از تحریم تا چانه‌زنی

آرزو فرشید- آقای رییس‌جمهور می‌گوید «برای ما مهم نیست چه کسی در آمریکا انتخاب می‌شود» اما انگار این «ما» که او می‌گوید با «ما» که ما سراغ داریم فرق دارد زیرا نگاهی به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که مردم و رسانه‌های ایران لحظه به لحظه این انتخابات را رصد می‌کنند و به نتیجه آن اهمیت می‌دهند. فضای توئیتر فارسی به نحوی تحت تاثیر این رویداد جهانی قرار گرفته که آدم فکر می‌کند حیف تهران سهمی از کارت‌های الکترال ندارد. حال سوال اینجاست که این انتخابات همان‌قدر که آقایان مسوول می‌گویند برای ما بی‌اهمیت و در زندگی ما بی‌اثر است یا همان‌قدر که مردم گمان می‌کنند، مهم و اثرگذار؟
رویکرد میانه اما همان است که شخص رهبری در سخنرانی اخیر داشتند یعنی تاکید بر حساب‌شده و مشخص بودن سیاست‌های ایران و نه بی‌اهمیت جلوه دادن نتیجه انتخابات در آمریکا. همه کارشناسان و متخصصان فن اذعان دارند که نتیجه این انتخابات حداقل موجب تغییر تاکتیک‌ها در آمریکا خواهد شد و این می‌تواند در تغییر تاکتیک‌های ایران که بر مبنای همان سیاست‌های حساب‌شده است نیز موثر باشد. چه‌بسا در نتیجه همین تغییرات تاکتیکی، تحولی ایجاد شود که زندگی را برای مردم سهل‌تر کند؛ تحولی شبیه آنچه در دوره اوباما ایجاد شد. با همین منطق است که بسیاری از کارشناسان سیاسی معتقدند استقرار دولت دموکرات در آمریکا شانس اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان را افزایش داده و مقدمات بروز تغییر و تحولاتی را فراهم می‌آورد. برخی از کارشناسان نیز این تحلیل را رد کرده اما معتقدند که اگر بنای نظام و سیاست‌های حساب‌شده آن افزایش تعامل با دنیا باشد، این اتفاق خواهد افتاد چه ترامپ رییس‌جمهور باشد و چه بایدن. بر همین اساس معتقدند که در انتخابات آتی ایران گروهی شانس بیشتر دارند که زبان دیپلماتیک و مهارت‌های این عرصه را داشته باشند. سیدمحمود میرلوحی فعال سیاسی اصلاح‌طلب یکی از همین افراد است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» نتیجه انتخابات آمریکا را برای ایران مهم دانست و تاکید کرد که روی کار آمدن بایدن کار را ساده‌تر می‌کند اگرچه اعتقاد دارد در نهایت راهی غیر از افزایش تعامل با دنیا و کاهش هزینه زندگی برای مردم نیست.
مقامات و مسوولان مدام می‌گویند نتیجه انتخابات آمریکا برای ما فرقی ندارد و مهم نیست اما شاهدیم که در فضای مجازی مردم بسیار به نتیجه انتخابات اهمیت می‌دهند و پیگیر هستند. اهمیت دادن به این انتخابات درست است یا اهمیت ندادن؟
همین ‌که می‌گوییم این انتخابات مهم نیست، خودش یعنی مهم است و به این خاطر است که احساس می‌کنیم افکار عمومی مرتبا این انتخابات را رصد می‌کند. نمی‌دانم اما بعید است که در کشورهای دیگر مثل مردم ایران لحظه به لحظه اخبار این انتخابات را پیگیری کنند.
دلیل حساسیت افکار عمومی به این رقابت انتخاباتی در آمریکا چیست؟
بالاخره ترامپ ویژگی‌هایی داشته و مزاحمت‌هایی برای دنیا و قواعد بین‌المللی از جمله برجام ایجاد کرده است. به کشور ما به خصوص در این شرایط کرونایی فشار حداکثری وارد کرده و به خاطر همه اینها نمی‌توان گفت که بود و نبود او یکسان است. او خیلی مزاحم ماست. اینکه ما تاب‌آوری داشته‌ایم و ملت ما بنا ندارد در مقابل حرف زور بیگانگان تسلیم شود به جای خود اما به هر حال ملت تحت فشار است و امیدواریم شر او کم شود.
