ادامه راه گذشته یا فضای باز فرهنگی

گروه فرهنگ- بالاخره معاون فرهنگی وزیر ارشاد نیز مشخص شد. معاونی که ناشران و نویسندگان مدت‌ها بود انتظار انتخابش را می‌کشیدند، کسی که قرار است تکلیف کتاب و نوع برخورد با ناشران را در دولت جدید مشخص کند. مراسم تودیع و معارفه‌اش هم دیروز برگزار شد. حال سوال این است که آیا معاون جدید ادامه‌دهنده راه گذشتگان خواهد بود یا برای وضعیت نامساعد موجود که اهالی نشر را تحت فشار قرار داده، راه‌حل جدیدی ارایه خواهد داد.
اسدالله امرایی درباره معاون فرهنگی جدید به «جهان صنعت» می‌گوید: شناخت من از ایشان در حد همین اطلاعاتی است که در سایت‌ها و خبرگزاری‌ها نوشته‌اند. انتظار زیادی هم از ایشان ندارم. توقعم همان چیزی است که از مدیران قبلی داشته‌ام. اینکه مراحل صدور مجوز کتاب تسهیل شود و برخوردهای سلیقه‌ای در ارتباط با کتاب از بین بروند. نمی‌دانم ایشان چقدر دستش در این ارتباط باز است ولی به نظرم بحث مجوزها، مهم‌ترین بخش است. ما از معدود کشورهایی هستیم که همچنان با کتاب و ادبیات چنین برخوردی داریم و اعمال سانسور می‌کنیم، این قضیه در بیشتر جاهای دنیا حل شده است.
سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی علی جنتی برای اهالی قلم نام آشنایی نیست. هرچند ایسنا به نقل از علی جنتی می‌نویسد: افرادی پیشنهاد شدند و من روی ۱۵ نفر مطالعه کردم و از نزدیک با آنها صحبت داشتم. اما آنچه را به دنبالش بودم، در حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس صالحی دیدم. فعالیت او از زمانی که نشریه حوزه را منتشر می‌کرد تا فعالیت‌های پژوهشی در حوزه علمیه ادامه داشته است. من از ایشان خواهش کردم که با وجود مشکلات شخصی‌، این مسوولیت را بپذیرند تا بتوانیم این حوزه را که بخش عمده‌اش مربوط به چاپ و نشر و فرهنگ مکتوب است، ساماندهی کنیم. این حوزه حساسیت بالایی دارد. ما هم موظف هستیم از ارزش‌های دینی خودمان صیانت کنیم و هم در عین حال موظف هستیم فضا را برای کسانی که ایده‌ها و افکار و اندیشه‌های دیگری دارند، باز کنیم اما نه چندان که جامعه آسیب ببیند.
محمدحسن طباطبایی، مدیر نشر آبی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درخصوص انتظاراتش از معاونت جدید می‌گوید: انتظار من هم همان انتظاری است که ۲۴۰ همکار نویسنده و مترجم طی نامه‌ای سرگشاده آن را خواسته‌اند. بهترین روش چاپ کتاب این است که از اعمال سانسور دست بردارند و مسوولیت نشر کتاب را بر عهده خود نویسنده بگذارند. نویسندگان سرشناس ما هم با این طرح موافقند. این خیلی بهتر است تا اینکه وظیفه ممیزی را به ناشر، اتحادیه ناشران یا اداره کتاب بسپارند. اگر این اتفاق صورت گیرد، این مشکلی که سال‌هاست دامنگیر اهالی نشر است، پس از سال‌ها حل خواهد شد. اینکه در نهایت کتاب چاپ شود و اگر شکایتی از طرف افراد حقیقی یا حقوقی مطرح شد، نویسنده در برابر دستگاه قضایی پاسخگو باشد. البته تجربه نشان داده که اکثر نویسنده‌های ما این خطوط قرمز را در نظر می‌گیرند. در هر حال محتوای این نامه مورد قبول اصحاب کتاب و نشر است.
علی جنتی نیز نسبت به این نامه واکنش نشان داده است. ایسنا از قول وی می‌گوید: در روزهای اخیر جمعی از اصحاب قلم نامه‌ای سرگشاده نوشته‌اند که بگذارید هر کتابی منتشر شود و در صورت پیش آمدن مشکل، قوه قضاییه برخورد لازم را انجام دهد اما ما براساس قوانین موجود در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی نمی‌توانیم این کار را بکنیم. گذشته از این ‌قوانین‌، آیا ما می‌توانیم بگذاریم هر رمان و داستانی منتشر شود و نسل نوآموز ما از یک غذای مسموم تغذیه کند؟ … بیشترین مساله ما در حوزه ادبیات داستانی و کتاب‌های کودک و نوجوان است و باید در این زمینه براساس قانون عمل کنیم.
هلیا هنرمند، مدیر روابط عمومی نشر افق نیز به «جهان‌صنعت» می‌گوید: در حال حاضر شناختی از معاون فرهنگی جدید ندارم و ایشان چهره جدیدی هستند. انتظارم هم تنها بهتر شدن وضعیت چاپ کتاب به نسبت سال‌های اخیر است. هنرمند در ادامه توضیح می‌دهد که توقع ندارد ممیزی برداشته شود ولی حداقل این است که سرعت کار افزایش یابد. وی درباره مشکلاتی که در دوره قبل نشر افق و انتشاراتی‌های دیگر با آن دست به گریبان بوده‌اند، می‌گوید: کتاب‌های ما مدت‌های طولانی در وزارت ارشاد می‌ماند و هیچ پاسخ درستی داده نمی‌شود و ما را در وضعیت بلاتکلیفی قرار می‌دهند. ما کتاب‌هایی داریم که از سال ۸۵ و ۸۶ در ارشاد مانده‌اند و وضعیتشان نامشخص است. بالاخره ما برای این کتاب‌ها هزینه می‌کنیم. این وضعیت مجوزها اصلا روند ثابتی ندارد. مثلا شش ماه اصلا مجوزی صادر نمی‌شود و به یک باره چهار مجوز را با هم می‌دهند. انتظار ما این است که حداقل ممیزی کتاب‌ها روند ثابتی پیدا کند.
به گزارش ایسنا، سیدعباس صالحی در جلسه تودیع و معارفه گفته است: عرصه فرهنگ نمی‌تواند و نباید در انحصار گروه و سلیقه‌ای خاص باشد. فضای فرهنگ به مدد تلاش‌های اجتماعی و انقلاب اسلامی حضور جریان‌های مختلف را تامین می‌کند و امکان حضور و بروز افکار مختلف را می‌دهد. در فضای بسته فرهنگی خلاقیت‌ها و مهارت‌های لازم بروز نمی‌کند و فرهنگ را نمی‌توان در تاریک‌خانه‌ها پرورش داد. در محیط‌ گلخانه‌ای هم فرهنگ رشد نمی‌کند. فرهنگ به محیط باز و نسیم آزاد نیاز دارد.
حال باید بود و دید منظور صالحی از فضای باز فرهنگی چیست و در دوران تصدی‌گری وی با عقاید و نظریات تازه چطور برخورد خواهد شد.