افزایش تنش در منطقه

ملیحه اسناوندی- بالاخره ناجی و میانجی برجام هفته پیش به تهران آمدند و با مقامات کشورمان دیدار کردند.‌ هایکو ماس وزیر خارجه آلمان که با تعهد اجرایی کردن برجام دست خالی به تهران آمده بود بدون دستاورد قابل توجهی به برلین برگشت. شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن نیز که حامل پیامی از واشنگتن بود بعد از دیدار با رهبر انقلاب ناامید و دست خالی به توکیو بازگشت اما با رفتنش تنش‌ها در منطقه و اتهام‌ها علیه ایران بیش از قبل شد. پیش‌بینی می‌شد با کوتاه آمدن آمریکا از مواضع سرسختانه‌اش و در شرایطی که جامعه جهانی تحت تاثیر سفر‌های دیپلماتیک برخی مقامات به تهران بود و اوضاع داخلی ایران به نسبت روزهای قبل ثبات نسبی در بازار اقتصادی را تجربه می‌کرد و در نهایت آتش‌بس میان تهران و واشنگتن برقرار می‌شود اما نه تنها آتش‌بس حاکم نشد بلکه احتمال درگیری نظامی قوت گرفت هرچند این نیز گزینه نهایی دوطرف نیست.
هفته پیش تهران میزبان وزیر خارجه آلمان بود. کسی که جهت بررسی مسائل مرتبط با چگونگی اجرای تعهدات برجامی با وزیر امور خارجه کشورمان مذاکره کرد. اما سفر‌ هایکو ماس در حالی صورت گرفت که طرف‌های اروپایی امضاکننده برجام هنوز نتوانسته‌اند به تعهدات خود برای فراهم کردن زمینه تجارت و معامله اقتصادی شرکت‌های تحت تابعیت خود با ایران اقدامی اساسی انجام دهند. اروپایی‌ها در این خصوص نشان دادند که سخنگوهای خوبی هستند اما در عمل حرکتی که رضایت ایران را به همراه داشته باشد از آنها دیده نمی‌شود. لذا سفر وزیر خارجه آلمان به تهران دستاورد قابل توجهی نداشت او در این رفت‌وآمدها از انتظار نداشتن ایران برای ایجاد معجزه سخن گفت و فرآیند اجرایی شدن اینستکس را سخت قلمداد کرد. دیروز نیز فرانسه با وجود لفاظی‌های دیپلماتیک‌اش برای حفظ برجام واردات ۲میلیاردی نفت از ایران را به صفر رساند و در عوض واردات عربستان را افزایش داد.
اما شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن دیگر مهمان خارجی نه تنها دستگاه دیپلماسی و دولت بلکه رهبر انقلاب بود. آبه حامل پیامی از ترامپ رییس‌جمهور آمریکا بود و به عنوان واسطه‌گر برای کاهش تنش منطقه‌ای از جانب ترامپ به ایران سفر کرد. او به دنبال نقشی فعال برای رسیدن به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز بود از این رو تلاش کرد تا با حضور خود در تهران، امنیتی در منطقه حاکم کند تا بتواند از ظرفیت اقتصادی برای استفاده از انرژی خلیج‌فارس مخصوصا نفت ایران به خوبی استفاده کند. اما با رفتنش به توکیو تنش‌ها در منطقه و اتهام‌ها علیه ایران بیش از قبل شد. حمله به دو نفتکش در دریای عمان اتفاقی بود که روز پنجشنبه درست روزی که شینزو آبه با رهبر جمهوری اسلامی ایران دیدار داشت، افتاد.
البته که در این میان خود ژاپن بیشتر از همه متضرر شد. اما حمله به نفتکش‌های ژاپنی کافی بود تا بار دیگر انگشت اتهامات به سمت ایران روانه شود ضمن اینکه این حادثه نگرانی‌ها و احتمال تقابل نظامی بین ایران و آمریکا را بالا برده است. این درحالی است که ماه گذشته نیز چهار کشتی تجاری در آب‌های بندر فجیره امارات هدف قرار گرفت و ایران متهم به نقش داشتن در این خرابکاری منطقه‌ای شد.
