ابهام جهانی شدن بورس ایران

هادی مومنی – از گذشته تا به حال «جهانی شدن بورس ایران» به‌عنوان یکی از اهداف همیشگی مدیران بازار سرمایه، یک استراتژی ثابت در برنامه‌های این نهاد بوده است. هر‌از‌چندی به پشتوانه چند دیدار خارجی یا برگزاری یک همایش با حضور چند کشور متوسط یا کم نام و نشان، بین‌المللی شدن بورس ایران باز هم سر زبان‌ها می‌آید. اما نگاهی ساده به شرایط موجود بازار سرمایه ایران نشان می‌دهد که ضعف در زیرساخت‌ها، آسیب و ضعف قوانین و مقررات جاری و البته کم‌عمق بودن بازار سرمایه در ایران از بزرگ‌ترین موانع ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور و در سویی دیگر پذیرش بورس ایران در مجامع بین‌المللی به عنوان یک بورس مترقی و تاثیرگذار در سطح منطقه‌ای شده است. در عین حال مقامات اجرایی در بازار سرمایه این هدف توسعه‌ای را همیشه دنبال می‌کنند تا شاید این‌گونه وعده‌ها در عمل به حقیقت تبدیل شود. روشن است که تنها وعده دادن و برطرف نکردن آسیب‌ها و موانع موجود هیچ کمکی به «جهانی شدن بورس ایران» نخواهد کرد و باید تحولات گسترده‌ای در همه سطوح بازار سرمایه ایران شکل بگیرد تا این بازار بتواند بین کشورهای توسعه‌یافته و بورس‌های قدرتمند جهانی به جایگاه شایسته‌ای دست پیدا کند.
ارتباط با کشورهای اسلامی
در این ارتباط جانشین رییس سازمان بورس در امور بین‌الملل و جذب سرمایه‌گذاری خارجی گفت: به زودی هیاتی از کمیته اوراق بدهی وزارت اقتصاد و سازمان بورس به کشور مالزی سفر خواهند کرد تا بر سر اوراق بدهی دولتی با نهاد ناظر بازار سرمایه این کشور رایزنی کنند. به گزارش سنا، بهادر بیژنی، جانشین رییس سازمان بورس در امور بین‌الملل و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این خصوص افزود: تلاش می‌شود ارتباط با بازارهای اسلامی مطرح جهان اسلام از جمله بورس مالزی توسعه یابد تا بتوانیم یکی از خواسته‌های بحق سرمایه‌گذاران خارجی مبنی بر اینکه محصولات تامین مالی ایرانی نیز از استاندارد اسلامی قابل اطمینان برخوردار شوند را تامین کنیم. وی ادامه داد: از طرفی ارتباط بین کمیته‌های فقهی نیز که در آخرین تحول، هفته پیش اجلاسی در این زمینه در کشور مالزی و با حضور رییس کمیته فقهی بورس ایران برگزار شد، توسعه می‌یابد. وی در برابر این پرسش که برنامه سازمان بورس در توسعه ابزارهای تامین مالی و هدف از برگزاری اجلاس‌های بین‌المللی در این زمینه چیست، گفت: بحث بازارهای مالی اسلامی روز به روز از اهمیت برخوردار شده و به طور منظم میزان ارزش تامین مالی اسلامی در دنیا در حال افزایش است.
فعال کردن ابزارهای مالی
به گفته بیژنی، برگزاری اجلاس‌های بین‌المللی در این زمینه در کشوری که تماما سیستم مالی آن اسلامی است، از اهمیت بالایی برای مسلمانان و غیرمسلمانان برخوردار است زیرا از جدیدترین ابزارهایی که در کمیته فقهی بورس ایران طراحی شده اطلاعاتی به‌دست آورده یا از مطالب و نظرات فقهای مطرح کشور استفاده کنند. وی در برابر این پرسش که تطبیق بین احکام اهل سنت و شیعه در بازار‌های مالی اسلامی چگونه قابلیت عملیاتی خواهد داشت، گفت: در برنامه بین‌المللی شدن بازار سرمایه که به تازگی تدوین آن تمام شده، معرفی یکی از محصولات براساس مذهب تشیع به سراسر بازارهای مالی جهان اسلام در دستور کار قرار گرفته تا صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا بانک‌هایی که بخش اسلامی دارند بتوانند محصولات بازار سرمایه ایران را خریداری کنند. بیژنی افزود: همچنین تشخیص تطابق این موضوع، فرآیندی است که از نرخ‌های خاصی شروع می‌شود و بعد از بررسی یکسری فاکتورها براساس رنگ‌های مختلف این ابزارها را با شریعت اسلامی تطبیق می‌دهند، به‌طور مثال براساس رنگ سبز که کاملا اسلامی است سپس رنگ‌های زرد و قرمز شدت آن تغییر می‌کند. وی با بیان اینکه بنا داریم ابزارهای مالی بازار سرمایه ایران را با برچسب حلال به دنیا معرفی کنیم، گفت: امکان دارد ابزارهایی که در کشور، آنها را اسلامی می‌دانیم برای برخی بازارها، اسلامی تلقی نشود این در حالی است که اعتقاد داریم بسیاری از محصولات بر پایه فرآیند شریعت محوری توان اینکه اسلامی قلمداد شوند را دارند. در برخی موارد شاید لازم باشد مقداری تعدیل صورت گیرد و به نظر می‌رسد در بسیاری از محصولات اگر شریعت‌محوری مبنا شود حتما ابزار اسلامی تلقی خواهند شد. بیژنی در برابر این سوال که چند کشور اوراق مالی ایران را اسلامی می‌دانند، گفت: گرچه تحقیقی در این زمینه نشده اما با کشور‌هایی که ابزار‌های مالی مشابه بازار سرمایه ایران دارند از جمله اندونزی یا مالزی، ارتباط‌های جدی‌تری برقرار شده و می‌خواهیم کمیته فقهی خود را به همه دنیا معرفی کنیم.
