اعدام، کارساز است؟

دومین پرونده بزرگ فساد مالی کشور، حکمی به مراتب سختگیرانه‌تر از حکم اول دریافت کرد؛ چهار اعدام و دو حبس ابد. معلوم نیست که آیا این حکم در مراحل بعدی از جمله دادگاه تجدیدنظر و دیوان عالی کشور مورد تایید نهایی قرار خواهد گرفت و در آن صورت آیا تنفیذ خواهد شد یا نه اما روشن است که مجموعه دستگاه قضایی تصمیم گرفته تا قاطعیت شایسته‌ای در برخورد با این پرونده نشان دهد و پیام محکمی به خطاکاران ارسال کند.

اما این پیام محکم چه تبعاتی دارد؟ الگوی مثال‌زدنی در مقابله و مجازات فساد چین است که …

حتی برای اعضای کمیته مرکزی حزب کمونیست هم حکم اعدام صادر و اجرا کرده است. از این منظر جمهوری اسلامی ایران راه زیادی دارد تا به نقطه‌ای که کمونیست‌های چین در آن قرار دارند، برسد. البته پیش از این یک‌بار در پرونده اختلاس بانک صادرات حداقل یک حکم اعدام در مورد متهم ردیف اول پرونده اجرا شد و در کمتر از ۲۰ سال بعد مجددا پرونده‌ای به مراتب بزرگ‌تر و با حجم اختلاس بیشتر مطرح شد.
اتفاقا در مورد رویدادهای اقتصادی چین نیز موارد مشابهی روی می‌دهد؛ اگرچه خطاکاران و بالاخص خطاکاران اقتصادی در چین با بی‌رحمانه‌ترین وضع به جوخه اعدام سپرده می‌شوند اما دغدغه عمده رهبران کمونیست چین تکرار پرونده‌های فساد اقتصادی و آلودگی مقامات و گاه رهبران کمونیست است. در چرایی وقوع این تکرارها البته به روشنی تاکید می‌شود که شیوه‌های مدیریتی و رفتار اقتصادی حاکم بر چین به‌گونه‌ای است که فساد خود به خود بر اثر شرایط محیطی پدید می‌آید.این دقیقا به آن معنی است که مجازات‌های سختگیرانه و حتی بی‌رحمانه به تنهایی توانایی مهار و کاهش فساد را ندارند. آنچه در این میان مهم است، پاکسازی محیط از شرایط پدید آورنده فساد است. در جمهوری اسلامی ایران نیز برخی شرایط، محیط را برای بروز اختلاس مهیا کرده است؛ رانت‌خواری‌های آزاردهنده، عدم شایسته‌سالاری، انباشتگی منابع مالی در نهادهایی مانند بانک و… مولفه‌های شاخصی است که محیط را برای پدید آمدن اختلاس یا حداقل پیدایش زمینه‌های آن آماده می‌کند.
این نکات لزوما به این معنی است که اگر مقامات کشور اراده خود را بر ایجاد هیجان و نمایش قاطعیت معطوف کرده‌اند از این دست احکام باید بیشتر صادر کنند ولی اگر درمان را مقدم می‌شمارند باید به فکر برطرف ساختن زمینه‌های پیدایش فساد باشند.