ارمنستان و آذربایجان چه صلحی‌ می‌خواهند؟

پیا کواما رییس مجمع پارلمانی سازمان امنیت و همکاری اروپا (PA) گفت که باکو آماده مذاکرات صلح با ارمنستان است. او در این مورد در یک کنفرانس مطبوعاتی در ایروان که پس از سفر دوروزه به آذربایجان برگزار شد، صحبت کرد. کوآما گفت امیدوار است در هفته آینده این توافقنامه امضا شود. رییس سازمان امنیت و همکاری اروپا در یک کنفرانس مطبوعاتی در ایروان تاکید کرد: «زمان یافتن راهی جدید برای صلح فرا رسیده است.»
با این حال، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان کمتر خوش‌بین بود. اولا، هنگام سخنرانی در افتتاحیه نشست پاییز سازمان امنیت و همکاری اروپا در ایروان، از این واقعیت که در باکو، «تحت حمایت عالی»، کشورش «آذربایجان غربی» نامیده‌ می‌شود، خشمگین شد. نخست‌وزیر ارمنستان این را نشانه آمادگی برای جنگی جدید‌ می‌دانست. ثانیا، پاشینیان به همسایه خود پیشنهاد‌ می‌کند که همه زندانیان را طبق فرمول «همه در برابر همه» مبادله کند، اما هنوز به موفقیت نرسیده است.
باکو نمی‌توانست سخنرانی پاشینیان را بی‌پاسخ بگذارد. جامعه «آذربایجان غربی» سخنان نخست‌وزیر ارمنستان را تهمت و تحریف فعالیت‌های خود خواند. در همان زمان، این سازمان یادآور شد که پاشینیان قبلا قره‌باغ را آرتساخ نامیده بود، اما این را تهدیدی برای آذربایجان نمی‌دانست.
علاوه‌بر این، آیخان حاجی‌زاده دبیر مطبوعاتی وزارت خارجه آذربایجان گفت که مقامات ارمنستان به جای گام‌های عملی در روند صلح، اظهارات بی‌اساس و متناقض را ترجیح‌ می‌دهند. ارمنستان علی‌رغم ابتکاراتی که در سه سال گذشته از سوی آذربایجان در رابطه با پنج اصل اساسی – تعیین مرزها، باز کردن ارتباطات و امضای توافقنامه صلح ارائه شده است، مانع از این روند شده است. اگرچه طرف آذربایجانی تا به امروز حدود ۱۰۰ اسیر ارمنی را بازگردانده است، اما ارمنستان با تضعیف تلاش‌های اعتمادسازی در رابطه با بازگشت افراد بازداشت‌شده در گذرگاه مرزی، با دستگیری دو پرسنل نظامی آذربایجانی واکنش نشان داده است که نشان می‌دهد طرف ارمنی در مورد موضوع بازگرداندن افراد بازداشت‌شده جدی نیست.
به هر حال، رییس پارلمان ارمنستان آلن سیمونیان اطمینان داد که کشورش از دستور کار صلح حمایت‌ می‌کند. این سیاستمدار گفت: پس از تمام مشکلاتی که مردم قفقاز جنوبی در دهه‌های اخیر تجربه کرده‌اند، امروز یک فرصت تاریخی برای برقراری صلح بین ارمنستان و آذربایجان به وجود آمده است. او آینده منطقه را با مرزهای باز و روابط قوی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی‌ می‌بیند.
در ادامه این مطلب که از سوی روزنامه نزاویسیمایا گازتا منتشر شده، آمده است: قابل ذکر است که حکمت حاجی‌اف دستیار رییس‌جمهوری آذربایجان در امور سیاست خارجی، در مصاحبه با EU Reporter اساسا همین مطلب را گفته بود. این مقام گفت: معتقدیم که این یک فرصت تاریخی برای ساختن جهانی پایدار است. ما‌ می‌خواهیم یک معماری امنیتی منطقه‌ای جدید براساس اصول عدالت، به رسمیت شناختن تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر و پایان دادن به همه ادعاهای ارضی ایجاد کنیم. من فکر‌ می‌کنم باید به یک توافق صلح برسیم و سایر شرکا هم می‌توانند از این توافق حمایت کنند.»
نشست پاییزی مجمع عمومی سازمان امنیت و همکاری اروپا‌ می‌تواند به سکویی تبدیل شود که باکو و ایروان بار دیگر در مورد مشکلات دوجانبه گفت‌وگو کنند، اما هیات آذربایجانی به دلیل تهدیدات امنیتی در این مراسم شرکت نکرد. در همان زمان همکاران ارمنی ما قول دادند امنیت را تامین کنند.
طرف ارمنی هیچ‌گونه آمادگی واقعی برای امضای پیمان صلح یا شرکت در مذاکرات جدی نشان نمی‌دهد. برعکس، ایروان تلاش‌ می‌کند از باکو در دادگاه‌های بین‌المللی شکایت کند. ایلگار ولی‌زاده کارشناس علوم سیاسی آذربایجان به نزاویسیمایا گازتا گفت: اخیرا دادگاه بین‌المللی دادگستری از هر ۱۰ درخواست ارامنه ۷ مورد را رد کرده است. «چگونه‌ می‌توانیم در مورد تمایل به صلح در همان زمان صحبت کنیم؟»
به گفته این کارشناس، کشورهای غربی نقش مهمی در شرایط کنونی ایفا‌ می‌کنند که خواهان حل مناقشه نیستند، بلکه‌ می‌خواهند روسیه را از قفقاز جنوبی بیرون کنند. به گفته ولی‌زاده، ارمنستان هدایت‌کننده سیاست آنها شده است و آذربایجان از مذاکره در مورد چنین شروطی امتناع‌ می‌ورزد؛ بنابراین نمی‌خواهد در پلتفرم‌های غربی ملاقات کند.
از سوی دیگر، ارشالویس مقدسیان تحلیلگر سیاسی ارمنی نیز می‌گوید: «بعد از اینکه آذربایجان کنترل کامل بر قره باغ کوهستانی را به دست آورد، علاقه خود را به روند صلح از دست داد. اکنون باکو به صلح نیاز ندارد، بلکه به تسلط در منطقه نیاز دارد. اگر معاهده صلح اجازه دهد که به آن دست یابد،‌ می‌توان آن را منعقد کرد، اما در غیر‌این صورت راه‌های دیگری پیدا‌ می‌شود. برعکس، ارمنستان برای رهایی از تهدید جنگ و شروع به حل مسائل اقتصادی به صلح نیاز دارد.
مقدسیان همچنین معتقد است که حتی اگر معاهده صلح بین باکو و ایروان در مسکو منعقد شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که طرف آذربایجانی در آینده اگر تشخیص دهد که برای منافع خود مفید است، آن را نقض نکند. در این مورد، مقامات ارمنستان در تلاش برای جلب حمایت بین‌المللی هستند و باکو، برعکس، پیشنهاد‌ می‌کند همه مسائل براساس منطقه‌ای حل شود.