ابهام در ایجاد یک میلیون شغل

در حالی که رییس مرکز آمار ایران اعلام کرد در مورد وضعیت اشتغالزایی شش ماه ابتدای سال ۹۰ هنوز جمع‌بندی‌ صورت نگرفته و نمی‌توان در این باره سخن گفت، وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد بیش از یک میلیون شغل ایجاد شده است. اعلام نرخ بیکاری و بررسی وضعیت اشتغال افراد از جمله مهم‌ترین مسوولیت‌ها و وظایفی است که طبق قانون گردآوری و ارایه تحلیل‌های آماری آن جهت استفاده برنامه‌ریزان بر عهده مرکز آمار ایران است.
از بیش از یک‌سال گذشته و درست بعد از فصل بهار سال ۸۹، چرخشی در رویه آماردهی مرکز آمار ایران در بخش نیروی کار ایجاد شده که این تغییرات به وضوح قابل مشاهد است.
توقف گزارش‌دهی بیکاری
توقف انتشار آمارهای فصلی بیکاری از تابستان سال گذشته تا بهار امسال، عدم ارایه گزارشات استانی یا دست‌کم جلوگیری از انتشار عمومی آن، سکوت مرکز آمار در پاسخگویی به دلایل توقف ارایه و انتشار آمار و همچنین بعضا رد یا تایید نظرات سایر دستگاه‌ها مانند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ از حاشیه‌های تغییر رویه آماردهی مرکز آمار از سال گذشته بوده و هست.
باید گفت آنچه از سال گذشته تا به امروز در بحث اشتغال و بیکاری مطرح بوده است، صرفا اعلام اعداد اشتغالزایی‌های میلیونی در استان‌ها بدون ارایه مستندات و همچنین خبر کاهش ادامه‌دار نرخ بیکاری طی ماه‌های گذشته بوده که متاسفانه این موارد با واکنش‌های متفاوتی از بدنه جامعه و مجلس همراه بوده است.
وضعیت اخراج‌شدگان
این مساله که نرخ بیکاری دچار بخش‌های پیدا و پنهان شود به نحوی که جامعه فقط با یک عدد به عنوان بیکاری فصلی مواجه باشد (البته همین عدد نیز از تابستان سال ۸۹ تا بهار ۹۰ اعلام نشده است) و نیز اعلام آمارهای جدید اشتغالزایی و موفقیت، در مقابل بی‌میلی در اعلام وضعیت ریزش نیروی کار، تعداد افرادی که از کار اخراج شده‌اند، افرادی که در یک فصل جابه‌جایی شغلی داشته‌اند و همچنین افرادی که توانسته‌اند به واسطه دستیابی به فرصت جدید شغلی دارای کد بیمه‌ای شوند، تناقضاتی در پذیرش یا عدم پذیرش ادعای دولت ایجاد می‌کند.
به عبارت دیگر آنچه در این باب اتفاق افتاده است بیشتر از اینکه همراهی و تایید آمارهای دولت باشد تکذیب و رد گزارشات مختصر و کوتاه مرکز آمار ایران بوده که شاید مهم‌ترین دلیل آن را بتوان تلاش دولت در عدم ارایه گزارش کامل از وضعیت بازار کار و روشن نبودن ابعاد اشتغالزایی‌های جدید دانست.
نشست بی‌نتیجه مجلس و دولت
با اینکه سوالات متعدد نمایندگان مجلس در ارتباط با وضعیت بیکاری کشور در بهار امسال به کشاندن وزیر کار و رییس مرکز آمار ایران به مجلس منجر شد؛ اما نمایندگان دولت صرفا به دفاع از یک میلیون و ۶۰۰ هزار فرصت شغلی مورد ادعای دولت در سال گذشته پرداختند و این سوال و جواب مجلسیان و دولتیان نیز بی‌نتیجه ماند.
