ارتقای جایگاه بورس کالا در اقتصاد

هادی مومنی- بورس کالا به عنوان یکی از بورس‌های چهارگانه بازار سرمایه همیشه نقشی فعال و بدون حاشیه برای فعالان این بازار را فراهم آورده است.
بعضا فشارهایی همانند آنچه در سال گذشته به خاطر نوسان‌های قیمت طلا و سکه در بازار نقدی به این بورس وارد ‌شد نیز با شفاف‌سازی‌های مدیران این بورس به خوبی مدیریت و هدایت ‌شد تا به کلیت معاملات این بازار آسیبی وارد نشود.
در ایران هر چقدر به سمت توسعه بازار خرید و فروش محصولات در بخش‌های کشاورزی، فلزات و البته بازارهای کالایی رو به جلو گام برداشته می‌شود نقش نهادهای مالی و سرمایه‌ای همانند بورس کالا پررنگ‌تر و تاثیرپذیرتر می‌شود.
حال مقامات و اداره‌کنندگان این بورس با نگرشی جامع‌تر سعی بر آن دارند تا سهم این بازار را در توسعه اقتصاد ملی ایران به جایگاه بالاتری برسانند به همین‌خاطر تالار صادراتی بورس کالا در جزیره کیش و در قلب آب‌های خلیج همیشه فارس یکی از ابزارهایی می‌باشد که اهداف فرامنطقه‌ای این بورس را پوشش داده است. هر چند این تالار همچنان قابلیت تاثیرگذاری بیشتر از قبل را هم داراست اما در آینده‌ای نزدیک ایران می‌تواند به یک مرجع قیمت‌گذاری جهانی در بخش محصولات کشاورزی، پتروشیمی و … تبدیل شود. البته در حال حاضر نیز قیمت بخشی از محصولات که در این تالار معامله می‌شود نیز به عنوان نرخ مرجع در سطح منطقه مطرح است. در همین زمینه برای شفاف‌تر شدن فعالیت‌های این تالار در روزهای پایانی هفته گذشته اهالی رسانه‌های فعال در حوزه بازار سرمایه و البته سایر رسانه‌هایی که شاید در این بازار جایگاه حتی کمرنگی هم نداشته باشند در یک بازدید از فعالیت‌های تالار صادراتی بورس کالا بازدید به عمل آورند. در این فرصت فراهم شده مدیرعامل این بورس نیز به بیان اهداف و برنامه‌های این نهاد سرمایه‌ای برای حاضران پرداخت.
در این نشست خبری حسین پناهیان مدیرعامل بورس کالا اشاره به مهم‌ترین اقدامات توسعه‌ای این بورس در سال جاری، رویکردها و اولویت‌های اصلی آن را در سال آینده مطرح کرد. همچنین در این نشست از پورتال جدید بورس کالا نیز رونمایی شد. وی در این کنفرانس گفت: بورس کالا به منظور نقش‌آفرینی در بازار سرمایه و در جهت تحقق سند چشم‌انداز، با تکیه بر نظام سازمانی کارآمد، بهره‌گیری از فناوری‌ها و ابزارهای نوین مالی و متنوع و و مدیریت ریسک به دنبال افزایش تنوع در کالاها و بازارها و شفاف‌سازی و تسهیل فرآیندهاست و در راستای ارتقای جایگاه این بورس در اقتصاد ملی و تبدیل شدن به مرجع کشف قیمت در کشور و منطقه بوده و درصدد است تا به یکی از بورس‌های معتبر جهانی تبدیل شود. پناهیان با بیان کارکردهای بورس کالا در اقتصاد ملی از جمله کشف نرخ، مدیریت ریسک نوسانات قیمت، ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری، تسهیل تجارت فیزیکی و تامین مالی گفت: اقدامات و فعالیت‌های انجام گرفته در بورس کالا به بهبود فضای کسب و کار، گسترش بازارهای مالی و هدایت بانک‌ها به سمت منابع تولید و همچنین گسترش صادرات و ارتقای ظرفیت‌های مالیاتی و نظام گمرکی می‌انجامد که از جمله اهداف اقتصادی مرتبط به شمار می‌رود.
وی با تشریح محیط کسب و کار این بورس در سال‌جاری و رکود تورمی در اقتصاد ملی به همراه تغییر دولت و شکل‌گیری رویکرد بازار و ارتقای رقابت‌پذیری ملی گفت: در سال‌جاری ما شاهد بودیم که بودجه کافی به پروژه‌های عمرانی تخصیص داده نشد و کسری بودجه در دو نیمه سال وجود داشت. ضمن آنکه با وجود ابهام در فضای سرمایه‌گذاری در کشور در نیمه دوم سال، ما همچنین شاهد تغییر در سطح تعاملات ایران و دنیا و شکل‌گیری خوش‌بینی و امید ناشی از این تغییر از نیمه اول سال بودیم.
