ارزیابی رتبه ایران در شاخص «نوآوری جهانی» ۲۰۱۷

سمیه کرمی*-آمار‌ نشان می‌دهد ایران از میان ۱۲۷ کشور جهان از نظر شاخص نوآوری جهانی در سال ۲۰۱۷ با امتیاز ۱/‌۳۲ در رتبه ۷۵ قرار گرفته است. این در حالی است که ایران در جمع ۲۰ کشور منطقه در شاخص نوآوری رتبه ۱۰ را از آن خود کرده است.در تازه‌ترین ویرایش شاخص نوآوری جهانی، اطلاعاتی از متغیرهای کلیدی و شاخص نوآوری جهانی منتشر شده است. در بخش «متغیرهای کلیدی» این گزارش، ایران کشوری با ‌جمعیت‌ ۸۰ میلیونی، ‌تولید ناخالص داخلی‌ برابر با ۴۱۲ میلیارد دلاری و ‌سطح درآمد‌ متوسط بالا معرفی شده است.مهم‌ترین نقاط ضعف ایران در بین ۱۲۷ کشور جهان در رکن نخست «نهادها» شاخص کیفیت قانون (رتبه ۱۲۶)، رکن سوم «زیرساخت» شاخص سرمایه‌گذاری (رتبه ۱۲۱)، رکن چهارم «پیچیدگی بازار» شاخص تجارت و رقابت و اندازه بازار (رتبه ۱۲۴) رقم خورده است. به طور کلی وضعیت نوآوری ایران در ارکان زیرساخت‌ها و پیچیدگی‌های بازار کاهش داشته و نیاز به یک بازنگری کلی در کلیه قوانین این موضوع بسیار مشهود است.در رکن «پیچیدگی کسب‌وکار» نزول دیده می‌شود که علت اصلی آن تنزل در سرمایه‌گذاری، تجارت و رقابت و اعتبارات است. در رکن «زیرساخت» و «خروجی دانش و فناوری» نزول قابل توجهی دیده می‌شود.بررسی‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین نقاط قوت ایران در رکن دوم «سرمایه انسانی و پژوهش» شاخص آموزش دانشگاهی است. در رکن سوم «زیرساخت» نیز نقطه قوت به بخش «تشکیل سرمایه ناخالص داخلی» با رتبه ۲۳ باز‌می‌گردد که در زیر رکن «زیرساخت‌های عمومی» جانمایی شده است.در رکن چهارم «پیچیدگی بازار» بخش «اندازه بازار داخلی» به دلیل کسب رتبه ۱۸ از نقطه قوت بالایی برخوردار شده است. در رکن ششم «خروجی دانش و فناوری» در زیر رکن خلق دانش و تاثیر دانش هم ایران دارای نقاط قوت است. در رکن هفتم «خروجی خلاقانه» نقطه قوت ایران در زیر رکن «دارایی‌های نامشهود» با کسب رتبه ۱۹ وجود دارد.در ارتباط با ارکان نوآوری جهانی در سال ۲۰۱۷، ایران در مقایسه با کشورهای منطقه در ارکان «سرمایه انسانی و پژوهش»، «خروجی دانش و فناوری» و «خروجی خلاقانه» نسبت به سایر ارکان از امتیاز بالاتری برخوردار بوده است. بر این اساس سازمان‌های توسعه‌ای کشور جهت بهبود امتیاز ارکان نوآوری و بهبود وضعیت ایران از «فضای حمایتی از سرمایه‌گذاری»، «رقابت و اندازه بازار»، «فضای انگیزشی و حمایتی موسسات برای نوآوری» و «داشتن خروجی خلاقانه و خروجی دانش و فناوری» باید برنامه‌ریزی و تلاش بیشتری را انجام دهند.همچنین با توجه به اینکه در شاخص فناوری که از مهم‌ترین پیشران‌های تولید ثروت و پیشرفت اقتصادی محسوب می‌شود، به منظور هماهنگ کردن و متناسب‌سازی شاخص رشد سرمایه انسانی با شاخص ارکان نوآوری، ایران می‌تواند با قرار دادن نقش حمایتی خود در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در دستور کار خود نقش موثری در بهبود «فضای انگیزشی و حمایتی موسسات برای نوآوری» و «داشتن خروجی خلاقانه و خروجی دانش و فناوری» داشته باشد. همچنین با توجه به سیاست‌های جدید دولت جهت ایجاد فضای حمایتی از سرمایه‌گذاری خارجی، سازمان‌های توسعه‌ای می‌توانند به عنوان یکی از ارکان دولت با استفاده از بررسی و بهره‌برداری از قوانین اصلاح‌شده حمایتی در بهبود ارکان سرمایه‌گذاری، فعالیت کنند و بی‌تردید رکن فناوری اطلاعات و ارتباطات و به کارگیری نفوذ فناوری در سازمان‌ها جای بحث و بررسی خواهد داشت.
*کارشناس اقتصادی