عادل‌آذر، رییس مرکز آمار ایران در نشست خبری سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌جاری در مقابل سوالات متعدد خبرنگاران رسانه‌ها در زمینه دلایل سکوت مرکز آمار در انتشار گزارشات فصلی بیکاری و یا بسنده کردن صرف به اعلام فقط یک عدد گفت: ما آنچه وظیفه برای ما حکم می‌کند انجام می‌دهیم؛ ضمن اینکه موظف به انتشار جزییات کامل بیکاری هم نیستیم.
رییس مرکز آمار ایران بارها در سخنانش بر درست و دقیق بودن کارشناسی‌ها و بررسی‌های همکاران خود در مرکز آمار ایران تاکید کرد و بیان داشت: به زودی برخی روش‌های جدید آماری را در این بخش با همکاری وزارت کار انجام خواهیم داد.
در هر حال سکوت آماری نرخ بیکاری و وضعیت نامعلوم کارجویان طی بیش از یک‌سال گذشته در کنار انتشار گزارشات مختلفی از زبان مجلسیان و کارشناسان بازار کار و همچنین مسوولان دولتی؛ حساسیت‌هایی را در نهایت برای نمایندگان مجلس ایجاد کرده است تا جایی که به تازگی جمع‌آوری امضا برای استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز مطرح شده است.
با این وجود شیخ‌الاسلامی، وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی عنوان می‌کند که استنادش به گزارشات مرکز آمار ایران در خصوص وضعیت بیکاری کشور بوده و این مرکز آمار است که باید آمار بیکاری و وضعیت کارجویان را بدهد و وزارتخانه متبوعش مسوولیتی در این بخش ندارد.
اما با وجود این‌گونه سخنان، وی طی هفته گذشته اعلام کرد که در شش ماه ابتدای سال‌جاری دولت موفق به ایجاد بیش از یک میلیون فرصت شغلی جدید شده است. درست در نقطه مقابل رییس مرکز آمار ایران گفت: در مورد آمار شش ماهه هنوز جمع‌بندی خاصی صورت نگرفته است و نمی‌توان در مورد آن سخن گفت اما از تابستان سال گذشته تا تابستان امسال یک میلیون و ۷۵۰ هزار شغل ایجاد شده است!
رییس مرکز آمار ایران همچنین از انتشاردهندگان تغییر روش این مرکز در اعلام نرخ بیکاری اظهار نارضایتی کرد و گفت: به هیچ‌وجه مرکز آمار در محاسبه نرخ بیکاری و تعریف شاغل از بیکار استاندارد سازمان جهانی کار را (طبق تعریف این سازمان هر فردی که در هفته یک ساعت کار داشته باشد، شاغل است) را تغییر نداده است و در طرح سرشماری نیز همین ملاک به کار گرفته می‌شود.
شاغل، نه یک ساعت کار در هفته!
در دوران اصلاحات تعریف شاغل را مطابق تعریف غربی‌ها به یک ساعت کار در هفته تغییر دادند که این مساله طی سال‌های گذشته انتقادات فراوانی را متوجه مرکز آمار ایران کرده بود به نحوی که طی چند ماه گذشته به نقل از عادل‌آذر، رییس مرکز آمار ایران اعلام شده بود که روش محاسبه نرخ بیکاری و تعریف شاغل از یک ساعت کار در هفته به دو روز کار در هفته تغییر یافته است، یعنی از این پس هر فردی که در هفته دو روز کار کند شاغل است و نه یک ساعت.
با اعلام صریح رییس مرکز آمار و رد هرگونه تغییر در روش محاسبه نرخ بیکاری، ابهام در مورد غیرواقعی بودن نرخ بیکاری و وضعیت اشتغالزایی همچنان ادامه خواهد داشت چراکه هنوز به سوالاتی مانند وضعیت اخراج نیروی کار، وضعیت جابه‌جایی افراد در بنگاه‌ها، اوضاع کاری و مالی بنگاه‌ها و واحدهای تولیدی کشور و همچنین چگونگی تامین معیشت با یک ساعت کار در هفته پاسخ‌های روشنی داده نشده است.