از سر گیری صادرات ؛ دست کم تا ۲ روز آینده

با توجه به تاخیرهای ترکیه در بازسازی خط لوله آسیب‌دیده گاز وارداتی از ایران، شرکت ملی گاز خواستار دریافت غرامت از بوتاش شده است. برای چهارمین بار در سال‌جاری میلادی انفجار در خط لوله گاز صادراتی به ترکیه منجر به تعلیق موقتی بزرگ‌ترین قرارداد صادرات گاز ایران شده است و پیش‌بینی می‌شود حداقل تا ۴۸ ساعت آینده امکان از سرگیری صادرات گاز طبیعی به ترکیه فراهم نشود.
با توقف چند باره صدور گاز طبیعی ایران به ترکیه، میزان صادرات گاز طبیعی این کشور همسایه از گازپروم روسیه و سوکار جمهوری آذربایجان افزایش یافته است تا این دو رقیب سنتی برای چند روز هم که شده جای گازهای ترش ایران را در بازار ترکیه بگیرند.
از ابتدای سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون تنها یک مورد از انفجار خط لوله ۴۰ اینچی انتقال گاز به ترکیه (مردادماه سال‌جاری) در خاک ایران به وقوع پیوسته است که سه مورد انفجار خطوط لوله گاز در خاک این کشور همسایه منجر به توقف صادرات گاز طبیعی شده است.مردادماه سال‌جاری ایران با اجرای یک طرح ضربتی موفق به تعمیر و بازسازی خطوط لوله آسیب دیده و از سرگیری مجدد صادرات گاز طبیعی به ترکیه در مدت‌زمان حدود ۲۴ ساعت شده اما در مواقع انفجار لوله در خاک ترکیه، شرکت بوتاش در مدت‌زمان حدود یک هفته موفق به تعمیر و بازسازی خطوط لوله آسیب دیده شده است.
گاز روسیه جایگزین گاز ایران
براساس قرارداد ۲۵ ساله گازی تهران- آنکارا، شرکت ملی گاز ایران باید سالانه حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به بوتاش ترکیه تحویل دهد و در غیر این صورت هر یک از دو طرف که گاز کمتری تحویل دهد یا برداشت کند مشمول جرایم سنگینی خواهد شد.
مطابق با این بند قراردادی شرکت بوتاش ترکیه سال ۲۰۰۹ به دلیل برداشت ۲/۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی کمتر از شرکت ملی گاز ایران مجبور به پرداخت جریمه ۶۰۰ میلیون دلاری شد.توقف چهار باره صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه در سال‌جاری میلادی موجب شده که حجم گاز صادراتی به این کشور همسایه با رکورد ۱۰ میلیارد متر مکعبی فاصله قابل توجهی بگیرد و این در حالی است که در مواقع توقف صادرات، طرف ترکیه با بیشترین میزان تاخیر اقدام به بازسازی و از سرگیری واردات گاز طبیعی از ایران کرده است.
کارشناسان اقتصادی با تاکید بر اینکه بوتاش ترکیه با توجه به پیش‌بینی شرایط «فورس‌ماژور» در قرارداد، تمایل چندانی برای تعمیر خط لوله آسیب دیده واردات گاز از ایران را ندارند، تاکید می‌کنند، در زمانی که صادرات گاز ایران به ترکیه قطع می‌شود، میزان صدور گاز روسیه به این کشور افزایش می‌یابد.
از این رو با توجه به ارزان بودن قیمت گاز صادراتی روسیه نسبت به ایران و ایجاد شرایط «فورس‌ماژور» قراردادی، طرف ترکیه‌ای هم بی‌میل برای افزایش واردات گاز از شرکت گازپروم روسیه نیست.
جریمه در انتظار بوتاش
جواد اوجی، مدیرعامل شرکت ملی گاز جمعه هفته جاری و پس از توقف چندباره صادرات گاز ایران به ترکیه در پاسخ به این سوال که آیا شرکت بوتاش به دلیل عدم توانایی دریافت گاز صادراتی ایران باید غرامت بپردازد، گفته است: براساس قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه در صورتی که یکی از طرفین نتواند به تعهدات خود عمل کند باید به طرف مقابل غرامت بپردازد.
معاون وزیر نفت با اعلام اینکه براساس همین قرارداد در صورتی که عمل نکردن طرفین به دلیل شرایط غیرمترقبه و «فورس‌ماژور» باشد، نیازی به پرداخت غرامت نیست، اظهار کرده است: از آنجا که تامین امنیت خط‌ لوله صادرات گاز در خاک ترکیه برعهده این کشور بوده و تاکنون چندین بار این حادثه اتفاق افتاده است، بوتاش باید برای تاخیر در دریافت گاز ایران غرامت بپردازد.به گفته وی، در صورتی که ترک‌ها پیشنهاد ایران برای تعمیر خط لوله گاز را بپذیرند، شرکت‌های ایرانی در کمترین زمان می‌توانند خط لوله آسیب دیده را تعمیر و جریان گاز را برقرار کنند به گزارش مهر، مقامات تهران – آنکارا آگوست ۱۹۹۶ میلادی قراردادی ۲۵ ساله امضا کردند که بر اساس این توافق، مقرر شد سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز ایران به ترکیه صادر شود.در حال حاضر تاسیسات تقویت فشار و شبکه انتقال گاز ایران از ظرفیت انتقال روزانه ۳۰ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه را برخوردارند که امکان افزایش ظرفیت گاز صادراتی از خطوط و تاسیسات موجود تا سقف روزانه ۴۰ میلیون متر مکعب معادل ۱۵ میلیارد متر مکعب ماهانه وجود دارد.پیش‌بینی می‌شود با ساخت قطعات سوم و چهارم خط لوله ششم سراسری گاز، امکان انتقال روزانه ۹۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه و سایر کشورهای متقاضی در پایانه مرزی بازرگان فراهم شود.در شرایط فعلی بخش عمده گاز تحویلی به ترکیه از مسیر خط لوله ۳۶۵ کیلومتری تکاب- شاهین دژ- میاندوآب با ظرفیت انتقال روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز تا مرز بازرگان منتقل می‌شود.