اراده و امید برای تولد بورس انرژی زنده می‌شود

|گروه بورس| بعد از چند بار شکست برای افتتاح بورس نفت در سال‌های گذشته که با سنگ‌اندازی‌هایی از سوی نهادهای دولتی همراه شده بود حال روز ۲۲ آبان‌ماه ۹۱ را باید یکی از روزهای تاثیرگذار تولد چهارمین بورس ایران یا همان بورس انرژی نامید. به همین منظور روز گذشته در همایشی که با حضور رییس سازمان بورس اوراق بهادار، مدیرعامل بورس انرژی و مقاماتی از بازارهای پولی و مالی برگزار شد نتیجه نهایی همه محورها و گفت‌و‌گوهای مسوولان و کارشناسان را می‌توان در یک جمله خلاصه کرد:‌ بورس انرژی می‌تواند یک تحول در بخش منفعل مانده اقتصاد انرژی در ایران ایجاد کند و حتی فعالیت آن به فراسوی مرزهای ایران نیز کشده شود.
با نگاهی به مباحث مطرح شده در این همایش به خوبی می‌توان به این نکته اشاره کرد که برای موفقیت آخرین بورس ایران که به قول علی صالح‌آبادی «دیگر هیچ بورسی در کشور افتتاح نخواهد شد و همین چهار بورس اوراق، کالا، فرابورس و انرژی کافی است»، یک هماهنگی گسترده و تعامل همیشگی از سطح وزارتخانه‌های نیرو و نفت تا بورس انرژی به صورت پیوسته و بدون حاشیه لازم است تا اهداف سند چشم‌انداز در این بخش نیز به خوبی در افق توسعه اقتصادی کشور در سال ۱۴۰۴ متبلور شود. به هر حال اراده و امیدها از همین ابتدا وجود دارد تا این بورس در آینده‌ای کوتاه بتواند ایران را در بین سایر کشورهای منطقه‌ای به جایگاه قابل اعتنایی برساند. اما فقط امید و اراده برای رسیدن به این مهم کافی نیست و باید همه مسوولان دست در دست هم برای پویایی و رشد این بورس تلاش کنند.
در همین حال علی صالح‌آبادی روز گذشته در نخستین همایش بورس انرژی با بیان اینکه معاملات آزمایشی بورس انرژی با محوریت برق در هفته اول آذرماه امسال آغاز می‌شود، گفت: امیدواریم هرچه سریع‌تر معاملات واقعی بورس انرژی با محوریت برق در کشور آغاز شود تا این بورس بتواند نقش بسزایی در منطقه خارومیانه ایفا کند. وی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون دوره‌های آموزشی کارگزاران در حال انجام است تا شرایط برای راه‌اندازی چهارمین بورس کشور فراهم شود. وی در ادامه گفت: کشف قیمت برق در بورس انرژی تاثیری در نرخ برق مصرف‌کنندگان در داخل کشور نخواهد گذاشت و موجب گران‌شدن آن نمی‌شود. همچنین رییس سازمان بورس کمبود منابع مالی، ضعف نظام قیمت‌گذاری شفاف و بهینه و وجود موانع برای ورود بخش‌خصوصی به حوزه انرژی را از مهم‌ترین چالش‌های این بخش اعلام کرد. رییس سازمان بورس اوراق بهادار گفت: چهارمین بورس ایران حلقه اتصال بخش مالی و تولید در حوزه انرژی (نفت، گاز و برق) خواهد بود تا از رویکرد سنتی به سمت روش‌های مدرن حرکت کنیم.
همچنین رییس سازمان بورس اوراق بهادار گفت: معاملات آزمایشی بورس انرژی با محوریت برق در هفته اول آذرماه امسال آغاز می‌شود. صالح آبادی افزود: امیدواریم هرچه سریع‌تر معاملات واقعی بورس انرژی با محوریت برق در کشور آغاز شود تا این بورس بتواند در سال‌های آتی به جایگاه مناسبی در منطقه دست یابد. وی خاطر‌نشان کرد: هم‌اکنون دوره‌های آموزشی کارگزاران در حال انجام است تا شرایط برای راه‌اندازی چهارمین بورس کشور فراهم شود.
