اثر وام «عشقی» بر بازار سرمایه

«جهان‌صنعت»‌- پس از افشای وام‌های ارزان هیات‌مدیره بورس تهران دیروز مجید عشقی استعفا داد و شاخص کل بورس نیز ریزش کرد. در معاملات روز شنبه 17شهریور ماه 1403، شاخص کل بورس تهران 7‌هزار و 665‌واحد نسبت به روز کاری گذشته پایین‌تر ایستاد و به سطح 2‌میلیون و 101‌هزار و 628‌واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن بورس نیز با افزایش هزار و 989‌واحدی در رقم 661‌هزار و 691واحدی ایستاد. شاخص کل فرابورس 24‌واحد رشد کرد و به رقم 21‌هزار و 260‌واحد رسید، همچنین شاخص هم‌وزن فرابورس با افزایش 441‌واحدی به سطح 114‌هزار و 27‌واحد رسید.
خروج پول حقیقی از بورس تهران
روز شنبه خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بازار منفی شد و 96‌میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شد. دیروز نماد فملی بیشترین خروج پول حقیقی را داشت که ارزش آن 28‌میلیارد تومان بود. پس از فملی، نمادهای شفام، فپنتا، شستا و شاوان بیشترین خروج پول حقیقی را داشتند. در سوی دیگر، بیشترین ورود پول حقیقی به نمادهای شبریز، شبهرن، وبملت، غپآذر و وبصادر تعلق داشت.
نمادهای اثرگذار بر شاخص کل
دیروز فملی، فولاد و وبملت نمادهای قرمزپوش بورس بودند که بیشترین اثر را در افت شاخص کل بورس داشتند. در سوی دیگر پارس، نوری و شبریز نمادهای سبزپوشی بودند که بیشترین اثر مثبت را بر شاخص داشتند.
در فرابورس نیز نمادهای شاوان، خاور و سپیدار بیشترین اثر افزایشی را بر شاخص کل داشتند و نمادهای سامان، حسینا و فصبا بیشترین اثر کاهنده را بر شاخص داشتند. در بین نمادهای پرتراکنش بورس دیروز نماد ذوب بیشترین تراکنش را داشت و فولاد و فملی در رتبه‌های بعدی بیشترین تراکنش قرار گرفتند. در فرابورس نیز خاور، خنور و شفام بیشترین تراکنش را داشتند.
ارزش معاملات‌ بازار سهام
دیروز ارزش معاملات کل بازار سهام به 12هزار و 279‌میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 3‌هزار و 153‌میلیارد تومان بود که 26درصد از ارزش کل معاملات بازار را در این روز تشکیل داد. دیروز ارزش معاملات خرد سهام با افت 8‌درصدی نسبت به روز سه‌شنبه به رقم 3‌هزار و 57‌میلیارد تومان رسید.
در حالی که اقتصاد کشور با تورم بالایی روبه‌رو بوده و بازار باید واکنش نشان می‌داد اما سقوط کرده است. به طور قطع عملکرد و پنهان‌کاری مدیران آن به زیان سهامداران افزوده است. با منتشر شدن خبر وام 10میلیارد تومانی هیات‌رییسه بورس در هفته گذشته شوک جدیدی به سهامدارانی وارد شد که منتظر اقدامات همین هیات‌رییسه برای جلوگیری از زیان آنها بودند. این اتفاق نشان داد که پنهان‌کاری در بین مدیران بورس بزرگ‌ترین عامل برای صدمه به سرمایه‌گذاران بورس بوده است چراکه در تاریخ ۱۷اردیبهشت ۱۴۰۲ نیز بازار سرمایه به واسطه همین پنهان‌کاری‌ها، ریزش عجیبی را تجربه کرد. در آن زمان به دنبال انتشار نامه افزایش نرخ خوراک گاز شرکت‌های پتروپالایشی و سایر صنایع بازار سقوط کرد ولی بعد از ۵۰‌روز، مشخص شد دلایل افت سنگین شاخص بورس ناشی از این اطلاعات نهانی بوده است. در حالی که بازار سرمایه آینه تمام نمای یک اقتصاد شفاف باید باشد. به طور قطع مهم‌ترین دلیل این ناکارآمدی