از بحران اوکراین تا جانشینی اشتون

نسیم جلالی – دیروز رهبران اتحادیه اروپا در بروکسل با حضور رییس جمهور اوکراین گرد هم آمدند تا در مورد واکنش به روسیه در پی افزایش حضور آن کشور در بحران اوکراین و نیز انتخاب چهره‌های کلیدی این اتحادیه گفت‌وگو کنند.
سران ۲۸ کشور اتحادیه اروپا دیروز (هشتم شهریورماه) در حالی گرد هم آمدند که اتهام‌ها و انتقادها علیه مسکو و حضور نیروهای نظامی‌اش در داخل خاک اوکراین بالا گرفته است. خبرگزاری فرانسه نوشت همزمان نگرانی‌ها از روبه‌رو شدن با جنگی تمام‌عیار در مرزهای شرقی اتحادیه نیز بیشتر شده است.
تنها یک روز پیش از این، وزیران خارجه کشورهای عضو در مورد آنچه خبرگزاری رویترز کنشی جدی‌تر علیه روسیه نامیده، مذاکره کردند اما تصمیم‌گیری نهایی بر عهده سران کشورها گذاشته شده است. به گزارش رویترز، در جلسه غیررسمی وزیران خارجه در میلان، ایتالیا، آنها در مورد امکان افزایش تحریم نظامی، افزایش فهرست افراد و بخش‌هایی که هدف تحریم اقتصادی قرار گرفته‌اند و ارسال کمک نظامی به اوکراین گفت‌وگو کرده‌اند.
با این همه دیپلمات‌ها هر تصمیمی در این مورد را به جلسه دیروز سران واگذاشته‌اند. در روزی که وزیران خارجه اتحادیه اروپا گرد آمدند، ناتو نیز اقدامات نظامی روسیه در اوکراین را محکوم کرده، خواست تا آنها متوقف شوند.
ناتو پنجشنبه گذشته اعلام کرده بود که روسیه دست‌کم هزار نیروی نظامی برای کمک به شورشیان هوادار مسکو به اوکراین فرستاده و ۲۰ هزار نیروی دیگر نیز در مرز این کشور مستقر کرده است. اوکراین نیز روسیه را به اشغال شهر مرزی نووآزوفسک متهم کرده؛ اتهامی که مسکو آن را مطلقا رد می‌کند.
دبیرکل ناتو اما می‌گوید اکنون واضح است که نیروهای روسی با تجهیزات به‌طور غیرقانونی به جنوب شرقی اوکراین سرازیر شده‌اند. پنج هفته پیش اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع کرد اما با انتشار مستندات در مورد حضور مستقیم روسیه در اوکراین، اتحادیه اروپا بار دیگر تحت فشار است تا بر تحریم‌ها بیفزاید. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان روز پنجشنبه گفته بود چنین رفتاری (از سوی روسیه) نمی‌تواند بی‌پاسخ بماند.
چهره‌های جدید در راه
در نشست دیروز سران اتحادیه اروپا همچنین قرار بود چند چهره کلیدی برای پست‌های اصلی برگزیده شوند. خبرگزاری فرانسه نوشت برای جایگزینی کاترین اشتون، بارون بریتانیایی که نمایندگی ارشد امور سیاست خارجی و امنیتی را برعهده دارد از فدریکا موگه‌رینی، وزیر خارجه ۴۱ ساله ایتالیا به عنوان چهره اصلی نام برده شده است.
مشکل لهستان با هواپیمای وزیر دفاع روسیه
هواپیمای وزیر دفاع روسیه که از فرودگاه براتیسلاوا، پایتخت اسلواکی عازم مسکو بود چند ساعت پس از ممانعت اولیه اجازه عبور از آسمان لهستان را یافت. این هواپیما در ابتدا به دلیل مخالفت لهستان مجبور به بازگشت به اسلواکی شد.
جمعه گذشته هواپیمای حامل سرگئی شوائیگو، وزیر دفاع روسیه از نوع Tu-154 از فرودگاه براتیسلاوا، پایتخت اسلواکی راهی مسکو شد اما این هواپیما مجبور شد به فرودگاه براتیسلاوا بازگردد زیرا لهستان به این هواپیما اجازه عبور از آسمان کشورش را نداد. در ادامه تلاش دیپلمات‌های روس دولت لهستان پس از چند ساعت با درخواست روسیه برای عبور هواپیمای وزیر دفاع روسیه از حریم هوایی این کشور موافقت کرد.
به گزارش BBC، مقام‌های لهستانی در توضیح علت ممانعت از پرواز هواپیمای حامل وزیر دفاع روسیه گفتند، این هواپیما در ابتدا تحت عنوان هواپیمای غیرنظامی شرکت هوایی «آیروفلوت» روسیه ثبت شده بود اما بعد وضعیت خود را به هواپیمای نظامی تغییر داده و مقامات لهستانی به آن اجازه ندادند از فضای هوایی لهستان عبور کند.
طبق قوانین لهستان پرواز هواپیماهای نظامی ۷۲ ساعت پیش از پرواز باید اطلاع داده می‌شد. مقامات لهستانی در این رابطه همچنین گفتند اشتباه از جانب روس‌ها بوده است. پیوتر والاتک، سخنگوی فرماندهی عملیات نیروهای مسلح وزارت دفاع لهستان اطلاع داد که این هواپیما در حال حاضر به عنوان یک هواپیمای غیرنظامی معرفی شده و از آسمان لهستان اجازه پرواز گرفته است.