پس فکر می‌کنید این حساسیت نوعی انتظار کشیدن برای شکست ترامپ است؟
بله، انتظار برای شکست ترامپ ناشی از وضعیت فعلی ماست. بالاخره اوضاع بین‌المللی ما، صادرات، فعالیت‌های بانکی و … تحت تاثیر قرار گرفته است. مردم در زندگی روزمره خود به همین خاطر با مشکل مواجه شده‌اند. شما خبر دارید که الان برخی داروهای کرونا چند ده میلیون تومان شده و این به خاطر مزاحمت‌های آقای ترامپ است. این وضعیت که قابل انکار نیست. ما نه نفت می‌توانیم بفروشیم و نه پول‌هایمان را از بانک‌های چین و کره و … می‌توانیم انتقال دهیم. نمی‌توانیم دارو و کارهای مورد نیاز خود را بخریم. صادرات ما به مشکل خورده و صادرکنندگان ما ناگزیر هستند که هزینه بیشتری پرداخته و کالای خود را از یک کشور دیگر صادر کنند. همه اینها باعث افزایش قیمت تمام شده کالا و افزایش گرانی است. مثلا ما دو سال و نیم است که با چین قرارداد بسته‌ایم که واگن بخریم اما به خاطر بحث‌های بانکی عملیاتی نمی‌شود.
جامعه ایران همه این مسائل را می‌بیند و حساس می‌شود. البته همه این مسائل مربوط به آمریکا نیست و برخی مسائل مثل FATF به تصمیمات داخلی برمی‌گردد. در مجموع اما مزاحمت‌های ترامپ در زندگی روزمره مردم قابل لمس است و حق دارند که به این انتخابات حساس باشند.
تداوم ریاست‌جمهوری ترامپ واقعا چنین نتیجه‌ای دارد؟
نه، متاسفانه برخی که از اول نظام را قبول نداشتند، هنوز هم همان‌طور فکر می‌کنند. دیدید که در حوادث یکی دو سال اخیر شعارهایی دادند که موجب شد یخ سلطنت‌طلبان هم آب شود. اکنون هم می‌گویند که آقای ترامپ بیشتر به ملت ما فشار آور و به این دل بسته‌اند که ترامپ با همکاری اسراییل، بن سلمان و برخی کشورهای منطقه، کشور را تحت فشار گذارد و نهایتا جمهوری اسلامی را از دور خارج کند.
در این شرایط که ریاست‌جمهوری دوباره ترامپ خیلی هم بعید به نظر نمی‌رسد (بر اساس نتایج انتخابات تا لحظه انجام این مصاحبه) فکر می‌کنید، فشارهای او به ایران چه تبعاتی برای ما خواهد داشت؟
من که همچنان امیدوار هستم شر ترامپ کم شود. اگر هم او دوباره رییس‌جمهور شود، آمریکا دیگر آن آمریکای زمان بوش که برای افغانستان، عراق و منطقه شرق آسیا تصمیم می‌گرفت، نیست. آمریکا با توجه به کرونا و اعتراضات مربوط به مسائل نژادپرستی تضعیف شده است. ترامپ هم با شعار جنگ نمی‌کنیم، این گزینه را منتفی کرد. گزینه باقی مانده چانه‌زنی و تحریم است. اگر شر او کم نشود، ما باید با تدبیر و تلاش شر او را کم کنیم. اگر قرار باشد چهار سال دیگر همین بساط کلنجار رفتن باشد، خیلی به مردم فشار می‌آید بنابراین امیدواریم که راهی باز شود تا از این فضا خارج شویم.
فقط هم ما نیستیم. اروپا و … هم از بازگشت او استقبال نمی‌کنند. در واقع کسی در عرصه بین‌المللی با ترامپ همراهی نمی‌کند. او در قضیه فعال کردن مکانیسم ماشه و شورای امنیت شاهد این رویکرد بود. وقتی خودش متوجه این عدم همراهی بین‌المللی شود و ما هم از طرف دیگر بر اساس مصالح مردم تصمیم بگیریم، می‌توان مسائل را به نحوی حل کرد. اگر هم که شر او کم شود، گفت‌وگو با بایدن ساده‌تر است. بالاخره ما باید مسائل کشور را حل کنیم چون الان مشکل فقط آمریکا نیست. چین هم با ما همکاری نمی‌کند. روسیه هم تعامل بانکی با ما ندارد. همه اینها به خاطر FATF است و ما باید مسائل اینچنینی را در داخل حل کنیم. بخشی از مشکلات که به آمریکا مربوط می‌شود هم ان‌شاءلله حل خواهد شد. به عبارتی ضرورت دارد که ما مسائل خودمان را با آمریکا در دهه ۱۴۰۰ حل‌و‌فصل کنیم و به قدرشناسی از این مردم که ۴۰ سال کمبود، فشار و تحریم و … را تحمل کردند، شرایطی را فراهم آوریم که قدری نفس بکشند.