در رابطه با حادثه روز پنجشنبه نیز شورای امنیت سازمان ملل متحد به پیشنهاد آمریکا برای بررسی حادثه آتش‌سوزی نفتکش‌ها در دریای عمان تشکیل جلسه داد. جلسه‌ای که بدون ارائه هیچ سندی تشکیل شد و نهایتا جاناتان کوهن سفیر آمریکا در سازمان ملل به همراه مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا‌، ایران را در این ماجرا متهم کرد. رییس‌جمهور آمریکا هم در سخنانی ایران را به دست داشتن در حادثه دریای عمان متهم کرد و گفت که تهران نمی‌تواند تنگه هرمز را برای طولانی‌مدت ببندد.
البته کشورهای عضو نشست شورای امنیت از جمله روسیه و چین از ایران حمایت و اعلام کردند که این حادثه ربطی به ایران ندارد.
اما پیشتر مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا، ایران را به تشدید اوضاع در رابطه با حمله به تانکرها در دریای عمان که ایالات متحده آن را به حساب ایران می‌گذارد، متهم کرده بود.پمپئو وزیر خارجه آمریکا به خبرنگاران گفت: «این نوع حملات غیرمنتظره و بی‌اساس، امنیت و صلح جهانی را تهدید می‌کند و حمله آشکار به آزادی شناوری است و نمایانگر کمپین غیرقابل قبول تشدید تشنج از سوی ایران است». پمپئو خاطرنشان کرد که مقامات ایرانی تهدید خود جهت ممانعت از حمل‌و‌نقل نفت از خاورمیانه به بازارهای جهانی از طریق تنگه هرمز را به این شکل اجرایی می‌کنند. وزیر خارجه آمریکا افزود: «ایران به خاطر حمله به دو تانکر در دریای عمان مسوول است. ایران ۲۲ آوریل به جهانیان اعلام کرد که مانع از حمل‌ونقل نفت از طریق تنگه هرمز خواهد شد. حالا ایران روی اجرایی کردن وعده خود کار می‌کند».اما آمریکا همراهی عربستان‌، انگلیس و اسراییل برای ایجاد تنش در منطقه را دارد. عربستان سعودی در رابطه با حمله به نفتکش‌ها در دریای عمان اعلام کرد که با ارزیابی آمریکا در خصوص دست داشتن ایران در انفجار نفتکش‌ها موافق است. وزیر خارجه انگلیس هم از موضع آمریکا در ارتباط با موضوع حمله به دو نفتکش در دریای عمان حمایت کرد و اظهار داشت اوضاع در منطقه غرب آسیا خطرناک است.
البته ایران نسبت به این اتهامات وارده از جانب این کشورها پاسخ داد. ظریف در توئیتی در واکنش به ادعاهای آمریکا در خصوص نفتکش‌ها در دریای عمان گفت که ادعاهای بی‌اساس واشنگتن علیه تهران نشان می‌دهد که گروه ب «نقشه ب» را که همان دیپلماسی تخریب است، دنبال می‌کند.موسوی‌، سخنگوی وزارت خارجه هم به ادعای بی‌اساس مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا در خصوص حادثه نفتکش‌ها در دریای عمان اظهار کرد: ظاهرا برای آقای پمپئو و سایر دولتمردان آمریکایی متهم کردن ایران در حادثه مشکوک و تاسف‌بار برای نفتکش‌ها راحت‌ترین و ساده‌انگارانه‌ترین کار است.
درحالی که نخست‌وزیر ژاپن برای کاهش تنش‌ها، با نفر اول جمهوری اسلامی ایران در حال دیدار است کدام دست‌های پنهان به دنبال اثرگذاری بر این تلاش‌ها در منطقه است و چه کسانی از آن سود می‌برند؟!سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: آقای پمپئو! این تشکیک نه تنها شوخی و خنده‌دار نیست بلکه نگران‌کننده و هشدارآمیز است.
