اشتغال در مشاغل سیاه

جمشید عدالتیان‌*-با وجود شعار‌هایی که در این باره داده می‌شود که اعزام نیروی کار به خارج از کشور در کاهش بیکاری موثر است، این طرح تاثیر چندانی در این زمینه ندارد. تعداد افرادی که می‌توانند جذب کشور‌های اروپایی شوند محدود است‌ چراکه کشور‌هایی مانند آلمان دنبال متخصصان می‌گردند و تنها افرادی که مهارت و توانایی خاصی دارند جذب شرکت‌های این کشور می‌شوند. کشور‌های اروپایی دنبال نخبگان ما هستند، از این نظر طرح اعزام نیروی کار به خارج از کشور به سود ما نیست. وقتی کشوری عقلا و نخبگان خود را به دیگر کشور‌ها می‌فرستد در واقع دارد به اقتصاد خود ضربه می‌زند. کشوری مانند آلمان به دنبال بیکاران ایرانی نیست. تفاوت دستمزد پرداختی بین ایران و این کشور برای نخبگان ما وسوسه‌کننده است. یک فرد نخبه و متخصص ممکن است در ایران ۵۰۰ دلار در ماه حقوق بگیرد، حال آنکه شرکت‌های آلمانی پنج هزار دلار به او حقوق می‌دهند. اینجا دیگر بحث رفتن بیکاران به خارج از کشور مطرح نیست‌ بلکه بیشتر، کسانی جذب چنین طرح‌هایی می‌شوند که در ایران مشغول کار هستند‌ اما به هر دلیل از موقعیت خود رضایت ندارند. به هر ترتیب نخبگان ما دارند می‌روند و باید به فکر ساماندهی مهاجرت‌های شغلی بود. در سال‌های اخیر شاهد مهاجرت ایرانیان به خارج و اشتغال برخی از آنها در مشاغل سیاه بدون دریافت حقوق و مزایای مناسب بوده‌ایم، نباید تصور شود که اعزام دولتی می‌تواند چنین مشکلاتی را حل کند. ما قبلا در مورد نیرو‌های ایرانی در کشوری مانند کره‌جنوبی شاهد بودیم که دخالت دولتی نه تنها نتوانست گرهی از کار کارگران ایرانی باز کند که عملا مشکلات آنها را دو‌چندان کرد. تنها راه برخورداری کارگران مهاجر ایرانی از حقوق و مزایای مناسب این است که آنها آموزش‌های لازم را فرابگیرند و حدی از تخصص را برای تصاحب شغل‌ها داشته باشند. برای مثال پاکستان یا فیلیپین به کارگران خود آموزش‌های اولیه را می‌دهد و کارگران این کشور‌ها تسلط نسبی به زبان خارجی دارند یا در مورد کار‌های کوچک و سطح پایین آموزش می‌بینند. مسوولان دولتی باید این آموزش‌ها را مدنظر قرار دهند، یعنی اینکه وقتی عنوان می‌شود متقاضی اعزام به آلمان باید به زبان آلمانی تسلط نسبی داشته باشد عنوان نکنند کسانی که آلمانی بلدند ثبت‌نام کنند، بلکه به متقاضیان آلمانی یاد بدهند. نمی‌توان از هزینه اولیه ثبت‌نام برای اعزام به خارج و شائبه که چنین طرح‌هایی «تله پول» است صحیح باشد‌. شاید اگر چنین طرح‌هایی ویژه بیکاران یا افرادی غیرمتخصص با درآمد پایین بود چنین چیزی درست بود، اما همانطور که عنوان شد اروپایی‌ها به دنبال متخصصان و نخبگان ایرانی هستند و آنها نیز حاضرند برای یافتن موقعیت شغلی بهتر هزینه ۲۰۰ یا ۵۰۰ یورویی را تقبل کنند.
* پیشکسوت اتاق بازرگانی ایران و مدرس دانشگاه