آمار ارزش و حجم کل معاملات
در ادامه مدیرعامل بورس کالا ابراز داشت: ارزش کل معاملات بورس کالا در دو بازار فیزیکی و مشتقه در ۱۱ ماه و ۱۲ روز سال‌جاری بالغ بر ۵۹۱ هزار میلیارد ریال بوده است. سهم بازار فیزیکی از ارزش کل بالغ بر ۴۰۲ هزار میلیارد ریال و بازار مشتقه بالغ بر ۱۸۹ هزار میلیارد ریال برآورد شده این در حالی است که سال گذشته حجم معاملات در بازار فیزیکی ۳۱۵ هزار میلیارد بوده و ما در این بخش شاهد رشد بوده‌ایم اما در بازار مشتقه در سال گذشته حدود ۳۶۳ هزار میلیارد ریال قرارداد سکه منعقد شد و در این بخش کاهش را به علت نوسانات شدید دلار و طلای جهانی تجربه کردیم. پناهیان گفت: در تالار محصولات صنعتی و معدنی بورس کالا طی ۱۱ ماهه اخیر ۸/۱۲ میلیون تن انواع کالا با ارزشی بالغ بر ۲۱۲ هزار میلیارد ریال داد و ستد شده که حاکی از رشد هفت درصدی ارزش و افت سه درصدی حجم معاملات این دسته از محصولات است. علاوه بر این، در تالار فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی نیز در این مدت بالغ بر ۱۰ میلیون تن انواع کالا با ارزشی معادل ۱۸۷ هزار میلیارد ریال به فروش رفت که ۶۱ درصد از نظر ارزش و ۲۵ درصد از نظر حجمی رشد داشته است. همچنین در بخش کشاورزی ما شاهد معامله ۲۶۵ هزار تن انواع کالا به ارزش دو هزار و ۷۳۸ میلیارد ریال بودیم که نمایانگر افزایش ۱۰۳ درصدی ارزش و ۴۴ درصدی حجم معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالاست. پناهیان در خصوص حجم معاملات در تالار صادراتی بورس کالا خاطرنشان کرد: در این مدت بالغ بر پنج میلیون تن انواع کالا با ارزشی معادل ۴۳ هزار میلیارد ریال در تالار صادراتی معامله شده و در این بخش نیز رشد ۵۹ درصدی ارزش و ۳۵ درصدی معاملات کاملا مشهود است. وی با اشاره به تامین مالی ۱۸۹ هزار میلیاردی بخش تولید از طریق معاملات سلف در بورس کالا اذعان داشت: این رقم در سال ۹۱ بالغ بر ۱۶۵ هزار میلیارد بوده که حاکی از رشد ۱۵ درصدی میزان تامین مالی تولیدکنندگان است این در حالی است که کل تامین مالی بانک‌ها برای شرکت‌های تولیدی در سال ۹۱ رقمی معادل ۲۵۰ هزار میلیارد ریال بوده است.
تامین مالی در رقابت با بانک‌ها
پناهیان با اشاره به اینکه بورس کالا ظرفیت مناسبی برای تامین مالی شرکت تولیدی و رقابت با بانک‌ها دارد، گفت: از آنجایی که در بورس کالا شرکت‌های تولیدی می‌توانند قبل از تحویل کالا با فروختن محصولاتشان به صورت سلف ظرف سه روز کاری تمام درآمد حاصل از فروش را به طور یکجا تحویل بگیرند این روش آسان و مطمئن تامین مالی از طریق بورس کالا قابل مقایسه با سازوکار پیچیده بانک‌ها برای تامین مالی نیست. مدیرعامل بورس کالا سپس با اشاره به دستاوردهای بورس کالا طی امسال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباط نیز ابراز داشت: در این بخش توسعه زیرساخت ارتباطی با کارگزاران از طریق توسعه شبکه WAN و ایجاد ارتباط دو سویه بورس و دفاتر شرکت‌های کارگزاری از طریق شبکه رادیویی، MPLS و وایمکس حاصل شد و با ارتقای سیستم‌های معاملاتی از راه دور، اقدامات لازم برای راه‌اندازی معاملات برخط آتی و معاملات بازار فرعی، سلف موازی استاندارد و راه‌اندازی سامانه معاملات مشتریان خرد صورت گرفت.