از طرفی نمایندگی ایران در سازمان ملل هم با اظهاراتی تند ادعای آمریکا درباره حادثه نفتکش‌ها را بی‌اساس دانست و تاکید کرد که اخبار ساختگی واقعیت را تغییر نمی‌دهد او راهکاری نیز برای کاهش تنش در منطقه ارائه داد و گفت: تنها راه کاهش تنش در این منطقه، تعامل فعال و سازنده تمام کشورهای منطقه در چارچوب یک گفت‌وگوی واقعی، فراگیر و مبتنی بر احترام متقابل و اصول بنیادین حقوق بین‌الملل است.
طبق انتظار‌ها سفر آبه به تهران قرار بود برای کاستن تنش میان ایران و آمریکا باشد اما بدعهدی آمریکا و خروجش از برجام باعث شد که تلاش‌های دیپلماتیک ژاپن در این رابطه بی‌فایده قلمداد شود. ایران دیگر حاضر نیست پای میز مذاکره حتی بدون شروط آمریکا برگردد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با آقای شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن و هیات همراه تاکید کردند «جمهوری اسلامی ایران هیچ اعتمادی به آمریکا ندارد و تجربه تلخ مذاکرات قبلی با آمریکا در چارچوب برجام را به‌هیچ‌وجه تکرار نخواهد کرد زیرا هیچ ملت آزاده و عاقلی، مذاکره تحت فشار را نمی‌پذیرد.» لذا با واکنش ایران نسبت به پیام آبه‌، عادی‌سازی روابط تهران و واشنگتن دیگر غیرممکن به نظر می‌رسد. این شرایط کافی است که هشدار‌ها نسبت به ایران افزایش یابد و نوعی هماهنگی جامعه جهانی علیه ایران ایجاد شود که این موضوع می‌تواند بحران را در شرایط منطقه به اوج برساند. اتفاق روز پنجشنبه و اتهام‌هایی که به ایران وارد می‌شود نیز فشاری از جانب آمریکاست که می‌تواند احتمال برخورد نظامی را ایجاد کند. ترامپ ساعاتی پس از دیدار شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن با رهبر جمهوری اسلامی ایران با انتشار پستی در توئیتر خود نوشت: «شخصا احساس می‌کنم هنوز حتی فکر کردن به درباره رسیدن به یک توافق با [ایران] خیلی زود است. آنها آماده نیستند، ما هم نیستیم.» و این همان تناقض کلامی و رفتاری واشنگتن در سیاست‌های‌شان نسبت به ایران است.
با توجه به عدم استقبال ایران از میانجیگر برجام و کوتاه مقامات تهران از مواضع خود می‌توان پیش‌بینی کرد که روزهای سخت‌تری در انتظار مردم ایران خواهد بود. با پایان مهلت ۶۰روزه ایران به دولت‌های حاضر در توافق هسته‌ای، احتمالا مقامات ایرانی تصمیم به تولید میزان بیشتری از اورانیوم غنی و آب سنگین می‌گیرند و بر تعداد سانتریفیوژهای خود در دو پایگاه نطنز و فردو می‌افزایند تا به این شکل پیام واضحی را به واشنگتن و دولت‌های اروپایی برسانند، مبنی بر اینکه حفظ توافق و اثرگذاری آن، یک مسوولیت جمعی است که از دروازه پایبندی دولت‌های امضا‌کننده توافق عبور می‌کند و فشارهای آمریکا و ایجاد تنش در منطقه باعث نمی‌شود ایران به طرح مسائل جدید برای امضای توافق تازه، روی آورد حتی اگر گزینه نظامی اقدام بعدی آمریکا باشد.
رییس جمهور آمریکا هم در سخنانی ایران را به دست‌داشتن در حادثه دریای عمان متهم کرد و گفت که تهران نمی‌تواند تنگه هرمز را برای طولانی‌مدت ببندد.