افزایش امید به تداوم برجام

گروه سیاسی- هفته جاری بود که شرکت نفتی توتال فرانسه قراردادی برای سرمایه‌گذاری در ایران منعقد کرد که این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند شرکت‌های اروپایی را از تردید برای ورود به کشورمان برحذر کند و حتی می‌تواند سیاست آمریکا را نسبت به ایران تغییر دهد چرا‌که اگر به سیاست‌های تنش‌آفرین و لفاظی‌های خود ادامه دهد باعث ایجاد شکاف عمیق‌تر میان خود و متحدان اروپایی‌اش می‌شود. قرارداد توتال منجر به این می‌شود تا در آینده قراردادهای جدیدی با ایران منعقد شود اما اگر ترامپ در اجرای توافق هسته‌ای نسخه جدید دیگری بپیچد و تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کند می‌تواند شرایط سرمایه‌گذاری را برای سایر کشورها و حتی توتال سخت و شرکت‌های بین‌المللی را از سرمایه‌گذاری در ایران مأیوس کند.
اما بعید به نظر می‌رسد ترامپ توافق هسته‌ای با ایران را برهم بزند چرا‌که از طرف دیگر روحانی مایل است کشور را به روی سرمایه خارجی باز کند‌. پس از برجام، محدودیت‌ها و تحریم‌ها علیه ایران تا حدودی رفع شد و مانعی برای شرکت‌های اروپایی و دیگر شرکت‌های چند‌ملیتی درباره همکاری و سرمایه‌گذاری در ایران وجود ندارد. همچنین ایران نیز دارای بزرگ‌ترین ذخیره گاز طبیعی جهان است پس اگر ترامپ به بازنگری در توافق هسته‌ای ایران بپردازد از طرفی باید روسیه و چین را که در حال توسعه میادین گازی ایران در کنار توتال و همچنین شرکت‌های محلی هستند، متقاعد کند و از طرف دیگر توجیه عاقلانه‌ای برای متحدان اروپایی‌اش که با در‌ باز تهران مواجه شده‌اند داشته باشد. اما آمریکا باید بداند که نه تنها نقض برجام قانونی نیست بلکه تهدید و ترساندن شرکت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران می‌تواند بیش از همیشه مواضعش را به خطر بیندازد.
لزوم گسترش روابط دیپلماتیک ایران با اروپا
یوسف مولایی، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه در گفت‌وگو با «جهان صنعت» درباره پیش‌بینی رفتار سیاست‌های احتمالی آمریکا در قبال امضای دوباره برجام با توجه به احتمال برقراری تحریم‌های جدید سنای آمریکا گفت: «سیاست‌های آمریکا را نمی‌توان پیش‌بینی کرد و ما علمی نداریم که پیشاپیش رفتار سیاستمداران یا دولت‌ها را درباره مسایل‌ آتی آن پیش‌بینی کنیم و بگوییم که آنها چگونه درباره موضوعی تصمیم‌ خواهند گرفت، به ویژه درباره دولت مردی مانند ترامپ که رفتارها و حرکات ناشناخته و غیرعادی دارد. سیاست‌های آمریکا در چارچوب نگاه ملی خودشان اتخاذ می‌شود و هر اتفاقی در این مسیر ممکن است رخ دهد.»
وی افزود:« اگر لایحه پیشنهادی تحریم‌های جدید از حالت تعلیق دربیاید و مصوب شود، نقض برجام به صورت آشکار صورت گرفته است. این رفتار آمریکا در رابطه با کشورهایی که امضای‌کننده یا طرفدار برجام هستند یعنی کشورهای ۱+۵، موجب می‌شود که حقوق آنها هم نقض شود چرا که برجام سندی است که با توافق دسته‌جمعی کشورها حاصل شده و حالا اگر یکی از افراد یا کشورهایی که عضو این توافقنامه هستند می‌خواهند به تعهدات‌شان عمل نکنند این فقط نقض برجام در رابطه با ایران نیست و حقوق کشورهای ۱+۵، اتحادیه اروپا و حتی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را هم نقض می‌کند.»