نتیجه انتخابات آمریکا در سیاست داخلی ایران به خصوص انتخابات ۱۴۰۰ چه تاثیری دارد؟ این تحلیل که ریاست‌جمهوری مجدد ترامپ به نفع اصولگرایان و پیروزی بایدن موجب تقویت اصلاح‌طلبان است را قبول دارید؟
مساله اساسی ما در انتخابات آتی مشارکت است. فرقی ندارد که ترامپ رییس‌جمهور شود یا بایدن. سرمایه ما حضور حداکثری مردم است و اگر مدل ۹۸ و مجلس یازدهم تکرار شود، مردم را در برابر ترامپ یا بایدن خلع سلاح خواهیم کرد. اگر ملت مشارکت گسترده داشته باشند حتما وضعیت فرق می‌کند. در قضیه برجام دیدیم که وقتی ملت اراده کنند، دنیا نیز ناگزیر است بپذیرد و امتیاز دهد.
مشارکت که بحث دیگری است و حتما هم اهمیت دارد. ریاست‌جمهوری بایدن یا ترامپ چه تاثیری بر فضای سیاسی ایران دارد؟
اگر بنا بر مذاکره باشد ما نیازمند حقو‌قدانان، کارشناسان بین‌المللی و افراد مجرب هستیم؛ فرقی هم ندارد که طرف مذاکره بایدن باشد یا ترامپ. از طرف دیگر اگر قرار باشد باز هم بر اساس احساسات و هیجانات عمل کرده و هر روز یک بیانیه و موضع‌گیری تند داشته باشیم، فرقی ندارد چه کسی در آمریکا رییس‌جمهور است و لطمه خواهیم خورد. برخی اصولگرایان تمایل خود را به ترامپ نشان داده و فکر می‌کنند که اگر بایدن رییس‌جمهور شود، اصلاح‌طلبان فرصت دوباره پیدا می‌کنند و اگر ترامپ پیروز شود نظریه آنان مبنی بر سخن گفتن به زبان غیردیپلماتیک برنده شده است. ما اما فکر می‌کنیم که اولا اصل مشارکت مردم و برگزاری یک انتخابات باشکوه است و دوما باید بر اساس منافع ملی خود تصمیم گرفته و عمل کنیم. باید با دنیا، اروپا، روسیه، چین و … کار کنیم و این نیازمند زبان دیپلماسی، مهارت‌های بین‌المللی و… دارد.
الان اگر خوشحال هستیم که در مهرماه آمریکا را در ماجرای تعلیق تحریم‌های تسلیحاتی شکست دادیم، به خاطر همین گفت‌وگو با دنیا است. باز هم اگر درست عمل نکنیم، دچار مشکل می‌شویم. همه کشورها فکر می‌کردند که ترامپ یک‌دوره‌ای است و در کنار ما قرار گرفتند اما حالا اگر چین، روسیه، اروپا و… ببینند که باید چهار سال دیگر با ترامپ سرکنند، منافع خود را لحاظ کرده و به سوی او کشیده می‌شوند و از ما حمایت نمی‌کنند.
یعنی این تاکید بر عدم تغییر در سیاست‌های ایران با پیروزی بایدن یا ترامپ می‌تواند به این معنا باشد که در هر صورت راه باقی مانده تعامل و مذاکره است؟
ما می‌توانیم استقلال خود را حفظ کنیم و هم با دنیا تعامل کنیم. نمی‌توان که با کشورهای منطقه همکاری نکرد. ما الان برای کشور اتوبوس نمی‌توانیم بخریم. با این رویه که نمی‌توان ادامه داد. تفکری که برخی افراد در تریبون‌های خاص دارند، نتیجه‌ای ندارد. آنها فکر می‌کنند که اگر دوتا شعار دهند، مشکلات کشور حل می‌شود اما با دو تا شعار آن دلار هزار تومان گران‌تر می‌شود.
طبیعی است که هر کدام از این دو نفر- بایدن و ترامپ- رییس‌جمهور شوند، ما نیاز به زبان حقوقی و دیپلماتیک داریم. باید از افرادی بهره برد که مهارت‌های لازم را برای این کار دارند. اگرنه کسانی که می‌گویند باید با آمریکا مدام کلنجار رفت، با اروپا، ژاپن، کره و … هم با همان ادبیات حرف می‌زنند و مدام هزینه زندگی مردم را بالا می‌برند.