از تشکیک در آرای مردم تا برنامه منظم

گروه فرهنگ و هنر- سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به پایان رسید؛ رویدادی که به عنوان مهم‌ترین گردهمایی سینمایی کشور مورد توجه طرفداران، دست‌اندرکاران و مدیران هنر هفتم است.
جشنواره امسال نیز مانند سالیان گذشته بی‌حرف و حدیث نبود اما در مجموع فضای آرامی را پشت سر گذاشت. به یاد داریم در جشنواره سی‌و‌پنجم و به دلیل عدم نامزدی فیلمی در داوری نهایی دعوا و بحث بین اهالی سینما بالا گرفت و آتش‌بیار معرکه نیز برنامه هفت با مجری‌گری بهروز افخمی بود.
اما امسال نه خبری از حرف‌های کنایه‌آمیز افخمی بود و نه داوری خارج از تصور. اما باز هم سفره جشنواره بی‌حاشیه نبود. مهم‌ترین مساله جشنواره امسال وضعیت نامشخص سیمرغ آرای مردمی بود؛ سیمرغی که چندین سال است بین اهالی سینما ارزش بالایی پیدا کرده و می‌تواند بعد از جشنواره و در زمان اکران فروش فیلم را تضمین کند. بسیاری کارگردانان حاضر در جشنواره امسال به نتیجه آرای مردمی بی‌اعتمادند و در خلال جشنواره اعتراض‌شان را اعلام کرده‌اند.
سناریوی از‌پیش‌نوشته‌شده
مرسوم است که در جشنواره‌های ملی در حوزه‌های مختلف امتیازاتی برای سازمان‌ها در نظر گرفته می‌شود. جشنواره فیلم هم از این امر مستثنی نیست. هر سال‌ تعدادی بلیت به ارگان‌های گوناگون تعلق می‌گیرد و کارمندان دولت و خانواده‌هایشان می‌توانند در سالن سینما فیلم‌های جشنواره را ببیند. اما هیچ‌گاه آمار درستی از تعداد بلیت‌های ارگانی اعلام نمی‌شود.
اولین چراغ اعتراض به شیوه برگزاری جشنواره سی‌و‌ششم را منیژه حکمت روشن کرد. کارگردان «‌جاده قدیم» در اولین اظهار نظرش سناریوی جشنواره را از پیش نوشته شده دانست و از حضور در آن ابراز پشیمانی کرد‌ او گفت: «سناریوی این جشنواره از قبل نوشته شده است. از تمام مردمی که در صف بلیت سینماهای مردمی هستند عذرخواهی می‌کنم چون تمام بلیت‌ها برای ارگان‌ها فروش رفته است.»
او در ادامه صحبت‌هایش در مورد سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مخاطب نیز گفت: «جایزه مردمی مال خودتان. ضمن معذرت از تمام مخاطبان سینمای ایران همین‌جا اعلام می‌کنم که دیگر در اکران سینما‌ها حضور پیدا نمی‌کنم‌ اما عوامل فیلم می‌توانند خودشان هر طور می‌خواهند تصمیم بگیرند.»
اعتراضات حکمت به اینجا ختم نشد و او در روزهای بعد از اکران فیلمش در کاخ رسانه از حضور در جشنواره فیلم ابراز پشیمانی کرد.
اما تنها حکمت نبود که نسبت به آرای مردمی جشنواره فیلم فجر اعتراض داشت. مهران احمدی نیز که فیلمش در چندین سینما و شب‌های متوالی به سانس فوق‌العاده رسیده بود در نشست خبری فیلمش در کاخ رسانه گفت: «ما سر آرای مردمی اعتراض کردیم و گروهی منسجم را جلوی سینماها گذاشتیم. دیدیم تهیه‌کننده‌ای را که ۱۰ میلیون کارت کشید و سانس فوق‌العاده خرید!! مسوولان این ماجرا به من زنگ زدند و گفتند که قبول داریم شیطنت‌هایی شده و سیستم ما کارآمد نبوده است. کسانی که قدرت در دست‌شان است و قرار است سیاستگذاری کنند باید تجربه کنند و بدانند که اگر اشتباه کردند، اشتباه خود را جبران کنند. همیشه تقلب بوده است. یعنی از زمان کودکی در مدرسه افرادی بودند و همه به یاد داریم که این افراد به همراه ما به دبیرستان و دانشگاه و سربازی آمدند و به سینما نیز آمدند ولی گلایه‌ام از مسوولان جشنواره این است که سیستم مناسبی را برای آرای مردمی ایجاد نکردند.»
