آینده حکمرانی در سرزمین زیتون

عرفان ناظریه
می‌توان گفت یکی از عمیق‌ترین و چالش‌برانگیزترین مباحثی که امروزه، جهان در عرصه حقوق و سیاست بین‌الملل با آن رو‌به‌رو بوده، مساله فلسطین است؛ موضوعی که برای حل آن ایده‌های مختلفی مطرح می‌شود. در این بین با دو ایده به صورت کلی روبه‌رو هستیم. نخست پذیرش یک دولت در چارچوب سرزمین فلسطین؛ حال یا به‌صورت انحلال رژیم‌صهیونیستی و تشکیل دولت یکپارچه  فلسطینی در سرتاسر این سرزمین یا به شکل ادغام فلسطینیان در اسرائیل. دومین راه‌حل نیز ایده دو‌دولتی است؛ ایده‌ای که خود صورت‌بندی‌های مختلفی دارد.در همین اثنا برخی صحبت از تشکیل دولت- ملت مستقل فلسطینی باتوجه به مرزهای ۱۹۶۷ (کرانه باختری و نوار غزه به پایتختی قدس شرقی) به میان می‌آورند. در واقع این ایده که توسط برخی کشورهای عربی و اروپایی پشتیبانی می‌شود دارای چالش‌هایی خواهد بود. از جمله آن چالش‌ها می‌توان به چگونگی نحوه تعامل میان جریان‌های مختلف فلسطینی همچون فتح و حماس و همچنین چگونگی تعامل میان جریان‌های داخلی حماس اشاره کرد زیرا از طرفی با سابقه نزاع میان فتح و حماس در اواسط و اواخر دهه ۲۰۰۰ میلادی و از طرفی با نگاه‌های متفاوت در خصوص ایده دو کشوری در درون حماس مواجه هستیم.در همین رابطه از سال ۲۰۱۷ (زمانِ اعلام منشور جدید حماس توسط خالد مشعل) زمزمه‌هایی مبنی‌بر پذیرش چارچوب دو کشوری باتوجه به مرزهای ۱۹۶۷ توسط حماس به گوش می‌رسید؛ موضوعی که با ادعای اخیر ‌هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، مبنی‌بر دریافت تعهد از رهبران سیاسی حماس در خصوص پذیرش این ایده در کنار انحلال شاخه نظامی و بازیگری در چارچوب حزب سیاسی در آینده، رنگ و بویی جدی‌تر به خود گرفت.
از دیگر چالش‌هایی که باید در خصوص مرزبندی مذکور به آن توجه کرد، موقعیت جغرافیایی مرزهای ۱۹۶۷ میلادی است. باتوجه به دو تکه بودن سرزمین‌هایی که برای فلسطینیان در نظر گرفته شده است و نبود راهی برای اتصال این دو به یکدیگر، باید گفت که در صورت اجرای احتمالی چنین طرحی، می‌توان احتمال درگیری‌های مجدد را مطرح کرد. آن‌ هم به دلیل احتمالی قصد فلسطینیان برای ایجاد ارتباط بین دو قسمت سرزمین خود (موضوعی مانند نزاع آذربایجان و ارمنستان و قصد باکو برای دسترسی به نخجوان).
از طرفی دیگر، نوعی متفاوت از مرزبندی ۱۹۶۷ برای ایده دوکشوری نیز مطرح می‌شود. در واقع این ایده صحبت از تحویل باریکه غزه به رژیم‌صهیونیستی و گسترش مساحت کرانه باختری برای تشکیل کشور فلسطینی مستقل به میان می‌آورد؛ ایده‌ای که به نظر می‌رسد ایالات متحده باید بیشتر طرفدار آن باشد زیرا از طرفی می‌تواند ثبات مدنظر واشنگتن برای فلسطین را رقم زده و به وسیله آن تاحدودی دست به مقابله با ایران بزند و از طرفی برای رقابت کریدوری با چین، شرایط مساعدی را برای آمریکا به ارمغان بیاورد.در همین راستا باید گفت کریدور «هند- خاورمیانه- اروپا» موسوم به IMEC از طرح‌هایی است که واشنگتن به جهت مقابله با ابتکار کریدوری «کمربند و جاده» چین از آن حمایت می‌کند. آی‌مِک از هند شروع شده و با گذشت از برخی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس به شمال سرزمین‌های اشغالی (حیفا) و سپس از طریق یونان وارد خاک اروپا می‌شود. به همین جهت پس از عملیات ۷‌اکتبر حماس و شروع تنش‌‌ و درگیری در باریکه غزه، منابع رسانه‌ای از تعلیق روند اجرای پروژه مذکور خبر دادند بنابراین به‌نظر می‌رسد تضمین امنیت شمال اسرائیل می‌تواند در نگاهی کلی به نفع ایالات متحده برای رقابت با چین باشد. به هرحال جدای از چالش‌های مطرح شده باید به نکته‌ای دیگر نیز در خصوص تشکیل کشور مستقل فلسطینی اشاره کرد و آن ‌هم کارشکنی‌های رژیم‌صهیونیستی است. شهرک‌سازی‌های بی‌رویه و غیرقانونی تل‌آویو در اطراف کرانه باختری در کنار سکوت کشورها و مجامع بین‌المللی، خود از جدی‌ترین چالش‌های پیش‌روی موضوع مذکور است به‌طوری که امروز اغلب کارشناسان معتقدند که برای ایجاد کشور مستقل فلسطین یا حداقل راه‌حل دوکشوری که غربی‌ها و برخی کشورهای عربی روی آن مانور می‌دهند، رژیم‌صهیونیستی خود اصلی‌ترین مانع تحقق چنین ایده‌ای است.درنهایت نیز همانگونه که ذکر شد، حل مساله فلسطین بسیار پیچیده بوده و متغیرهای متعدد و مختلفی در آن دخیل هستند؛ موضوعی که اگر قرار باشد چه از طریق مسیر «یک کشور، یک دولت» یا ایده دوکشوری حل‌وفصل شود، چالش‌های گوناگونی داشته و حرکت به سمت هرکدام از آنها می‌تواند نظم منطقه خاورمیانه را دستخوش تغییرات مهمی کند.