اتاق فرمان بورس

«جهان‌صنعت»- بنیامین نجفی – سال ۱۴۰۲ یکی از تلخ‌ترین سال‌های اخیر برای بازار سرمایه بود. این سال به قدری برای بازار – تا اینجای کار – فرازوفرود داشته است که برخی آن را با ابرریزش سال ۹۹ یا در مواردی بدتر از آن توصیف می‌کنند. از مداخلات مستقیم و غیر‌مستقیم در روند صنایع و شرکت‌ها و دستکاری نرخ خوراک برای بخش‌های مختلف مثل پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها گرفته تا عوارض صادراتی و حقوق دولتی نامتعارف برای معدنکاران همگی منجربه فضای بی‌ثباتی و بی‌اعتمادی میان سیاستگذار و بازیگران بازار سرمایه شد، به‌طوری که در یک‌ماه اخیر نتیجه این سیاست‌ها کاملا در آینه بازار سرمایه منعکس شد.
در واقع مجموع رویکردها و نگاه سیاستگذار به بورس، از این بازار یک بازار کاملا دستوری و تحت کنترل ساخته که تقریبا هیچ شباهتی با بورس‌های متعارف دنیا ندارد و بیشتر از اینکه فضای کلی اقتصاد را نمایندگی کند، به قلکی در دست دولت تبدیل شده تا ناترازی‌های خود را به وسیله آن پوشش دهد. این بازار تحت کنترل شبیه به بیماری شده که در آی‌سی‌یو بستری شده و حتی امروز که امکان مرخص شدن از بیمارستان را هم دارد سیاستگذار به دلیل برخی ملاحظات خود اجازه این کار را نمی‌دهد، چراکه ترجیح می‌دهد بازار یک بازار دستوری بماند تا بخواهد سودهای سنگین براساس مکانیسم بازار آزاد به سهام‌داران بدهد. این وضعیت در نهایت منجر به رکودی شده که در روزها و هفته‌های پایانی سال حتی از قبل هم عمیق‌تر شده است. به‌ نظر می‌رسد بازار با چنین فضای ناامیدکننده‌ای به استقبال سال جدید برود. «جهان‌صنعت» در گفت‌وگو با یک کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه به ابعاد مختلف بازار سرمایه‌ای پرداخته که شکل دستوری و کنترل‌شده به خود گرفته است.
بازار سرمایه در آی‌سی‌یو
مهدی بیات‌منش کارشناس و تحلیلگر بورس در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: در سالی که گذشت باید گفت براساس مولفه‌هایی که از نظر اقتصاددان‌ها و کسانی که علم مالی دارند در نظر گرفته می‌شود، بازار سرمایه ما پتانسیل رشد و رسیدن به سود را داشته است ولی در واقع این بازار توسط سیاستگذار به شکلی اداره شده است. در واقع اداره شدن آن نوعی حالت مصنوعی به بازار سرمایه داده که از یک طرف ممکن است مزایایی داشته باشد و از طرف دیگر هم معایبی داشته باشد. او افزود: مزیت آن این است که وقتی تنش‌های سیاسی و نظامی در کشورهای اطراف پیش می‌آید، بازار ما چندان ضرر نمی‌بیند، چراکه در یک بستر کنترل‌شده توسط سیاستگذار قرار دارد، ولی عیب آن این است که حالت‌های هیجانی کسب سود را که فعالان در سالیان گذشته مشاهده و بازار را به عنوان محملی نگاه می‌کردند که گین‌های خشنود‌کننده خوبی نسبت به سایر بازارها داشت، الان آن مزیت را از دست داده است. بیات‌منش ادامه داد: از سوی دیگر بحث‌ها و قابلیت سفته‌بازی، دلالی و معاملات نوسان‌گیری و نوسان‌های خیلی بالا در این بازار از دست رفته است. سلیقه سیاستگذار به گونه‌ای بوده که این بازار سمت و سوی دولتی شدن به خود گرفته است و به حالتی درآمده که لباس بازار دیگر لباس بخش خصوصی نیست و کاملا کنترل شده است. این یک شرایط اقتصادی ویژه برای بازار سرمایه در ایران است. از این رو به لحاظ اقتصاد کلان نمی‌توان گفت که این بازار شرایط کلی اقتصاد کشور را نشان می‌دهد؛ یعنی مثلا اگر بازار سرمایه مثبت شود پس اقتصاد کلان هم مثبت است یا اگر منفی شود پس نتیجه بگیریم که اقتصاد کلان هم نامساعد است، این‌گونه نیست. او تصریح کرد: در سه‌ماه اخیر امسال رشد ۵ درصدی با نفت و یک رشد ۵/۲ درصدی بدون نفت داشته‌ایم. رشد اقتصادی مجموعه درآمدهای حاصل از تولید خدمات و کالاها منهای تورم است، ولی الان این شاخص‌ها نمودی در بازار سرمایه ندارد، چراکه بازار دیگر منعکس‌کننده وضعیت شاخص‌های اقتصاد کلان نیست. شاید اگر بخواهیم با برخی بازارهای دنیا مقایسه کنیم دیگر چنین چیزی امکان‌پذیر نباشد، چراکه این بازار تبدیل به یک بازار خاص شده که کاملا تحت نظر است و یک بازاری بوده که در تایمی وارد آی‌سی‌یو شده و صاحب آن تشخیص داده با اینکه بازار می‌تواند از آی‌سی‌یو خارج شود، ولی ترجیح می‌دهد همچنان تحت مراقبت باشد. این کارشناس بورس اضافه کرد: در واقع سیاستگذار نمی‌خواهد ریسک کند. فکر می‌کنم نوعی حالت بیش‌مراقبتی شدید در فضای بازار سرمایه ایجاد شده است. البته سیاستگذاران این موضوع را انکار می‌کنند و می‌گویند از آنجایی که بازار ما از طرف بازیگران حقیقی استقبال نمی‌شود، بنابراین این ترس را داریم که حالت هیجانی به آن بدهیم.