ارتش مصر با مردم یا مقابل مردم

زهرا رحیمی- رییس‌جمهور از قدرت کنار نمی‌رود، ارتش قصد کودتا ندارد، معترضان هم خیابان‌ها را ترک نمی‌کنند، آنچه در مصر جریان دارد، بی‌شباهت به انقلابی دوباره نیست. با این تفاوت که رییس‌جمهور، ارتش و مردم مصر کمتر از سه سال پیش، یک انقلاب را تجربه کرده‌اند و باید گفت در این میان آنهایی پیروز خواهند شد که از گذشته درس گرفته باشند.رویترز شامگاه سه‌شنبه به نقل از منابع نظامی مصر گزارش داد در صورتی که محمد مرسی و مخالفانش تا بعد از ظهر چهارشنبه به توافقی برای پایان دادن به بحران نرسند، ارتش مصر قصد دارد قانون اساسی را به حال تعلیق در‌آورد و مجلس شورا را منحل کند. یک روز پیش از آن فرماندهی ارتش به حکومت و تمام نیروهای سیاسی ۴۸ ساعت فرصت داده بود تا برای بحران کشور راه‌حلی پیدا کنند. بنا به گزارش رویترز، شورای عالی نیروهای مسلح مصر، برای انتقال قدرت در مصر یک «نقشه راه» تهیه کرده که مواد و جزییات آن هنوز قطعی نشده است.گفته می‌شود که مهم‌ترین نکات «نقشه راه» شامل تعلیق مجلس شورای مصر که اکثریت آن با اسلامگرایان است، برکناری محمد مرسی، تشکیل شورای ریاست جمهوری که اکثریت اعضای آن افراد غیرنظامی و از گروه‌های سیاسی گوناگون خواهند بود، می‌شود. در مرحله بعد ارتش قصد دارد با کمک «شورای ریاست جمهوری» در زمانی پیش‌هنگام انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کند و مدتی پس از آن انتخابات پارلمانی در کشور انجام می‌گیرد. این در حالی است که در راستای اعلام آخرین آمار تلفات تظاهرات معترضان در مناطق مختلف مصر منابع خبری از کشته شدن ۲۰ نفر و زخمی شدن ۳۶۷ تن در نزدیکی دانشگاه قاهره در منطقه جیزه خبر دادند.
وزیر دفاع مصر روز گذشته اعلام کرد که عبدالفتاح السیسی، فرمانده ارتش این کشور در ساعات پایانی ضرب‌الاجل تعیین شده با فرماندهان ارشد خود دیدار کرده و رایزنی‌هایی را در این زمینه داشتند. از سوی دیگر محمد البرادعی به عنوان نماینده مخالفان با سیسی دیدار کرده و گفته می‌شود البرادعی در این دیدار خواستار مداخله ارتش برای متوقف کردن درگیری‌های خونین شده است.
سیسی، فرمانده ارتش مصر در سخنرانی اول جولای خود گفته بود که نیروهای ارتش بخشی از سیاست یا دولت نیستند و تعیین ضرب‌الاجل ۴۸ ساعته آخرین فرصت برای تمامی جناح‌ها جهت توجه به خواسته‌های مردم و حل بحران است. اما احتمال کودتای ارتش تا چه اندازه است؟ سخنگوی سیسی برای از بین بردن هرگونه سوءتفاهمی در مورد اینکه وی به دنبال اداره مستقیم کشور است، چند ساعت بعد از انتشار بیانیه اول جولای تشریح کرد که ارتش هیچ قصدی برای به دست گرفتن قدرت از طریق کودتا ندارد تا این سوال مطرح شود که پس ارتش چطور «نقشه راه» خود به سوی ترمیم سیاسی شرایط را اجرایی خواهد کرد. تجربه شورای عالی نیروهای مسلح در نهایت به افسران ارتش آموخت که بهتر است اقدامات سیاسی مستقیم به دیگران واگذار شود.
به گزارش فارن پالسی، یک کودتای تمام عیار می‌تواند روابط حیاتی ارتش با واشنگتن را به مخاطره اندازد. دولت باراک اوباما از زمان سقوط مبارک، موضعی صریح و استوار در مخالفت با حکومت مستقیم ارتش داشته است. بر اساس گزارش‌های منتشر‌شده مقامات آمریکایی به ژنرال‌های مصر هشدار داده‌اند که یک کودتای نظامی می‌تواند منجر به توقف تمام کمک‌های آمریکا به این کشور شود. از سوی دیگر قدرت ارتش استفاده چندانی در عرصه سیاسی ندارد‌ به خصوص در مقابل اسلام‌گرایانی که به خوبی سازماندهی شده‌اند. برخلاف سال ۱۹۵۴ که جمال عبدالناصر و همراهانش پس از انحلال فعالیت‌های اخوان با مقاومت چندانی روبه‌رو نشدند، ارتش امروز مطمئنا با شرایط متفاوتی روبه‌رو خواهد شد.
ارتش به خوبی می‌داند که نمی‌تواند روی وفاداری جمعیتی که طی روز دوشنبه، اول جولای بالگردهای ارتش بر فراز میدان تحریر را تشویق می‌کردند، حساب کند. بیزاری از حکومت نظامیان در میان اپوزیسیون سکولار بسیار زیاد است و در واقع یکی از دلایل عمده‌ای است که باعث شد بسیاری در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، محمد مرسی را در رقابت با احمد شفیق که از سوی ارتش حمایت می‌شد، انتخاب کنند.
اپوزیسیون سکولار از تلاش‌های ارتش برای کنار زدن اخوان از قدرت استقبال می‌کند اما در صورتی که پس از آن ارتش به دنبال حکومت باشد، حمایت خود را پس خواهد گرفت.مساله «کودتا کردن یا کودتا نکردن» با توجه به سیاست‌های داخلی ارتش نیز پیچیده‌تر شده است. به هر صورت سیسی از سوی مرسی منصوب شد و همان‌طور که نوشته‌ها و بیانات وی در دورانی که در دانشکده جنگ ارتش آمریکا حضور داشت، نشان می‌دهد وی خود یک اسلا‌مگراست. در دوران ریاست وی، ممنوعیت ورود اعضای اخوان‌المسلمین به آکادمی ارتش مصر برداشته شد و دست‌کم یکی از اعضای نزدیک خانواده وی، برادرزاده‌اش، در این سازمان فعال است. حمایت از سقوط مفتضحانه طرح اسلام‌گرایان مصر برای این فرمانده نیروهای مسلح آسان نخواهد بود. واضح است که وی مایل است که مرسی و حامیان اسلام‌گرای وی هممهم‌تر از گرایش‌های سیاسی، وفاداری سازمانی افسران و تصورشان در مورد اینکه مدافعان نهایی این کشور هستند، است. بنابراین اگر سیسی صلاح کشور را فدای اسلامگرایان کند، خطر از دست دادن حمایت افسران خود را نیز باید به جان بخرد.