از ۸۲ تا ۹۱؛ هزینه‌های جاری دولت تامین نشد

افزایش درآمدهای مالیاتی در سال‌های اخیر نتوانست اهداف برنامه چهارم را جهت پوشش هزینه‌های جاری دولت پوشش دهد.
روند رو به رشد اخذ مالیات درسال‌های ۸۲ تا۸۸ به گونه‌ای بوده است که در عمل شاخص درآمدهای مالیات بیش از ارقام پیش‌بینی شده در جداول برنامه چهارم بوده و در عمل می‌توان گفت این شاخص از معدود شاخص‌های اقتصادی است که دولت نهم در آن از اهداف برنامه چهارم پیشی گرفته است.
رشد درآمدهای مالیاتی در سال‌های اخیر معادل ۲۲ درصد بوده است به طوری که میزان درآمدهای مالیاتی از ۵/۶ هزار میلیارد تومان در سال ۸۲ به ۱/۳۵ هزار میلیارد تومان در سال ۹۱ افزایش پیدا کرده است که به نظر نرخ رشد قابل قبولی می‌رسد اما این افزایش سریع درآمدها نتوانسته است هدف اصلی برنامه چهارم یعنی تامین هزینه‌های جاری دولت را از محل مالیات تامین کند، دلیل این مساله را باید در رشد بسیار سریع‌تر هزینه‌های جاری دولت مشاهده کرد.
به گزارش خبر آنلاین، براساس قانون برنامه چهارم در سال ۸۸ میزان هزینه‌های جاری دولت باید به رقمی معادل ۵/۳۲ هزار میلیارد تومان می‌رسید و میزان درآمدهای مالیاتی نیز از مرز ۲۶ هزار میلیارد عبور می‌کرد به عبارت ساده‌تر براساس قانون برنامه چهارم در سال پایانی اجرای این قانون باید معادل ۸۰ درصد از هزینه‌های دولت از محل درآمدهای مالیاتی تامین می‌شد در عمل در بخش درآمدهای مالیاتی میزان درآمدهای مالیاتی دولت در سال ۸۸ به ۳۰ هزار میلیارد تومان رسید یعنی تحقق ۱۱۵ درصدی برنامه مالیاتی کشور اما هزینه‌های جاری دولت در سال ۸۸ برخلاف پیش‌بینی قانون برنامه به جای ۳۲ هزار میلیارد تومان به مرز ۴/۵۹ هزار میلیارد تومان رسید یعنی نزدیک ۸/۱ برابر هزینه پیش‌بینی شده در قانون برنامه چهارم در عملکرد دولت به ثبت رسید.
به همین دلیل می‌بینیم در سال پایانی برنامه چهارم به جای تامین ۸۰ درصد از هزینه‌های جاری دولت از محل درآمدهای مالیاتی سهم درآمدهای مالیاتی دولت در تامین هزینه‌های جاری دولت درسطح ۳۱ درصد می‌ماند البته این رقم در مقایسه با سال ۸۴ یعنی سال آغازین برنامه چهارم رشد هفت درصدی در تامین هزینه‌های جاری از محل مالیات را نشان می‌دهد ولی با هدف ۸۰ درصدی برنامه فاصله بسیاری دارد.
طی سال‌های بعدی نیز یعنی ۸۹ تا ۹۱ نیز به رغم رشد قابل توجه درآمدهای مالیاتی می‌بینیم، سرعت رشد هزینه‌های جاری باعث شده است در مسابقه مالیات و هزینه دولت، برنده هزینه‌های جاری دولت باشد به طوری که در سال ۹۱ سهم مالیات در تامین هزینه‌های جاری دولت به ۲۱ درصد رسیده است.
البته یکی دیگر از عوامل رشد درآمدهای مالیات رشد نقدینگی و تورم بوده است، رشدی که در عمل باعث افزایش اسمی درآمدهای مالیاتی شده است، محاسبه درآمدهای مالیاتی براساس سال پایه ۹۰ نشان می‌دهد، طی سال‌های ۸۲ تا ۹۱ در عمل رشد واقعی درآمدهای مالیاتی چهار هزار میلیارد تومان بوده نه ۲۸ هزار میلیاردی که براساس نرخ جاری اتفاق افتاده است.
از سوی دیگر طی سال‌های ۸۲ تا ۹۱ نگاهی به سهم اخذ مالیات‌ها نشان می‌دهد که باوجود رشد میزان واردات به کشور سهم مالیات بر واردات در مالیات‌های غیر مستقیم کاهش شدید پیدا کرده است ولی در مقابل در اخذ مالیات‌های غیرمستقیم شاهد رشد سهم مالیات برکالا و خدمات هستیم که با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده این اتفاق افتاده است که البته قانونی است ولی به معنی نوعی ایجاد رانت برای واردکنندگان کالا به قیمت فشار مصرف‌کنندگان است.
البته نباید فراموش کرد در این سال‌ها باوجود رشد درآمدهای مالیاتی شاهد رشد فرارهای مالیاتی نیز هستیم و در عمل چتر مالیاتی آنچنانکه باید و شاید گسترده نشده است. بنابر برخی اظهار نظرها در حال حاضر میزان فرار مالیاتی در کشور نزدیک به چهار برابر درآمدهای مالیاتی است.