بورس به مدیران آن برمی‌گردد. کم‌کاری اهمال ناظر بورس در مقابل عملکرد برخی شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد که بازار شفاف نیست. آیا این عدم شفافیت در بورس نشان‌دهنده آن نیست که عده‌ای منافع سهامداران را نادیده می‌گیرند. هرچند بازار سهام باید حافظ سرمایه سهامداران باشد، اما از آنجایی که منافع شخصی و سازمانی منجر شده که اتفاقاتی در بورس بیفتد که بازار را دچار التهاب کند. برای نمونه کم‌کاری اهمال ناظر بورس در مقابل عملکرد برخی شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد که بازار شفاف نیست. آیا این عدم شفافیت در بورس نشان‌دهنده آن نیست که عده‌ای منافع سهامداران را نادیده می‌گیرند؟
اگر دیروز تعداد کدهای فعال بورس از ۴میلیون کد در سال ۱۳۹۹ به حدود ۱۵۰‌هزار کد در سال ۱۴۰۳ رسیده تحت‌ تاثیر عملکرد غیرشفاف بورس است. بازار سرمایه این روزها همچنان در نبود نقدینگی به سر می‌برد و پول هوشمند منتظر اقدام کابینه جدید است. با توجه به اتفاقاتی که در هیات‌رییسه سازمان بورس رخ داده پیش‌بینی می‌شود تغییر مدیریت به زودی کلید می‌خورد. انتظار می‌رود همین موضوع نیز اثر روانی مثبتی بر معاملات بازار در کوتاه‌مدت داشته باشد. هرچند تا زمانی که ارزش و حجم معاملات که مهم‌ترین فاکتور در چرخش روند‌هاست به وضعیت نرمال بازنگردد وضعیت بازار سرمایه به همین شکل ادامه پیدا کند.
معاملات تالار شیشه‌ای شفاف نیست
یکی دیگر از عدم شفافیت‌ها در معاملات تالار شیشه‌ای به وضعیت بورس کالا برمی‌گردد. برای نمونه رشد هزینه برق به صورت دلاری برای فولادی‌ها، هر کیلووات ۳‌سنت شده است. در حالی که شرکت‌های خصوصی تولیدکننده برق نیز مدعی هستند که زیان‌ده شده‌اند چراکه منافع فروش برق در بورس کالا به نفع شرکت‌های دولتی تولید برق است و اثرات آن در سرمایه‌گذاران بورس نمایان شده ‌است.
قبض برق صنایع فولاد و پتروپالایشگاهی از اردیبهشت تا دی‌ماه ۱۴۰۲ به صورت علی‌الحساب صادر شده بود (۶۰۰‌تومان) و طبق مصوبه وزارت نیرو بهای برق مشترکان این صنایع در کل این دوره و سال ۱۴۰۳ باید بر اساس تعرفه ۱۲۰۰‌تومان به ازای هر کیلووات ساعت پرداخت شود. هزینه برق نسبت به کل بهای تمام شده فولاد برای سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ مورد بررسی نشان می‌دهد، 5/3درصد از بهای تمام شده فقط مرتبط با هزینه برق بوده‌ است. این نسبت از کمتر از یک درصد تا ۶درصد در سهم‌های مختلف قابل ملاحظه است. نکته قابل توجه تاثیر بیشتر هزینه برق در شمش‌سازان نسبت به سازندگان فروآلیاژ، میلگرد و ورق است. از طرف دیگر خریداران صنایع پلایین‌دستی شمش فولاد، محصولات پتروشیمی و… از سازوکار عرضه در بورس کالا گلایه‌مند هستند.
آیا عدم شفافیت در بورس چیزی غیر از این است که عده‌ای از فروشندگان در معاملات بورس راضی و خریداران ناراضی هستند؟ برای نمونه نرخ برق نه به صورت ریالی بلکه به صورت دلاری رشد کرده و از میانگین 2/2‌سنت در سال گذشته به میانگین 1/3سنت به ازای هر کیلووات رسیده که این افزایش، کاهنده سود واقعی شرکت‌های فولادی است. همین موضوع منجر شده تا در برخی مقاطع نرخ محصولات فولادی عرضه شده در بورس کالا گران‌تر از بازار کشورهای همسایه شود.
