اروپا یخ نمی‌زند

محمدرضا ستاری – گروه بین‌الملل- زمستان سخت اروپا در راه است! این کلیدواژه ماه‌های اخیر برای کمبود گاز در قاره اروپاست؛ موضوعی که تبدیل به یکی از سخت‌ترین بحران‌های اروپا پس از جنگ جهانی دوم شده و در بسیاری از تحلیل‌ها می‌خواندیم که زمستان امسال به واسطه کمبود انرژی، نه‌تنها قیمت‌ها به طور سرسام‌آوری بالا می‌رود، بلکه دولت‌های اروپایی عملا درگیر بحران اقتصادی و اجتماعی خواهند شد.
اما به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها پیش از فرارسیدن فصل سرما از این بحران عبور کرده و مخازن ذخیره گاز خود را ۱۰۰ درصد پر کرده‌اند. در این رابطه حتی شاهد کاهش قیمت انرژی در طول روزهای اخیر بودیم. یعنی آن استراتژی که روسیه برای وارد کردن اهرم فشار انرژی روی اروپایی‌ها به کار گرفته بود، حالا با این شرایط رنگ باخته و به نظر می‌رسد که بحران زمستان سخت آنها پایان یافته باشد.
مقابله با سلاح استراتژیک روسیه
چالش گاز در اروپا، همزمان با شروع جنگ اوکراین و تحریم‌های همه‌جانبه روسیه کلید خورد. روس‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تامین گاز اروپا به خصوص کشورهایی نظیر آلمان و ایتالیا، به سرعت از اهرم انرژی برای مقابله با تحریم‌های اروپا استفاده کردند. کاهش میزان گاز ورودی به اروپا از طریق روسیه و نیز خرابی‌هایی که در خط لوله نورداستریم ۱ ایجاد شد همگی این گمانه‌زنی را تقویت می‌کرد که در نهایت اروپایی‌ها در قبال این سلاح استراتژیک روسیه، تسلیم شده‌اند یا در نهایت به بحرانی سخت دچار می‌شوند. در این میان اختلاف نظر میان برخی از کشورهای اروپایی در خصوص همکاری یا عدم همکاری با روسیه نیز مزید بر علت این ماجرا بود.
با این حال از آنجا که تابستان زمان انباشت ذخایر گازی در اروپا بوده و کشورهای اروپایی به واسطه تقابل با روسیه دقیقا در این زمان دچار بحران کمبود گاز شدند، اما طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، نزدیک به ۱۰۰ درصد ذخایر گاز طبیعی در اروپا، در مخازن و کشتی‌ها پر شده است. این مساله در شرایطی به وقوع پیوسته که خط لوله نورد‌استریم ۱ که گاز روسیه را به آلمان می‌رساند هم چند روز قبل دچار مشکل شد. اما چرخش سیاستگذاری اروپا برای مصرف موقت زغال‌سنگ و نفت در نیروگاه‌ها و صنایع و همچنین افزایش واردات گاز مایع (LNG) نخستین استراتژی آنها برای عبور موقت از این بحران بود. به موازات چنین اقدامی به طور طبیعی تقاضا برای گاز در صنایعی مانند فولاد کاهش یافت و همین مساله به ذخیره گاز در مخازن سرعت بخشید. از طرف دیگر گرانی قیمت گاز و انرژی نیز مزید به علت کاهش تقاضا میان شهروندان شد.
مطابق گزارشی که خبرگزاری رویترز اخیرا منتشر کرده است، اکنون قیمت بنزین نیز در اروپا کاهش یافته و به نزدیک قیمت پیش از شروع جنگ اوکراین رسیده است. از سوی دیگر علیرغم کاهش چشمگیر عرضه گاز روسیه، قیمت‌ها از ۱۰۰ یورو در ماه آگوست، ۶۷ درصد کاهش یافته و به پایین‌ترین سطح خود از اواسط ماه ژوئن رسیده است. علاوه بر این هر چند که اکنون قیمت گاز ۶/۱۲ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است، اما وضعیت آب و هوا نیز به یاری اروپایی‌ها آمده، چرا که دمای هوا امسال گرم‌تر از هر سال بوده است.
راهبردهای اروپا برای فرار از زمستان سخت
تولید برق بادی، توافق میان کشورهای اتحادیه اروپا برای کاهش قیمت و مصرف سوخت، ساخت مخازن جدید و انباشت گاز در آنها، توافق با صنایع برای تعطیلی چهار هفته‌ای در صورت لزوم، توافق با آمریکا جهت خرید LNG، مذاکره با الجزایر، آذربایجان و نیز افزایش مالیات بر نفت و انرژی از جمله راهبردهایی بوده که اروپایی‌ها توانسته‌اند در این مدت با به‌کارگیری آنها ذخایر گازی خود را پر کنند، قیمت‌ها را کاهش دهند و به صورت موقت از بحران زمستان سخت خارج شوند.
با این حال سایه کمبود گاز و انرژی در پیوند با رکود و تورم همچنان بر سر اروپایی‌ها قرار دارد، زیرا هر چند اکنون دمای هوا به صورت بی‌سابقه‌ای در اروپا معتدل شده، اما یک موج سرمای دیگر می‌تواند دوباره چالش‌ها را در این زمینه افزایش دهد. علاوه بر این محدودیت عرضه گاز به معنای فشار بیشتر روی صنایع است که می‌تواند به شرایط رکود دامن بزند. همچنین با توجه به افزایش تقاضای گاز از سوی کشورهای آسیایی، اروپایی‌ها در این زمینه ناچار به رقابت با آنها خواهند بود و باید در کوتاه‌مدت برای مقابله با افزایش قیمت‌ها به خانوارها و مشاغل آسیب‌پذیر یارانه بدهند.
از سوی دیگر تحلیلگران معتقدند که هر چند اروپایی‌ها توانسته‌اند اکنون بحران زمستان را مدیریت کنند و آن را پشت سر بگذارند، اما موضوع مهم این است که در سال آینده میلادی که اقتصاد جهانی احتمالا رکود بیشتری را تجربه خواهد کرد، بحران دوباره بازگشت خواهد کرد، چرا که هم وضعیت مقابله با تورم نامشخص است و هم اینکه معلوم نیست تا سال آینده میلادی، مسیر جنگ روسیه و اوکراین چگونه رقم خواهد خورد؟