۳ رویکرد در طراحی بورس انرژی
وی در ادامه گفت: این سازمان سه رویکرد مهم (ساختار متنوع، انعطاف‌پذیر و مترقی) را در طراحی چهارمین بورس کشور انجام داد تا بورس منسجمی در ایران راه‌اندازی شود. وی درخصوص دلایل راه‌اندازی بورس انرژی در کشور افزود: ایران از نظر ذخایر گاز در رتبه دوم و از نظر تولید برق در مکان شانزدهم جهان قرار دارد که این موضوع نیاز به راه‌اندازی یک بورس مستقل مبتنی بر توانمندی‌های بومی اقتصاد را افزایش داده بود. صالح‌آبادی ادامه داد: ایده شکل‌گیری بورس انرژی از سال ۸۴ مطرح شد، گزارش‌های توجیهی اولیه تدوین و جلسات متعددی با دستگاه‌های ذیربط برگزار شد تا بسترهای لازم در این زمینه فراهم شود. سخنگوی سازمان بورس اظهار داشت: شورای عالی بورس سال گذشته مجوز تاسیس بورس انرژی را صادر کرد به‌طوری که گروه‌های سهامداری مشخص و پذیره‌نویسی آن انجام شد که استقبال گسترده از پذیره‌نویسی این بورس، پیام مهمی برای بازار سرمایه داشت. صالح‌آبادی افزود: موفقیت سه بورس کنونی (بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس و بورس کالا) باعث افزایش اعتماد به بازار سرمایه و استقبال گسترده مردم از پذیره‌نویسی چهارمین بورس کشور شد. وی اضافه کرد: در ماه‌های اخیر مطالعات گسترده‌ای روی روش‌های عملیاتی بورس انرژی انجام و از تجربیات سایر کشورها نیز استفاده شد تا بازار متشکل و متنوعی در کشور راه‌اندازی شود.
چالش‌ها و راهکارها
رییس سازمان بورس اوراق بهادار گفت: ایران در حوزه انرژی با چالش‌های مختلفی روبه‌رو است که کمبود منابع مالی یکی از مهم‌ترین چالش‌های این بخش است. وی خاطر‌نشان کرد: برای آنکه بتوانیم به اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ ساله برسیم باید سرمایه‌گذاری‌های زیادی در بخش انرژی انجام دهیم که در برنامه پنجم توسعه نیز به این موضوع پرداخته شده است. صالح‌آبادی نبود یا ضعف نظام قیمت‌گذاری شفاف و بهینه و وجود موانع برای ورود بخش‌خصوصی به حوزه انرژی را از دیگر چالش‌های مهم در این بخش اعلام کرد. وی استفاده از ظرفیت‌های بورس‌های اوراق بهادار، فرابورس و انرژی، امکان انتشار اوراق بهادار در بازار سرمایه، امکان تشکیل و پذیرش شرکت‌های سهامی عام فعال در حوزه انرژی، استفاده از ظرفیت‌های نهادهای مالی بازار سرمایه در حوزه تامین مالی بخش انرژی و برقراری نظام و مکانیسم قیمت‌گذاری مناسب در بازار سرمایه (کشف قیمت) را از مهم‌ترین راهکارهای رفع چالش‌های موجود در بخش انرژی از طریق بازار سرمایه اعلام کرد. صالح‌آبادی ایجاد ابزارهای پوشش ریسک، گسترش رقابت‌ها، افزایش نقدشوندگی، شفافیت، کاهش هزینه‌های مبادلات، فراهم کردن حضور بخش‌خصوصی و پیوستن به بازارهای منطقه‌ای و جهانی را از دیگر راهکارهای بازار سرمایه در این حوزه برشمرد.
گران نشدن نرخ برق با کشف قیمت در بورس
علی صالح‌آبادی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا در صورت کشف قیمت بالاتر قیمت برق امکان دارد که در داخل کشور نیز گران شود، گفت: قیمت برق برای مصرف‌کنندگان همان است که در چارچوب طرح تحول اقتصادی تعیین شده و نرخ کشف شده در بورس انرژی هیچ تاثیری روی آن نخواهد گذاشت. وی خاطر‌نشان کرد: قیمت کشف‌شده تنها بین تولید‌کنندگان برق و شرکت توزیع‌کننده خواهد بود و برای مصرف‌کننده با وضع موجود هیچ تفاوتی وجود ندارد. رییس سازمان بورس در جمع خبرنگاران درباره نقل و انتقالات و ارز استفاده شده در بورس انرژی نیز گفت: ما در بازار بورس انرژی براساس سه اصل متنوع‌بودن، مترقی‌بودن و انعطاف‌پذیری نقل و انتقالات را انجام می‌دهیم بنابراین این امکان وجود دارد که معامله به صورت ریال با ریال یا ریال با ارز خارجی انجام گیرد به‌گونه‌ای که می‌توان معامله به صورت ریال باشد و تسویه آن با ارز خارجی یا معامله با ارز خارجی و تسویه آن با ریال انجام‌پذیر است.
