احتمال واردات انرژی

هستی عبادی- با این سرعتی که تقاضا از عرضه جلو افتاده، واردات برق امری محتمل است. این تحلیل دکتر‌ هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی شریف از آینده ناترازی برق و گاز است. ناترازی آنچنان عمیق شده که هم برنامه هفتم و هم بودجه سال آینده بر مبنای وصله‌پینه کردن داشته‌ها و نداشته‌ها بسته شده است.
سال‌هاست که با ناترازی برق در ۲ فصل ابتدایی و ناترازی گاز در ۲ فصل پایانی سال رو‌به‌رو هستیم؛ ناترازی‌ای که جبران آن به گفته آقایان نیازمند بودجه‌های کلانی است که در توان دولتی‌ها نیست و فقط برای مبرا کردن خود از تعهدات می‌گویند «نیازمند بودجه هستیم ولی نداریم.» کسری بودجه که موضوع عیانی است، ولی اینکه چرا راه‌حل دیگری برای جبران این ناترازی‌ها پیش نمی‌گیرند، جای سوال دارد. البته ناگفته نماند زورشان هم فقط به بخش خانگی می‌رسد و معتقدند بخش خانگی باید در مصرف خود صرفه‌جویی کند تا این هزاران مگاوات ناترازی کشور برطرف شود. ولی برخلاف این اظهارنظرها، برخی کارشناسان مثل رییس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران بر این باورند که حتی اگر مصرف خانگی هم کنترل شود، کار به جایی نمی‌رسد و باز هم ناترازی برق و گاز در کشور باقی خواهد ماند. یکی دیگر از راه‌حل‌هایی که برای جبران ناترازی مطرح است، حمایت و گسترش استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر است. در این راستا دولت تشویق‌هایی را نیز قرار داده تا بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این زمینه اقدام کند و بخش خانگی هم قدمی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بردارد؛ منتها مساله‌ای که مطرح است این است که به گفته برخی از کارشناسان این تشویق‌ها به اندازه‌ای نیست که بخش خصوصی را ترغیب به سرمایه‌گذاری کند.
از طرفی پرداخت وام‌هایی که برای بخش خانگی در نظر گرفته شده هم برای بسیاری از خانوارها دشوار و گاه غیرممکن است. بنابراین بعید است چنین تشویق‌هایی راه به جایی ببرد تا بتوان حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر را توسعه داد. مگر آنکه بودجه‌ای که مد‌نظر دولتی‌هاست از آسمان نازل شود و همچنین بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری پیدا کند.
چند هفته پیش حمیدرضا صالحی عضو سندیکای تولیدکنندگان برق در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به نقل از رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران اعلام کرد بخش خصوصی در صورت رفع موانع و فراهم شدن امکان صادرات برق و همچنین ضمانت‌های لازم برای بازگشت سرمایه اعلام آمادگی کرده است. حتی سرمایه‌گذاران خارجی هم آماده سرمایه‌گذاری هستند، به شرطی که موانع برطرف شود.
هرکاری کنند ناترازی جبران نخواهد شد
هاشم اورعی رییس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران درباره موانع توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: افزایش نگرانی برای ناترازی برق وقتی جدی‌تر می‌شود که تقاضا هم رو به افزایش است؛ به‌طوری که تقاضا بیشتر از افزایش تولید شده است. تا به امروز دست به دامن هوا بودیم که زمستان سرد و تابستان گرم نشود، ولی حقیقت این است که هم ناترازی و کمبود گاز ادامه دارد و هم کمبود برق در تابستان.
او با بیان اینکه دست‌کم ۹۰ درصد تولید برق کشور به گاز وابسته است، اظهار کرد: از الان صحبت‌هایی مطرح می‌شود که چون کمبود گاز خیلی حاد است، شرکت‌های گاز نمی‌توانند گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها را در تابستان هم تامین کنند. این بدان معناست که دیگر قطعی گاز، ناترازی در زمستان نیست و دامنه ناترازی گاز به تابستان هم کشیده می‌شود.
وی افزود: دلیل این اتفاق این است که تقاضا برای گاز به مراتب بیشتر از افزایش تولید است. در نتیجه ناترازی فزاینده در بخش گاز بلافاصله در بخش برق خود را نشان می‌دهد. بنابراین ما باید در بخش برق به سمت تولیدی برویم که وابسته به گاز نباشد؛ این یعنی انرژی‌های تجدید‌پذیر.
استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اینکه برق حاصل انرژی اتمی نداریم، گفت: برق اتمی، همان ۱۰۰۰ مگاواتی است که آن هم حالا حالا‌ها جواب نخواهد داد و عملا باید فراموش کنیم. در واقع تنها انرژی‌های تجدیدپذیر مثل انرژی خورشیدی و بادی است که می‌تواند به کمک ناترازی برق بیاید.