چرا بازار سرمایه با چالش‌های زیادی مواجه است؟
در حال حاضر بازار سرمایه با چالش‌های زیادی مواجه است. یکی از مهم‌ترین‌های عواملی که منجر به زیان سهامداران شده ضعف نظارتی سازمان بورس و اوراق بهادار است. در سال‌های اخیر برخی نمادها حدود ۹۰‌درصد اصلاح قیمت داشته‌اند در حالی که شاخص کل در محدوده اوج سال ۹۹ قرار دارد. آیا در این وضعیت باز هم برخی نمادها مانند چکاپا، غزر، حریل و… اصلاح سنگینی داشته‌اند. در چنین شرایطی ناظر بازار نباید نسبت به زیان سهامداران واکنشی نشان دهد و معاملات غیرشفاف حقوقی‌ها را بررسی کند. در سال‌های گذشته معاملات الگوریتمی و همچنین رفتار بازاگردان‌ها منجر به افت زیاد قیمت سهام شده بود. همواره مدیران سازمان بورس از عملکرد بازارگردان‌ها و حتی معاملات الگوریتمی حمایت کردند. به اعتقاد آنها این نوع معاملات باعث افزایش نقدشوندگی بازار می‌شود اما این نقدشوندگی در شرایطی که بازار یک روند نزولی را طی کرده‌ هیچ ارزش ندارد و تنها ارزش دارایی سرمایه‌گذاران بورس را کاهش داده است.
بنابر این گزارش واکنش سرمایه‌گذاران بورس به عملکرد غیرشفاف مدیران افزایش بی‌اعتمادی به بورس است. به همین دلیل دولت باید به سرعت جبران کند. اگر چنین اقدامی انجام نشود به طور قطع بازار همچنان به اصلاح خود ادامه می‌دهد و به زیان سرمایه‌گذاران بورس افزوده می‌شود. به عبارتی وقتی سرمایه‌گذاران به عملکرد بازار سرمایه ایمان نداشته‌ باشند پول خود را از بورس خارج می‌کنند، آن هم در شرایطی که به شدت بازار سهام به پول‌های جدید نیاز دارد. هرچند در این مقطع سهامداران زیان می‌بینند ولی اقتصاد کشور نیز آسیب می‌بینند زیرا این پول وارد سایر بازارها می‌شود. حالا از آنجایی که دولت جدید وعده کنترل تورم را داده است، ورود پول‌های سرگردان به بازار ارز، خودرو، مسکن و… به چالش‌های آن خواهد افزود. نتیجه اینکه هر اتفاقی در اقتصاد کشور رخ داده تابع عملکرد مدیران و سیاست‌های خود دولت است و اگر قرار باشد تغییری در روند بازار و اقتصاد به وجود آید دولت باید پیش‌قدم شود.
تحلیل بازار شنبه
نخستین روز هفته با خبر استعفای مجید عشقی، ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار برای اهالی تالار شیشه‌ای آغاز شد. نقشه بورس اما بی‌اعتنا به این خبر، تلفیقی از نمای سبز و سرخ سهام بود.
پایان بورس دیروز در حالی رقم خورد که شاخص کل بورس 7665‌واحد افت کرد اما شاخص هم‌وزن در جهت مقابل گام برداشت. به این ترتیب، شاخص کل در سطح 2میلیون و 101‌هزار و 629‌واحدی ایستاد اما شاخص هم‌وزن با رشد 1990‌واحدی به ارتفاع 661‌هزار و 691‌واحد رسید. نمادهای فملی، فولاد، وبملت و حکشتی، بیشترین تاثیر منفی و نمادهای پارس، نوری و شبریز، بیشترین تاثیر مثبت را در شاخص کل بورس داشتند.
تراز پول حقیقی منفی شد
بازار سهام دیروز پس از سپری کردن تعطیلات، با خروج پول حقیقی روبه‌رو بود. در پایان معاملات دیروز، بالغ بر 203‌میلیارد تومان پول حقیقی از سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی خارج شد. دیروز صندوق‌های درآمد ثابت و صندوق‌های کالایی با خروج پول حقیقی مواجه بودند.
حجم و ارزش معاملات خرد
چقدر شد؟
حجم معاملات خرد در پایان بورس دیروز به 7/6میلیارد برگه سهم رسید. ارزش معاملات خرد سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی هم دیروز از 3هزار و 61‌میلیارد تومان فراتر نرفت.