پورتال جدید با هدف پوشش جامع تر
وی در ادامه با اعلام طراحی و پیاده‌سازی پورتال جدید بورس کالا گفت: طراحی و ایجاد سیستم پذیرش قبض انبار، ارتقای سیستم‌های عرضه، نظارت بر بازار آتی و ثبت سفارش و تولید و توسعه سامانه‌های مغایرت گیری تسویه، سیستم کنترل تعهد عرضه، سیستم تسویه بین بانکی (ستاب) از جمله سایر اقدامات انجام شده در این بخش است. مدیرعامل بورس کالا در این نشست خبری با بیان پذیرش ۳۵ کالای جدید در بخش فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، ۱۱ کالا در حوزه محصولات صنعتی و معدنی و هفت کالا در بخش وارداتی گفت: طی سال ۹۲ بورس کالای ایران موفق به پذیرش اوراق بهادار مبتنی بر کالا از جمله سلف موازی میلگرد و آتی زیره شد و همچنین انبارهای استان‌های گلستان و کرمانشاه به منظور آغاز به‌کار سیستم معاملاتی از طریق قبض انبار پذیرش شد.
وی همچنین به تدوین و ارتقای استاندارد ملی کالای پذیرش شده در این سال اشاره کرد و اذعان داشت: امسال بورس کالا توانست در سطح ملی استاندارد میلگردهای گرم برای تسلیح بتن و انبارداری برای محصولات فولادی و محصولات کشاورزی را با همکاری سازمان ملی استاندارد تدوین کند. پناهیان به تشریح مجموعه اقدامات بورس کالا در توسعه بازار بخش کشاورزی پرداخت و خاطر نشان کرد: استقرار نظام انبارداری محصولات کشاورزی و سامانه صدور قبض انبار برای معاملات این دسته از کالاها و ارایه روش قیمت تضمینی به عنوان جایگزین خرید تضمینی محصولات از جمله اقدامات بسیار مهم در این زمینه است و با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تمامی اقدامات مورد نیاز در چارچوب الزامات ماده «۳۳» قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی انجام شده که در سال جدید عملیاتی می‌شود. ضمن آنکه بورس در این بخش افزایش سطح تعامل با ذی‌نفعان را در دستور کار خود قرار داد و در این راستا جلسات و نشست‌های مختلف با مسوولان وزارت جهاد، تولیدکنندگان، اتحادیه‌ها و تشکل‌ها، خانه کشاورز و شرکت‌های سهامی زراعی برگزار شد.
مدیرعامل بورس کالا تصریح کرد: زمینه‌های عملیاتی راه‌اندازی معاملات سلف موازی میلگرد به عنوان ابزار مالی نوین فراهم شده و توسعه زیرساخت‌های بازار به منظور تکمیل زنجیره تولید، توزیع و مصرف محصولات فولادی با راه‌اندازی سیستم قبض انبار صورت گرفته است. وی با اشاره به تعاملات با دستگاه‌های ذی‌ربط در خصوص متعادل‌سازی بازار محصولات پتروشیمی اظهار داشت: در این راستا سقف مجاز تغییر قیمت هفت گروه کالایی افزایش یافت و خروج دست‌کم ۳۹ قلم کالای پتروشیمی دارای بازار متعادل از سیستم بهین یاب حاصل شد.
این مقام مسوول سپس به بیان رویکردهای بورس کالا در سال ۹۳ پرداخت و گفت: تعمیق کارکردهای بورس در اقتصاد ملی، افزایش ظرفیت بورس کالا در تعامل اقتصاد بین الملل و تعامل با نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز از جمله این رویکردها به شمار می‌رود. وی در خصوص اولویت‌های این بورس در سال جدید ابراز داشت: راه‌اندازی معاملات برخط قراردادهای آتی، ارتقای سامانه‌های بازارهای فیزیکی و مشتقه به همراه گسترش سامانه پذیرش انبارها و صدور قبض انبار در این راستا عملیاتی می‌شود.
همچنین ما راه‌اندازی قراردادهای آتی روی دارایی‌های پایه جدید، گسترش بازارگردانی در قراردادهای مشتقه، راه‌اندازی معاملات اختیار و معاملات سلف موازی را در دستور کار خود داریم ضمن آنکه راه‌اندازی نشریه بورس کالای ایران، سایت اختصاصی خبری، مرکز مشاوره و اطلاع‌رسانی بورس کالا و توسعه پورتال جدید بورس کالا و توسعه ارتباطات بین المللی در سال جدید عملیاتی می‌شود.