از نوستالژی تا فریاد

مسعود سلیمی- از عمر ورزشی به نام فوتبال که امروزه به صنعتی نمایشی با گردش مالی سر به فلک کشیده بدل شده است، اگرچه نزدیک به ۱۵۰ سال می‌گذرد اما با توجه به تصاویر ورزشی به جای مانده از پالایشگاه آبادان، می‌توان به این نتیجه رسید که تاریخچه فوتبال در ایران به یک قرن پیش می‌رسد یعنی هنگامی که یک گروه انگلیسی برای کشف و استخراج نفت راهی ایران شدند و زمانی که حفر نخستین چاه در مسجد سلیمان در ۱۹۰۸ به بار نشست، کارگران و مردم عادی منطقه شاهد نوعی سرگرمی بودند که با گذر توپ از میان دو تیر کاشته شده در زمین، بازیکنان فریاد شادی سر می‌دادند.
درست مثل نفت و خیلی چیزهای دیگر، فوتبال ایران را هم باید به نام خوزستان سند زد.
یکی از قدیمی‌ترین مسابقات رسمی فوتبال در تاریخ ایران به سال ۱۳۳۹ برمی‌گردد که با قهرمانی شاهین آبادان تمام شد و همان وقت بود که نام‌های بزرگی چون حمید جاسمیان، حمید برمکی و علی پور‌جانکی به ورزش ایران معرفی شدند، اگرچه زنده‌یاد پرویز دهداری از ۱۳۳۴ به تیم ملی آمد و سپس با چشم‌های تیزبین و پاک روان شاد دکتر اکرامی بنیانگذار مکتب شاهین عضو شاهین تهران شد.
نخستین تیم فوتبال باشگاهی که به صورت امروزی در خوزستان شکل گرفت را کارگران پالایشگاه نفت راه انداختند که تا چند سال پیش هم در مسابقات استانی خوزستان فعالیت داشت. به دنبال کارگران، زنده‌یاد پرویز دهداری و
هم سن و سال‌های دبیرستانی‌اش تیم جم آبادان را پایه گذاشتند که اینک به تاریخ خوزستان سنجاق شده است.
در سال‌های پایانی دهه ۳۰ اتفاقی افتاد که سمت و سوی فوتبال باشگاهی ایران را عوض کرد. در واقع تیمی برای مسابقه از تهران به آبادان آمد و یکی از شخصیت‌های ماندگار تاریخ کشورمان دکتر اکرامی همراه تهرانی‌ها بود.
نقل است که در مراسم گشایش بازی‌ها، یکی از کارمندان انگلیسی شرکت نفت سخنرانی کرد و آنگاه بود که فکری در ذهن پرشور دکتر اکرامی به جوشش درآمد.
باز می‌گویند و البته شنیده‌ایم و نوشته‌اند که پس از بازگشت به تهران، دکتر اکرامی به یاد شعر حافظ افتاد که می‌فرماید:
مرغ دل باز هوادار کمان ابروییست/ ای کبوتر نگران باش که شاهین آمد
دکتر اکرامی مکتب شاهین را بنا نهاد و از آن سوی هم جم آبادان شد شاهین آبادان تا فوتبال شهر پالایشگاه و شب‌های پرشور، دوقطبی شود؛ یکی شد شاهین و دیگری کارگر که رقابت بین آنها حال و هوای دربی سرخابی‌های تهران را در ذهن قدیمی‌های فوتبال خوزستان تداعی می‌کند، یعنی تفکر برگرفته از شعر حافظ در ذهن دکتر اکرامی امروز به جایی رسیده که دربی سرخابی‌های پایتخت به یک رویداد اجتماعی و ملی کشور بدل شده است.
بدون تردید فوتبال ایران در سطح باشگاهی و ملی مدیون خوزستان است از آبادان و اهواز گرفته تا مسجد سلیمان و… همان‌طور که وقتی از کشتی آزاد حرف می‌زنیم، مازندران به یادمان می‌آید. هنگامی‌که به نام‌هایی نگاه می‌کنیم چون پرویز دهداری، محراب شاهرخی، منوچهر سالیا، جاسمیان، گنجاپور، برمکی، قاسم‌پور، عبدالواحد بزمه، علیرضا دغاغله، حسن نظری، فیروزی، تهامی، برزگری، سراج، نظام آزادی و بسیاری که از ذهن پیر من دور مانده‌اند و جوانانی که امروز همچنان تکنیک ناب فوتبال خوزستان را به رخ می‌کشند، این واقعیت را نشان می‌دهد.
لیگ فوتبال ایران از امروز آغاز می‌شود اما برای من و نسلی که همچنان با یاد و نام بزرگان فوتبال، با رویای خود دلخوش هستیم، برای مایی که روزگاری به فوتبال مانند برزیل، اما به سبک و سیاق خودمان به عنوان یک آیین، یک اندیشه، یک اصل، اصلا به‌عنوان زندگی نگاه می‌کردیم، یک رویداد است، اما نه یک هیجان بلکه رویدادی است که نوستال‍ژی خفه در گلو را دوباره به فریادی خاموش بدل می‌کند.
هنگامی که به‌عنوان «لیگ برتر» فکر می‌کنم، با خودم می‌گویم، «لیگ»‌اش درست اما «برتر»‌اش را کجا باید جست‌وجو کرد.به هر حال به مناسبت آغاز لیگ جدید فوتبال، پرونده‌ای در صفحه‌های ۶ و ۱۵ تقدیم می‌شود.
massoudmehr@yahoo.fr