اپلیکیشن دردسر‌ساز
اما ماجرای آرای مردمی امسال چه بود؟ بر‌خلاف سال‌های گذشته که آرای مردمی از طریق صندوق‌های نظر‌خواهی بعد از اکران فیلم تعیین می‌شد امسال مسوولان جشنواره تصمیم گرفتند برای این امر اپلیکیشن خاصی طراحی کنند. کسانی که توانستند برای تماشای فیلم‌های جشنواره بلیت‌های سری بخرند می‌توانستند اپلیکیشن را نصب کنند و با ارائه کد مخصوص تا چند ساعت پس از تماشای هر فیلم نظرشان را اعلام کنند.
سینمایی‌ها اعتقاد داشتند حجم بلیت‌های ارگان‌های خاص آنقدر بالاست که نتیجه آرای مردمی را تغییر خواهد داد. تا آخرین روز جشنواره فیلم‌های «لاتاری»، «مغزهای کوچک زنگ‌زده»، «به وقت شام»، «تنگه ابوقریب» و «بمب یک عاشقانه ساده» در صدر آرای مردمی جشنواره بودند. سه فیلم از فیلم‌های برتر این نظر‌خواهی توسط سازمان فرهنگی و رسانه‌ای «اوج» تهیه شده است.
منکر احتمال تقلب نیستیم
علی آشتیانی‌پور در برنامه سینمایی شبکه دوم سیما مفصل در مورد ساز و کار آرای مردمی توضیح داد. او نیز مانند دیگران امکان تقلب را رد نکرد اما گفت تمام تلاش‌شان را برای سلامت انتخاب مردم انجام داده‌اند. او در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: «منکر احتمال تقلب نیستیم اما این موضوع معنایش این نیست که بگذاریم کسانی که می‌توانند تقلب کنند، این کار را انجام دهند. در این خصوص کارهای پیشگیرانه را انجام دادیم و به همین دلیل با اطمینان می‌گویم‌ آرایی که در اختیار داریم، کاملا درست است و با اطمینان خاطر از صاحب حق حمایت می‌کنیم.»
همچنین فیلمی در فضای مجازی پخش شد و نشان داد اپلیکیشن آرای مردمی جشنواره به راحتی هک می‌شود. آشتیانی در خصوص این ادعا نیز این‌طور توضیح داد: «هر سیستمی را حتی سیستم‌های ناسا را هم می‌شود هک کرد اما تا الان هیچ‌گونه هکی در سیستم نشده و آمارها کاملا شفاف و مشخص است. چون ارزش این سیمرغ را زیاد می‌دانیم، خدا را شاهد می‌گیریم حتی برای لحظه‌ای هم غفلت نکردیم و به همین دلیل با اطمینان اعلام می‌کنم نگرانی برای این موضوع نداشته باشید.»
نظم کاخ رسانه و فضای جدید
امسال کاخ رسانه از برج میلاد به پردیس ملت تغییر مکان داد. اصحاب رسانه که چندین سال برای تماشای فیلم‌های جشنواره به برج میلاد رفته بودند و با فضای آنجا اخت شده بودند امسال راهی پردیس ملت شدند. برج میلاد مزیت‌های فراوانی داشت. از پارکینگ و سالن نشست خبری و امکانات رفاهی دیگر تا دسترسی آسان. اما نکته‌ای منفی تمام مزیت‌هایش را زیر سوال می‌برد. سالن نمایش فیلم‌ها استاندارد نبود. سالن همایش برج میلاد نمی‌توانست به لحاظ کیفی میزبان مناسبی برای فیلم‌ها باشد. نقیصه‌ای که امسال در پردیس ملت جبران شد‌ اما در عوض مزیت‌های دیگر برج میلاد مانند پارکینگ و امکانات رفاهی و‌… در پردیس ملت موجود نبود‌ اما اصحاب رسانه به دلیل کیفیت نسبی سالن‌های اکران از تغییر مکان جشنواره راضی به نظر می‌رسیدند.
جدول بی‌تغییر
امسال اکران فیلم‌ها در سینماهای مردمی و کاخ رسانه بدون تغییر انجام گرفت. قدم مثبتی که این امیدواری را در دل دوستداران سینما ایجاد می‌کند که قرار است جشنواره فجر در سال‌های آینده وضعیت بهتری داشته باشد.
اعلام نامزدها نیز به جز در چند مورد جنجال به پا نکرد. حضور پژمان جمشیدی و عکس‌العمل اصحاب رسانه موقع اعلام نام او مورد توجه سینماگران قرار گرفت و چهره‌هایی مانند پرویز پرستویی از او حمایت کردند. حضور فیلم کامیون در بین نامزدهای کارگردانی و بهترین فیلمنامه نیز برای رسانه‌ای‌ها جای سوال داشت‌ اما در مجموع داوری‌ها انتقاد وسیعی را در میان رسانه‌ها به وجود نیاورد.