طرح بازار مشترک مالی اسلامی
جانشین رییس سازمان در امور بین‌الملل با اشاره به طرح بازار مشترک مالی اسلامی گفت: این طرح به سازمان بورس آمده و اعلام کردیم آمادگی لازم در این زمینه وجود دارد اما قبل از هر چیز چالش نبود مرجع واحد در اسلام و عدم ارتباط کمیته‌های فقهی دنیا باید حل شود والا اینکه فقط پولی برای سرمایه‌گذاری وجود داشته باشد بحث جدایی است. باید حداقل ارتباط بین کمیته‌های فقهی بازار سرمایه مختلف نزدیک‌تر باشد تا بتوان بازارهای مشترک اسلامی داشت. بیژنی با این عنوان که بررسی اوراق تامین مالی از نظر شریعت‌سنجی، اولویت اصلی سازمان بورس است در برابر این پرسش فارس که آیا تامین مالی و اوراق مالی اسلامی در ایران از نظر بازاریابی در کشور‌های بین‌المللی به نتیجه مشخصی رسیده است، گفت: یکی از اهداف بین‌المللی شدن بازار سرمایه جذب سرمایه‌گذار خارجی است که بسیار مهم بوده و این در حالی است که یکی از مهم‌ترین اهداف بین‌المللی شدن بازار سرمایه انطباق استاندارد‌های آن بر بهترین استاندارد‌های دنیاست. به گفته وی، اینکه ۵۰ میلیون نفر سهامدار سهام عدالت شوند بحث شفافیت و حاکمیت شرکتی آنها چه خواهد شد، این موارد زمانی قابل اجرا به بهترین نحو است که بازار سرمایه ایران بین‌المللی شده باشد. وی اضافه کرد: آمدن پول در بازار سرمایه بسیار مهم است اما یکی از فعالیت‌ها این است که ابزار‌های مالی ایران خریداری شوند حال آنکه ابزارهای مالی ایران با استاندارد‌های بین‌المللی باید همواره در حال تطبیق باشد. اگر بهترین استاندارد‌ها وجود نداشته باشد امکان شفاف شدن موضوعات داخلی همچون سهام عدالت وجود نخواهد داشت.
تقویت ارتباط با دنیا
بیژنی در برابر این پرسش که اوراق مالی اسلامی به نام اوراق تبعی یا اوراق مشتقه در بازار سرمایه ایران وجود دارد که به پشتوانه سهام شرکت در تابلوی معاملات به محض توقف نامعلوم نماد معاملاتی آنها نیز متوقف می‌شوند، چه راهکار یا فرآیندی می‌توان براساس استاندارد‌ها تولید کرد که توقف نماد معاملاتی مانع ورود سرمایه‌گذار داخلی و خارجی نشود، گفت: در مورد توقف نماد‌ها این موضوع درست بوده و سیاست سازمان بورس به حداقل رساندن دوره توقف نماد‌های معاملاتی است. وی با بیان اینکه بازاریابی ابزارهای مالی در دنیا از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت: مشکل عمده در این زمینه انجام فعالیت‌ها براساس کنش و واکنش طرفین همچون سفرهای یک‌جانبه و صحبت‌های فی‌مابین بوده است. به‌طور مثال از آلمان هیاتی آمده یا از کشور‌های دیگر صحبت‌هایی انجام و در نهایت تمام شده است ولی باید بازار سرمایه ایران به سراغ آنها برود. قائم مقام رییس سازمان بورس افزود: برنامه بین‌المللی شدن بازار سرمایه براساس بازاریابی تدوین شده و محصولات سازمان بورس و ارکان آن اقلام مختلفی از امنیت و شفافیت تا معرفی ابزارهای مالی مختلف است. بازار سرمایه نیاز به ارتباط با کشور‌های حقوقی دنیا دارد زیرا بسیاری از سرمایه‌گذاران فعالی که می‌خواهند نهاد مالی یا تامین سرمایه در ایران تاسیس کنند از طریق این شرکت‌ها به ایران می‌آیند. بیژنی با بیان اینکه در حال بررسی ارتباط با کشورهایی هستیم که خودشان شاید علاقه‌مند به ورود مستقیم هستند، گفت: در مورد آلمان بعد از امضای توافقنامه، ورکشاپ موفقی برپا شد که از بانک مرکزی آلمان و بازار سرمایه آن کشور حضور داشتند. وی با این اعتقاد که تبادل اطلاعات یکی از مزایای بین‌المللی شدن است، عنوان کرد: جذب سرمایه‌گذار خارجی بعد از برجام دو برابر شده ولی چون حجم آن کم است هنوز در شأن بورس ایران نیست. بیژنی گفت: هم‌اکنون برنامه‌هایی در سازمان بورس وجود دارد که اگر محقق شود رقم و حجم آن به شدت افزایش خواهد یافت. در مورد برنامه زمانی در این زمینه اگر می‌دانستیم سایر نهادها از جمله وزارت اقتصاد یا بانک مرکزی چه درصدی از اوراق را بنا دارند امسال منتشر کنند حتما می‌توانستیم حجم مشخصی از برنامه توسعه‌ای این اوراق را اعلام کنیم.