وی درباره رفتار ایران در قبال آمریکا گفت: «‌باید به گونه‌ای بر روی این وضعیت کار کنیم که آمریکا بتواند هزینه‌های رفتار خود با ایران را بپردازد و این طور نباشد که آمریکایی‌ها فکر کنند این رفتارها برای آنها هزینه ندارد. سوال مهم این است که ایران چگونه باید این کار را انجام دهد، ما باید بیش از این همکاری‌های خودمان را با اعضای دیگر کشورهای ۱+۵ به جز آمریکا به حداکثر برسانیم تا آنها بیشتر در کنار ایران باشند چرا که آنها هم به لحاظ حقوقی و اقتصادی نسبت به تعهدات آمریکا به برجام ذی نفع هستند. ایران باید مناسبات دیپلماتیک، فعالیت و همکاری اقتصادی خود را تا جایی که امکان دارد گسترش دهد‌؛ مانند کاری که ایران با توتال انجام داد.
ایران باید زمینه این‌گونه فعالیت‌ها را بیشتر فراهم کند تا اروپایی‌ها بیشتر به ایران بیایند و آن وقت است که آمریکایی‌ها متوجه می‌شوند که کشورهای دیگر در مسیر مخالف آنها حرکت می‌کنند و آنها بیشتر منزوی می‌شوند. بنابراین هزینه سنگینی برای اقتصاد آمریکا شکل می‌گیرد و این حالت بازدارندگی برای آمریکایی‌ها ایجاد می‌شود که آنها بی‌گدار به آب نزنند و بدون محاسبه شرایط را برای خودشان و ایران بدتر نکنند.»
وی درباره اینکه آیا تحریم‌ها و نقض برجام می‌تواند قرارداد توتال را برهم بزند، پاسخ داد: «توتال هم با آگاهی از اینکه ممکن این اتفاق بیفتد وارد میدان شده است و باید این‌گونه مباحث فوری به لحاظ حقوقی جوری در قرارداد نوشته شود که قابل پیش‌بینی باشد و این امر نتواند به ما خسارات وارد کند چرا‌که به هر حال امضا شدن یا نشدن آن یک مساله قابل پیش‌بینی است که می‌توان در قرار‌داد در نظر گرفته شود.»
تا زمان بازنگری سیاست‌های آمریکا نسبت به برجام زمان زیادی باقی نمانده است و مسوولان ایرانی نگران رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی ترامپ در زمینه تایید مجدد برجام هستند. با این حال دو اتفاقی که طی هفته‌های گذشته رخ داده است تا حدودی نگرانی ایران را از موضع‌گیری‌های احتمالی سیاسی آمریکا کاهش می‌دهد. از یک طرف سنای آمریکا طرح تحریم‌ها علیه ایران و روسیه را در حالت تعلیق نگه داشته و حالا کنگره به دنبال این است که وضعیت روانی ترامپ را مورد بررسی قرار دهد‌. از طرف دیگر حضور شرکت توتال دهن‌کجی بزرگ فرانسوی‌ها به آمریکایی‌ها بوده و نشان داد که طرف‌های اروپایی چندان به دنبال پیروی از سیاست‌های ضد ایرانی آمریکا نیستند. با وجود آنکه به گفته کارشناسان، رفتار رییس‌جمهور آمریکا قابل پیش‌بینی نیست اما این وضعیت آمریکاهایی‌ها را زیر فشار بین‌المللی قرار می‌دهد تا هنگام بازنگری سیاست‌های خود نسبت به برجام دوباره این توافقنامه مشترک بین‌المللی را امضا کنند و بر تداوم اجرای آن صحه‌گذارند. با این حال باید منتظر ماند و رفتارهای ضد و نقیض رییس‌جمهور آمریکا را در قبال این موضوع دید.