ابعاد مغفول ادغام بانک‌ها

سیمین‌السادات میرهاشمی‌نائینی*- توجه به اختلاف فرهنگ سازمان‌های ادغامی و تلاش برای پایه‌گذاری رویه‌های جدید فرهنگی از الزامات مدیریت موثر منابع انسانی و اجرای ادغام موفقیت‌آمیز بانک‌هاست.
تقریبا در تمامی ادغام‌ها کانون توجه مدیران و تصمیم‌گیرندگان معطوف به مولفه‌های قانونی، مالی و عملیاتی ادغام و اکتساب است، اما مدیران آشنا با فرآیند ادغام، اذعان دارند که در اقتصاد امروز، مدیریت سرمایه انسانی ادغام نقش کلیدی در میزان دستیابی به موفقیت ایفا می‌کند. در واقع رصد نرخ‌های شکست ادغام‌ها و اکتساب‌ها این واقعیت را آشکار می‌سازند که مدیریت طرف انسانی ادغام و اکتساب تا حد زیادی از کانون توجه مدیران مغفول مانده است.
به طور کلی در مطالعات نظری و تجربی ادغام شامل سه مرحله برنامه‌ریزی و انتخاب شرکای ادغام، انجام امور عملیاتی ادغام و ارزیابی ادغام است. در ادغام بانک‌ها و موسسات اعتباری وابسته به نیروهای مسلح در بانک سپه به دلیل ماهیت دولتی بانک سپه و اتخاذ تصمیم توسط سطوح کلان مدیریت کشور، مرحله اول ادغام که به تصمیم‌گیری برای ادغام و انتخاب شرکای ادغام اشاره دارد از موضوعیت کمتری برخوردار است و در حال حاضر برنامه‌ریزی‌های مرحله دوم ادغام در جریان است.
در این مرحله با توجه به تصمیمات اتخاذ شده برای ادغام، بانک ادغام‌پذیر یا بانک سپه باید با ملحوظ کردن زمان‌های تعیین شده برای هر اقدام از مرحله دوم، بهترین راهکار و سازوکار را برای رسیدن به هدف مرحله پیشرو اتخاذ کند. این امر جز با همراهی پرسنل سازمان که سرمایه‌های سازمان هستند و مدیریت مناسب این سرمایه‌ها به نحوی که منجر به حفظ و ارتقای انگیزه آنها شود، میسر نخواهد شد.
برای موفقیت مرحله دوم ادغام مطالعات تجربی مانند شولر و جکسون (۲۰۰۱) به نقش مهم و اثرگذار مدیر امور ادغام و در واقع تیم‌های کارشناسی ادغام اعتقاد دارند. به اعتقاد آنها در این مرحله از ادغام باید ساختارها، راهبردها و مدیران آینده سازمان جدید تعیین شوند. برای ادغام موفقیت‌آمیز باید در تمامی کارکنان بانک ادغام‌پذیر و ادغام‌شونده انگیزه ایجاد شود و کارکنان سازمان‌ها به خوبی شناسایی شوند تا برنامه‌ریزی‌های لازم برای حفظ کارکنان کلیدی بانک‌های ادغامی انجام شود.
فرآیند این مرحله از ادغام باید به طور کامل و با تمامی جزئیات آن شناسایی شده و اقدامات لازم برای مدیریت این فرآیند توسط مدیریت امور ادغام انجام شود. علاوه بر مواردی که اشاره شد از جمله راهکارهایی که آنها در این مرحله از ادغام اعتقاد دارند برای غلبه بر چالش‌ها باید به کار گرفته شود، توجه به اختلاف فرهنگ سازمان‌‌های ادغامی و ضرورت پایه‌گذاری سیاست‌ها و رویه‌های جدید فرهنگی است. به اعتقاد نویسندگان در مرحله بعدی ادغام یعنی مرحله سوم باید راهبردها، ساختارها، نیروی انسانی و فرهنگ شکل‌گرفته جدید ارزیابی شوند تا در صورت لزوم در آنها تجدیدنظر شود.
با توجه به مطالبی که عنوان شد برای حل چالش‌های پیشرو در این مرحله پیشنهاد می‌شود کارکنان و مدیران سازمانی جدید انتخاب، فرهنگ ترکیبی جدید ارزیابی مجدد و به امر آموزش در سازمان جدید توجه شود. علاوه بر این در این مرحله از ادغام، ساختار تعیین شده برای سازمان جدید در مرحله قبل ایجاد و ارزیابی می‌شود. از طرفی مدل مدیریت منابع انسانی اولریچ تاکید دارد برای رسیدن به سطح همگرایی فرهنگی و تکنیکی موفق باید با جلب اعتماد منابع انسانی، آنها را به مشارکت حداکثری در فرآیند ادغام ترغیب کرد.
در این مدل پیشنهاد می‌شود برای جلب مشارکت حداکثری نیروی انسانی در فرآیند ادغام، آنها را در برنامه‌ریزی‌های استراتژیک سازمان دخیل کرد. به این منظور باید مدیران منابع انسانی توسط کانالی ارتباطی با کارکنان ارتباط مستمر داشته باشند تا به شکایات و پیشنهادات آنها در فرآیند ادغام رسیدگی کرده و از این طریق باعث تشویق و ایجاد انگیزه در کارکنان شوند. در این مدل در عین تاکید بر برقراری رابطه‌ای دوستانه و نزدیک با کارکنان، بر انجام وظایف مدیریتی منصفانه نیز تاکید شده است.
در این مدل در واقع نقش اصلی مدیر منابع انسانی، کمک به پذیرش تغییر به جای مقاومت در برابر آن به سبب درک مزایای تغییر برای سازمان و در نتیجه تمامی پرسنل است. در این مرحله از ادغام پیشنهاد می‌شود برای دستیابی به نتایج مورد انتظار در حوزه منابع انسانی اقداماتی انجام شود از قبیل اینکه برای کاهش تنش و اضطراب در نیروی انسانی و پیشگیری از عواقب ناشی از آن به فرآیند ادغام سرعت بخشید.
از طرفی اتخاذ راهکارهایی به منظور یکپارچگی فرهنگ سازمانی بانک‌های ادغام‌پذیر و ادغام‌شونده از جمله برگزاری سمینارها و دوره‌های مختلف آموزشی و انتشار خبرنامه مربوط به ادغام در همراهی پرسنل در تسریع روند ادغام ضروری است. راهکار دیگر در حوزه منابع انسانی برای ایجاد حس مشارکت در تمامی پرسنل، بازطراحی فرآیندهای سازمان در جلسات مشترک با حضور پرسنل نخبه و کارشناس بانک ادغام‌پذیر و بانک‌های ادغام‌شونده است.
* کارشناس بانکی