او اضافه کرد: اخیرا مناقصه‌هایی برای تولید انرژی خورشیدی برگزار و ۴۵۰۰ مگاوات هم قرارداد بسته شده است. صحبت این بود که تولید این قرارداد تازه، به پیک سال آینده یعنی به خرداد برسد که من معتقدم به خرداد نخواهد رسید؛ این یک حرف غیرعملی است. البته در بخش انرژی بادی اگرچه اتفاقات خوبی افتاده و شورای اقتصاد تصویب کرده ۲۸۰۰ مگاوات خرید تضمینی کند، با این حال تا ساتبا حساب ارزیابی‌های اولیه را انجام بدهد و پس از آن مناقصه برگزار کنو بعد به قرارداد برسد حداقل سه سال طول می‌کشد که برق حاصل از این قراردادهای تازه‌وارد شبکه شود. در نتیجه مشکل کمبود برق ما نه‌تنها به همین شکل خواهد ماند، بلکه اضافه خواهد شد.
اورعی در ادامه تاکید کرد: انتظار این است که دست‌کم یکی دو سال پیش رو را با کمبود برق بیشتری نسبت به سال‌های قبل طی کنیم، تا ظرفیت تجدید‌پذیر تازه -‌اگر همه چیز خوب جلو برود- به مجموع برق تولیدی کشور اضافه شود و به مدار بیاید. یک نکته را باید اضافه کنم که بیشتر از آن ظرفیتی که از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر در حال اضافه شدن است، تقاضا خواهیم داشت.
دلیل آن هم این است که کار سال‌هاست زمین گذاشته شده و تولید برق هم کاری نیست که شما امروز تصمیم بگیرید و فردا برق به شبکه وصل شود. لذا علیرغم اینکه در دولت سیزدهم اقدامات خوبی شروع شده ولی هم کم است و هم خیلی دیر است.
پیش به سوی کمبود برق بیشتر
کارشناس انرژی برق با تاکید براینکه واقعیت این است که باید خود را برای کمبود بیشتر برق در سال‌های آینده آماده کنیم، گفت: همه تلاش‌ها برای پاسخگویی به تقاضای بخش خانگی است، در حالی که زیان قطع بخش صنعت نادیده گرفته می‌شود.
اورعی درباره تاثیر مشوق‌های دولتی برای سرمایه‌گذاری خانه‌ها در انرژی‌های تجدیدپذیر هم گفت: قبلا نیز چنین طرح‌هایی اجرا شده است، ولی هیچکدام نتیجه مطلوبی نداشته است، اینکه روی این حساب کنیم که بریم روی سقف خانه‌ها‌ پنل و سلول خورشیدی بگذاریم امکان‌پذیر نیست. احتمال آن خیلی هم کم است. برای پاسخ به تقاضای شتابان در کشور، نیاز به پروژه‌های بزرگ داریم.
وی افزود: تجربه ترکیه، تجربه خوبی است. آنها با انرژی بادی و همزمان با ما شروع کردند، امروز آنها ۲۸ درصد از برق مصرفی‌شان را از طریق انرژی بادی تامین می‌کنند.
ولی ما کجا هستیم؟ نمونه دیگر کشور دانمارک است که این کشور هم نزدیک ۶۰ درصدش انرژی برق خود را از طریق انرژی بادی تامین می‌کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ممکن است بگویید که فاصله ما با دانمارک زیاد است، اما ترکیه را که دیگر می‌توانیم مقایسه کنیم.
او با بیان اینکه در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر با دو مشکل اساسی مواجه هستیم، گفت: نخستین مشکل، ناشی از سرمایه‌گذاری است که در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر بخش دولتی نمی‌تواند سرمایه‌گذاری کند، زیرا قانون اجازه ورود به دولت را نداده و از همه مهم‌تر اصلا توان مالی هم ندارد. بخش خصوصی هم به دلیل سنگ‌اندازی دولتی‌ها اصلا اعتماد نمی‌کند.
اورعی تاکید کرد: شخصا با هفت شرکت در این رابطه وارد مذاکره شدم که برای سرمایه‌گذاری پیشقدم شوند، اما متاسفانه هیچ‌کدام حاضر به اعتماد به وزارت نیرو نیستند، چون جزو بدحساب‌ترین و بدهکارترین سازمان‌های دولتی است. در نتیجه بخش خصوصی هم رغبتی برای کار کردن در این زمینه ندارد. تمام نشانه‌ها حکایت از آن دارد که با ادامه روند کنونی، به سرعت به سمت واردات انرژی می‌رویم. با وضعیت تولید گاز، آینده صادرات آن مبهم است و شرایط خوبی ندارد. اگر کسی بخواهد ادعا کند با این سرعتی که ما جلو می‌رویم می‌توانیم مشکل انرژی را حل کنیم، به اعتقاد من ادعای قابل قبولی نیست.