خشم مقامات روسی
هواپیمای وزیر دفاع روسیه گرچه پس از چند ساعت تاخیر دوباره اجازه پرواز از آسمان لهستان را دریافت کرد اما این ماجرا سبب عصبانیت و خشم مقامات روسی شد. روسیه از لهستان به علت بستن فضای هوایی به روی هواپیمای حامل وزیر دفاع کشورش به شدت انتقاد کرد.
پیش از برگزاری مراسم هفتادمین سالگرد قیام اسلواکی علیه نازی‌های آلمان، دعوت رسمی اسلواکی از پوتین سبب برخی مجادلات سیاسی نیز شده بود. هواپیمای حامل وزیر دفاع روسیه در مسیر اسلواکی به روسیه یا باید از آسمان اوکراین یا از حریم هوایی لهستان عبور می‌کرد اما نام سرگئی شوائیگو به دلیل حمایت او از جدایی‌طلبان شرق اوکراین در فهرست سیاه اوکراین قرار دارد و به همین منظور هواپیمای حامل او از آسمان لهستان استفاده کرد. به نوشته اشپیگل، لهستان متحد اوکراین و یکی از منتقدان سرسخت سیاست‌های روسیه در بحران اوکراین است. در روزهای اخیر به دلیل ورود سربازان روس به خاک اوکراین، تنش‌ها میان مسکو و اعضای این اتحادیه بالا گرفت و بحث تشدید تحریم‌ها علیه روسیه را داغ کرد.
اوکراین در پی پیوستن به ناتو
اوکراین با متهم کردن روسیه به تحریکات نظامی در کشورش و وارد کردن نیرو و تجهیزات در حمایت از جدایی‌طلبان، خواستار عضویت کامل در ناتو شد که جدی‌ترین درخواست کی‌یف از غرب برای کمک محسوب می‌شود.
به گزارش رویترز، در چند روز گذشته جدایی‌طلبان روس‌گرا توانسته‌اند تا جبهه جدیدی را باز کرده و نیروهای اوکراین را از یک شهر مهم در منطقه ساحلی استراتژیک در امتداد دریای آزوف عقب برانند. کی‌یف و کشورهای غربی می‌گویند تحولی در نتیجه ورود ستون‌های زرهی نیروهای روسیه روی داده که به دستور ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه بوده تا از سقوط جدایی‌طلبان حامی استقلال جلوگیری کنند.
در همین حال وزیر امور خارجه فرانسه در واکنش به این تحولات به فرانس ۲۴ با اشاره به اینکه روسیه احتمالا با تحریم‌های بیشتر اتحادیه اروپا روبه‌رو می‌شود، گفت: زمانی که یک کشوری نیروی نظامی خود را بدون توافق با کشور دیگر و برخلاف میل آنها اعزام می‌کند ما به این اقدام مداخله می‌گوییم که کاملا غیرقابل پذیرش است. از سوی دیگر فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه آلمان نیز پس از گفت‌و‌گوی تلفنی با همتای اوکراینی خود گفت: ما شاهد نقض مرزها در اوکراین هستیم و همین باعث نگرانی ما شده است که شرایط به صورت فزاینده‌ای از کنترل خارج شود.
در واشنگتن نیز جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید گفت که ردپای روسیه در اوکراین غیر قابل انکار است. وی افزود: ما در حال مرتب کردن شواهد و مدارکی هستیم که نشان می‌دهد برخلاف اعتراض دولت روسیه، چه اتفاقی در حال رخ دادن است و همین امر ما را وادار می‌کند تا به گونه‌ای دیگر فکر کنیم. در واقع افکار روسیه هیچ اعتباری ندارد.
دبیرکل ناتو نیز روز جمعه گفت که نیروهای روسیه در داخل اوکراین دست به انجام عملیات‌های نظامی مستقیم زده‌اند که نقض آشکار تمامیت ارضی و حق حاکمیت کی‌یف است. وی افزود: باوجود تکذیب توخالی مسکو، هم‌اکنون برای ما روشن شده است که نیروهای روسیه و تجهیزات آنها به صورت غیرقانونی از مرز عبور کرده و وارد شرق و جنوب شرقی اوکراین شده است.
از طرفی روزنامه فایننشال تایمز گزارش داد که ناتو در نظر دارد تا ۱۰ هزار نیروی واکنش سریع برای مقابله با روسیه مستقر کند. پیشتر شورای امور امنیتی و دفاعی اوکراین اعلام کرده بود که واحدهای ارتش روسیه در حمایت از شبه‌نظامیان جدایی‌طلب اوکراینی شهر مرزی نووازووسک و مناطقی در شرق این کشور را اشغال کرده‌اند؛ اتهامی که مسکو رد می‌کند.
طبق گزارش فایننشال تایمز، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در نظر دارد تا با همکاری هفت کشور نیروهایی متشکل از ۱۰ هزار نفر را در واکنش به افزایش تنش‌ها میان روسیه و اوکراین تشکیل دهد.
ایجاد نیروهای واکنش سریع با همکاری انگلیس، دانمارک، استونی، لتونی، لیتوانی، نروژ و هلند است و گفته می‌شود که کانادا نیز اعلام آمادگی کرده است اما هنوز مشخص نیست که تصمیم نهایی‌اش چیست. با وجود اینکه هیچ اعلام رسمی‌ای نشده است اما دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس قرار است در نشست سران ناتو در چهارم و پنجم سپتامبر این مساله را مطرح کند.