ملاحظات نفتی در بورس
رییس سازمان بورس در پاسخ به این سوال که وزارت نفت تمایلی به حضور در بورس انرژی ندارد چراکه در بورس نفت نیز فعالیت نکرد، گفت: در حال حاضر در حوزه نفت یکسری ملاحظاتی وجود دارد که امیدواریم با لحاظ آن در آینده بتوانیم در این حوزه فعال شویم. البته ملاحظاتی که دوستان ما در نفت مطرح کردند را نیز قبول دارم و باید مورد توجه قرار گیرند اما در حوزه نفت آن ملاحظات وجود ندارد بنابراین ما در فاز اول با محوریت عرضه برق کار را آغاز می‌کنیم و سپس به مباحث نفت و گاز می‌پردازیم. صالح‌آبادی در مورد عرضه بیشتر محصولات پتروشیمی در بورس کالا نیز خاطر‌نشان کرد: هفته گذشته در سازمان بورس با حضور مدیرعامل صنعت پتروشیمی جلسه‌ای برگزار کردند و تصمیمات لازم جهت افزایش عرضه این محصولات در بازار انجام گرفت و مقرر شد کارگروهی این مساله را پیگیری کند.
بورس انرژی مبنای قیمت‌گذاری در منطقه
بر اساس این گزارش، مدیرعامل بورس انرژی ایران نیز با بیان اینکه مصرف، تولید حامل‌های انرژی، چگونگی قیمت‌گذاری و استفاده کارآمد از منابع از اهداف بورس انرژی است، گفت: ایران قطب انرژی است بنابراین به منظور صیانت از این منابع ملی نباید اجازه داد تا بازار نفت یا برق ایران را سایر کشورها قیمت‌گذاری کنند. شاپور محمدی در نخستین همایش بین‌المللی بورس انرژی با اشاره به اینکه بورس انرژی اهداف خاصی از جمله شفاف‌سازی در حوزه قیمت‌گذاری، تامین نقدشوندگی و کاهش ریسک در بورس انرژی را دنبال می‌کند، گفت: تمام این اهداف می‌تواند از نقاط قوت بورس انرژی باشد و با اتکا به قوانینی که برای این بورس توسط بازار سرمایه تدوین شده و همچنین حمایت‌هایی که این نهاد از بورس انرژی دارد بتوان ریسک‌های موجود را کاهش داد. وی افزود: بازار سرمایه نقش فراتری را در تخصیص منابع کل اقتصاد ایفا می‌کند و این مساله در مورد بورس انرژی نیز صادق است. محمدی از آغاز به کار معاملات آزمایشی بورس انرژی در هفته آینده خبر داد و ابراز امیدواری کرد: این معاملات بتواند زمینه را برای شروع معاملات واقعی در این بورس فراهم کند و این بازار بتواند با قدرت هرچه تمام به کار خود ادامه دهد. وی تصریح کرد: علاوه بر بحث تخصیص منابع، بورس انرژی می‌تواند به تامین مالی نیروگاه‌ها کمک کرده و به واسطه ابزاری همچون قرارداد سلف زمینه را برای داد‌وستد برق تولیدی این نیروگاه‌ها اعم از تولید شده و نشده فراهم کند.
فروش انرژی به صورت سلف نفتی
مدیرعامل بورس انرژی ایران با اشاره به اینکه تاکنون تامین مالی بیشتر از فروش در حیطه مالکیت بوده است، گفت: در بورس انرژی علاوه بر امکان‌پذیر بودن تامین مالی، امکان فروش انرژی به صورت سلف نفتی، ظرفیت تولیدی و غیرتولیدی نیروگاه‌ها فراهم است. وی افزود: تمام بورس‌ها از جمله بورس انرژی نقش تنظیمی در اقتصاد دارند و اگر یک عدم تعادل در اوراق بهادار ایجاد شود به سایر بازارها سرایت می‌کند بنابراین اگر هر بخش متوازن‌کننده در اقتصاد بتواند نقش خودتصحیحی داشته باشد کمک قابل توجهی به اقتصاد می‌کند و بورس انرژی نیز از جمله این بخش‌هاست. به گفته وی، بورس انرژی با جذب و ورود و خروج پول می‌تواند نقش تعادلی در اقتصاد و بخش‌های اقتصادی ایجاد کند. محمدی خاطر‌نشان کرد: بورس انرژی می‌تواند یک تعامل هر چند محدود در حوزه بین‌المللی ایجاد کند. مدیر‌عامل بورس انرژی تصریح کرد: بورس انرژی می‌تواند نقش قابل توجهی در حوزه پوشش ریسک و عمل هجینگ داشته باشد به عبارت دیگر می‌تواند یک جایگاه پوشش ریسک برای این بورس متصور بود. وی افزود: این بازارها با تعاملی که ایجاد می‌کند می‌تواند امکان فعالیت بهتر برای سرمایه‌گذاران را فراهم کند.