ارمغانِ زندان

بزرگ علوی، پس ‌از آزادی از زندان با انتشار ورق‌پاره‌های زندان (۱۳۲۱) پایه‌گذار «ادبیات زندان» در داستان‌نویسی ایران شد.
در روزهای میانی بهمن سال ۱۲۸۳ بزرگ علوی چشم بر جهان گشود. بزرگ علوی (سیدمجتبی علوی) از پیشگامان داستان‌نویسی جدید و مشهورترین نویسنده چپگرای ایران در ۱۳ بهمن ۱۲۸۲ شمسی در تهران و در خانواده‌ای اهل سیاست به دنیا آمد. بزرگ علوی تحصیلات مقدماتی خود را در تهران گذراند. پدرش سیدابوالحسن که از فعالان جنبش مشروطه بود و در آلمان به «کمیته ملیون» پیوسته بود، در یکی از سفرهای پنهانی‌اش به ایران (۱۳۰۲)، پسران خود، بزرگ و مرتضی را برای ادامه تحصیل به آلمان برد. علوی طی سال‌های تحصیل در آلمان به مطالعه آثار نویسندگان اروپایی پرداخت و به ‌تدریج شخصیت ادبی‌اش تحت تاثیر ادبیات رمانتیک آلمان شکل گرفت و در عین ‌حال به مطالعه ادبیات کلاسیک ایران علاقه‌مند شد.علوی پس از بازگشت به وطن، در ۱۳۰۷ معلم زبان آلمانی هنرستان صنعتی شیراز شد. سپس به ‌عنوان مترجم یک آلمانی به گیلان رفت. این سفر بعدها الهام‌بخش معروف‌ترین داستان کوتاه او «گیله‌مرد» شد.او در سال ۱۳۰۸ به تدریس زبان آلمانی در هنرستان صنعتی تهران پرداخت و با فضای روشنفکری پایتخت، ازجمله محفل ادبی صادق هدایت ارتباط یافت. علوی با انتشار نخستین اثرش، مجموعه داستان چمدان (۱۳۱۳) به عنوان یکی از پیشگامان داستان‌نویسی جدید ایران شناخته شد. او سال ۱۳۱۶ به اتهام عضویت در «تشکل کمونیستی» بازداشت و به هفت سال زندان محکوم شد و نخستین مرحله از کار ادبی او یعنی نگارش و ترجمه آثار ناسیونالیستی و روان‌شناختی به پایان رسید.علوی پس ‌از آزادی از زندان با انتشار ورق‌پاره‌های زندان (۱۳۲۱) پایه‌گذار «ادبیات زندان» در داستان‌نویسی ایران شد. پنجاه و سه نفر را نیز در ۱۳۲۲ منتشر کرد. سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ پربارترین دوره فعالیت ادبی اوست. مهم‌ترین دستاورد ادبی این دوره از زندگی علوی مجموعه داستان‌ نامه‌ها (۱۳۳۰) و رمان چشم‌هایش (۱۳۳۱) است. او که یک ماه پیش از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برای دریافت «مدال طلای شورای جهانی صلح»، به ‌سبب نوشتن مجموعه نامه‌ها به بوداپست رفته بود، دیگر نتوانست به وطن بازگردد و در برلین شرقی ماندگار شد و تا پایان عمر در این شهر زیست. در دوره اقامت در آلمان به تدریس زبان تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه همبولدت و نوشتن آثاری مثل فرهنگ لغات فارسی به آلمانی و تاریخ ادبیات معاصر ایران و ترجمه آثاری از ادبای کلاسیک ایران مثل خیام و نظامی و برخی از معاصران به زبان آلمانی پرداخت. در این دوره چند رمان نیز نوشت؛ سالاری‌ها، موریانه و روایت. علوی سال ۱۳۷۵ در ۹۳ سالگی، درگذشت و در گورستان برلین به خاک سپرده شد.