استفاده از الگوریتم‌ها زیان‌ساز است؟

برخی فعالان بازار سرمایه بر این باورند که معاملات الگوریتمی در شرایط فعلی باعث ضررهای بیشتری به معامله‌گران بازار سرمایه شده است. معاملات الگوریتمی، معاملاتی هستند که توسط ربات‌ها با تعریف‌های متفاوت انجام می‌شوند و معاملات را در چند ثانیه و به سرعت انجام می‌دهند. اینکه فناوری‌های به روز به خدمت بازار بیاید هیچ مشکلی ندارد و باعث شکوفایی بازار خواهد شد، اما چرا به نظر می‌رسد در شرایط فعلی معاملات الگوریتمی برای بازار سرمایه غیرمنصفانه است؟
یکی از راهکارهای معاملات در بازار جهانی معاملات الگوریتمی است که توسط دو نوع سرمایه‌گذار عمده یعنی بانک‌ها و موسسات مالی و یا بازارگردان‌ها استفاده می‌شود، در بورس‌های بین‌المللی به دلیل بالا بودن عمق معاملات و نبودن پدیده‌ای به نام صف خرید یا صف فروش استفاده از این فناوری به نفع بازار تمام می‌شود، اما در بورس ایران به دلیل صف‌های فروش و خرید و کم بودن عمق بازار، معاملات الگوریتمی تنها راه برای نوسان‌گیری از سهامداران خرد فراهم کرده است. پایگاه خبری سازمان بورس، جدیدا در مطلبی آورده است؛ ۱۸ کارگزاری برای دسترسی معامله‌گران حقیقی به «معاملات الگوریتمی» مشخص شده‌اند، اما سازمان بورس به وضوح مشخص نکرده که معاملات الگوریتمی آیا برای سهامداران حقیقی و سهامداران خرد زیر ۲۰۰ میلیون تومان نیز فعال می‌شود یا خیر؟ دادگستری تهران پس از بررسی مستندات معتقد است: «روند فعلی معاملات الگوریتمی و فعالیت بازارگردانی عامل زیان مستمر سهامداران است.» نعمت‌اله بهروزی معاون حقوقی دادگستری استان تهران طی نامه‌ای به معاونت حقوقی سازمان بازرسی کل کشور، عدم رعایت الزامات قانونی معاملات الگوریتمی و فعالیت بازارگردانی را عامل زیان مستمر سهامداران دانسته و بر لزوم نظارت بر اجرای صحیح قوانین و دستورالعمل‌های قانونی تاکید کرده است.
اثر الگوریتم‌ها بر معاملات
همان‌گونه که اشاره شد، در بازاری که عمق کمی باشد و پول در جریان نباشد، استفاده از معاملات الگوریتمی تنها می‌تواند نوسان‌گیری نهادهای مالی را از مردم عادی تسهیل کند، به عنوان نمونه شرکتی که توانسته EPS بالا بسازد و خبر بسیار مثبتی در صنعت دارد، صبح آغاز معاملات به یک‌باره از دسترس خرید خارج شده و این نشان می‌دهد، سهامداران خرد قدرت مقابله با الگوریتم را ندارند. در وضعیت فروش نیز همین واقعیت صدق کرده و معاملات الگوریتمی می‌تواند قبل از دیگران وضعیت فروش را فراهم کند. الگوریتم‌ها توانایی پیاده‌سازی فیلترهای آماده خرید و فروش را به صورت سریع دارند و از این رو افراد حرفه‌ای بازار نیز توانایی مقابله با آن را ندارند. به گزارش مهر استفاده از الگوهای جهانی برای پیشرفت بازار سرمایه تنها در صورتی قابل توجیه است که بازار ایران عمق کافی را داشته و چرخش پول پرقدرتی داشته باشد. شرایط امروز بازار سرمایه ایران با معاملات خرد میانگین ۲ هزار میلیارد تومان باعث شده، الگوریتم‌ها بلای جان سهامداران خرد باشند.
فهرست ۱۸ کارگزاری برای دسترسی حقیقی‌ها به «معاملات الگوریتمی»
در خصوص معاملات الگوریتمی این شائبه در ماه‌های اخیر وجود داشته که معامله‌گران حقیقی دسترسی به ابزارهای الگوریتمی ندارند و این به معنای عدم رعایت عدالت در این حوزه است. این درحالی است که حداقل ۱۸ کارگزاری مجوز ارائه ابزارهای الگوریتمی به مشتریان حقیقی و حقوقی خود را دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تاکنون حداقل ۴ شرکت در حوزه ارائه خدمات الگوریتمی به نهادهای مالی، از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز گرفته‌اند. این شرکت‌ها علاوه بر ارائه خدمات به نهادهای مالی و بازارگردان‌ها، به کارگزاری‌های متقاضی نیز ابزارهای معاملات الگوریتمی را ارائه می‌دهند. بنابراین علاوه بر اشخاص حقوقی، اشخاص حقیقی نیز می‌توانند از امکان معاملات الگوریتمی استفاده کنند. کارگزاری‌هایی که تاکنون موفق به اخذ مجوز جهت ارائه خدمات مذکور به مشتریان خود شده‌اند عبارتند از: کارگزاری بانک آینده، کارگزاری خبرگان سهام، کارگزاری بورس بیمه ایران، کارگزاری امین سهم، کارگزاری آتیه، کارگزاری سهم آشنا، کارگزاری شهر، کارگزاری مدبر آسیا، کارگزاری بانک کارآفرین، کارگزاری اندیشه و بینش پیشرو، کارگزاری انصار، کارگزاری ایستاتیس پویا، کارگزاری آینده‌نگر خوارزمی، کارگزاری توسعه معاملات کیان، کارگزاری حافظ، کارگزاری بورس به‌گزین، کارگزاری سینا و کارگزاری آرمون بورس. همچنین ۵ کارگزاری دیگر در حال ممیزی و طی فرآیندهای قانونی و اخذ مجوز هستند.