می‌گوید: «اقدامات و مواضع ضدمذاکرات، به‌مراتب کمتر از آنچه تصور می‌شود و عده‌ای سعی دارند القا کنند، اهمیت دارند.» او گفت: «وقتی در فضای پیشامذاکرات قرار داریم و طرف مقابل تهدید می‌کند و می‌گوید اگر فلان و بهمان نکنید، کشورتان را بمب‌باران می‌کنیم، طبیعی است که عده‌ای از در پاسخگویی به آن تهدیدها درآیند و بگویند اگر شما چنین کنید، ما هم چنان می‌کنیم.»
کلوخ‌انداز را پاداش سنگ است!
جوادی‌حصار همچنین با یادآوری یک ضرب‌المثل فارسی گفت: «ما ضرب‌المثلی داریم که می‌گوید «کلوخ‌انداز را پاداش، سنگ است!» لذا می‌خواهم بگویم این دست تهدیدها و مخالف‌خوانی‌ها علیه مذاکرات و موضع دیپلماسی که چنان که اشاره شد حداقلی، ناچیز و نهایتا کم‌اثر هستند، به جایی هم نمی‌رسند. اتفاقا هرچه کمتر به این مواضع و گویندگان‌شان بها بدهیم، اثرشان کمتر شده و در نتیجه، کمتر چنین مواضعی را اتخاذ می‌کنند.» او گفت: «چنان که اشاره کردم، اگر این افراد ببینند حرف‌شان خریدار دارد و به آنچه می‌گویند، در فضای رسانه‌ای توجه شده و بها می‌دهند، طبیعی است که بر مواضع‌شان پافشاری می‌کنند؛ حال آنکه وقتی ببینید رسانه‌ها به آنچه گفته‌اند، اهمیت نمی‌دهند، طبیعتا درمی‌یابند که حرف‌شان چندان حرف مهمی نبوده و در نتیجه در ادامه، از تکرار آن خودداری می‌کنند!»
تاکید جوادی‌حصار بر لزوم پرهیز از «زیاده‌خواهی»
با این همه اما این عضو ارشد حزب اعتماد ملی در واکنش به پرسش دیگر «جهان‌صنعت» درباره مهم‌ترین آسیب و چالشی که می‌تواند در ادامه مسیر مذاکرات، از هم‌گرایی مواضع طرفین به یکدیگر جلوگیری کرده و به نتایج مذاکرات و توافق احتمالی ضربه وارد کند، می‌گوید: «به نظرم مهم‌ترین مانع در دستیابی به توافق و پیش از آن، نزدیک شدن نظرات طرفین به یکدیگر، زیاده‌خواهی است.» او توضیح داد: «درواقع هرکدام از طرفین مذاکرات بخواهند زیاده‌خواهی کنند و بدون آنکه برای اقناع طرف مقابل تلاش کنند و صرفا بر یک مطالبه خود پافشاری کنند و بگویند این است و جز این نیست، نه‌تنها به تلاش طرف مقابل، بلکه در عین حال به تلاش خود نیز ضربه وارد می‌کند؛ بنابراین معتقدم اگر این رویکرد _که البته در حال حاضر به چشم نمی‌آید_ در ادامه مسیر به هر دلیل بروز کند، آفت مذاکرات خواهد بود.»
آینده‌نگری مذاکره‌کنندگان؛ عامل توفیق مذاکرات
جوادی‌حصار همچنین در پاسخ به پرسشی دیگر درباره مهم‌ترین عاملی که می‌تواند مسیر مذاکرات را هموارتر ساخته و مواضع طرفین را بیش از پیش به یکدیگر نزدیک کند، گفت: «شاید بتوان مسوولیت‌شناسی و البته آینده‌نگری از مهم‌ترین عواملی دانست که می‌توانند طرفین را به‌ سمت استفاده حداکثری از فرصتی که در حال حاضر ایجاد شده، ترغیب کنند.» او گفت: «درواقع طرفین باید دقت کنند که فرصتی که هم‌اکنون در اختیار دارند، همیشه و در هر زمان در دسترس نیست؛ بنابراین باید با توجه به اینکه از دست رفتن این فرصت، چه خسارت‌هایی را به همراه خواهد داشت، سعی کنند حداکثر استفاده را از آن ببرند.» سخنگوی حزب اعتماد ملی تصریح کرد: «هم‌اکنون دو ملت بزرگ ایران و آمریکا چشم به این مذاکرات دوخته‌اند و به‌جز این دو ملت و دو کشور، بسیاری از ملت‌ها و کشورهای منطقه و جهان و فراتر از آن، چشمان تمامی ملت‌ها و کشورهایی که خواهان صلح و ثبات و امنیت در منطقه و جهان هستند، به این مذاکرات است.» جوادی‌حصار در پایان گفت: «دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی باید توجه داشته باشند که چه مسوولیت سنگین و خطیری برعهده دارند و بر این اساس، تلاش کنند تا به نیکویی و درایت و رفتاری مبتنی‌بر خردمندی و عقلانیت، مسوولیتی را که بر دوش دارند، ایفا کنند.»