افزایش تورم پیامد کاهش درآمد‌های نفتی

| گروه اقتصاد| اصلاح مدیریت مصرف منابع ارزی، هزینه درآمد های نفتی برای حقوق کارمندان دولت، افزایش تورم به دنبال کاهش منابع درآمدی دولت و ارز تک نرخی نیازمند تعادل بین عرضه و تقاضا، مواردی است که در همایش بازار ارز در اقتصاد مقاومتی مطرح شد.
همایش « بازار ارز در اقتصاد مقاومتی» با حضور داود دانش‌جعفری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و حجت‌الاسلام مصباحی‌مقدم، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در راستای تبیین مسایل و معضلات بازار ارز و بایسته‌های این حوزه با توجه به رویکرد اقتصاد مقاومتی برگزار شد.
بر همین اساس داود دانش جعفری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در این همایش ریشه بسیاری از مشکلات ارزی کشور را مدیریت مصرف منابع ارزی عنوان کرد.وی با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی بحثی شبیه توسعه پایدار است، اظهار کرد: مهم‌ترین مساله‌ای که در یک توسعه پایدار مورد توجه قرار می‌گیرد مربوط به کشورهای تک محصولی است که اقتصاد آنها با منابع خاصی تامین می‌شود، از این رو باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که منابع مورد نظر آنها دچار کمبود نشود.دانش جعفری که در همایش بازار ارز در اقتصاد مقاومتی در دانشگاه علامه طباطبایی سخن می‌گفت، ادامه داد: اگر کشور نفتی بخواهد اقتصاد پایدار و مداومی داشته باشد باید این را در نظر بگیرد که منابع نفتی همیشه پایدار نبوده و روزی تمام خواهد شد. در این صورت چگونه باید به حیات اقتصادی ادامه دهد؟
این عضو مجمع تشخیص مصحلت نظام افزود:‌ اقتصاد مقاومتی می‌گوید تمامی عوامل اختلال‌زا در اقتصاد ایران چه ناشی از سیاست‌هایی باشند که خود در اقتصاد به کار می‌بریم و چه ناشی از فشارهای خارجی باید سلسله برنامه‌هایی اجرا شود که‌ این محدودیت‌ها قابلیت تسلی بر کل اقتصاد را نداشته و حتی حالت تهاجمی و مقابله با فشار داشته باشد.
دانش‌جعفری با اشاره به درآمد دایمی به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی اظهار کرد: مصرف باید مبتنی بر درآمد دایمی باشد از این رو این سوال پیش می‌آید که اگر بخواهیم مصرف کشور را براساس درآمدهای نفتی تنظیم کنیم باید دید که درآمدهای دایمی نفتی در چه حدی است و براساس آن مصرف ارزی کشور تنظیم شود تا یک اقتصاد مقاوم و پایدار به وجود آید.
اصلاح مدیریت مصرف ارز
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: اگر بخواهیم وضعیت اقتصادی کشور را در حالت ثبات نگه داریم باید واردات و مصرف ارزی در همان حدی که درآمد دایمی وجود دارد قرار گیرد نه براساس درآمد اتفاقی که در یک سال رخ داده است که در این صورت با کسری در تراز پرداخت‌ها مواجه شده و نمی‌توان نیازهای کشور را تامین کرد.وی با اشاره به اینکه هزینه درآمدهای ارزی که درآمدهای اتفاقی هستند باید به درآمد دایمی تبدیل شوند اما هیچ‌گاه این اتفاق نیفتاده است، گفت: مسوولان این برآیند را نداشته‌اند که شاید در آینده میزان صادرات و درآمدهای نفتی کم خواهد شد و وقتی وضعیت مصرف ارزی با بهترین شرایطی که داشته دیگر قابل تکرار نباشد، تنظیم نکرده‌اند که پایه بسیاری از مشکلات فعلی است.
دانش‌جعفری ادامه داد: در سال‌های گذشته مصرف ارز به هر دلیلی بالا رفت و اگر این ظرفیت قابل تکرار نباشد به دلیل کمبودهایی که در آینده به وجود خواهد آمد کشور دچار مشکل خواهد شد، این در حالی است که همه درآمد ارزی صرف ورود کالاهای ضروری نشد و بخش قابل توجهی از آن به سایر درآمدهای دولت تبدیل شد.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بیان کرد: در چند سال گذشته عمده هزینه‌ها نظیر اجرای طرح خدمات کشوری، حقوق کارکنان از درآمدهای نفتی که درآمدهای دایمی نیستند تامین شد که بر بی‌ثباتی اقتصاد در آینده می‌افزاید و اکنون در شرایطی که درآمدها و صادرات نفتی کاسته شده راهکار اساسی برای جبران آن وجود ندارد.
ریشه اصلی مشکلات ارزی
وی با بیان اینکه ریشه بسیاری از مشکلات ارزی کنونی در مصرف منابع ارزی کشور است. افزود: با کاهش منابع درآمدی دولت وی ناچار به سوی استقراض از بانک مرکزی که تورم را افزایش می‌دهد یا چاپ اوراق مشارکت که میزان پرداخت‌های دولت در سال‌های بعد بالا می‌برد یا با افزایش نرخ ارز که بتواند درآمدهای ریالی را افزایش دهد شد، چرا‌که دولت سیاست‌های بلند‌مدت یا مصرف دایمی را حتی در بخش ریالی به سوی درآمدهای نفتی برده که با اختلال در آن دست به عملکردی می‌زند که در نهایت مشکل‌زا می‌شود.
دانش‌جعفری با بیان اینکه کشوری که بودجه آن وابسته به نفت است هر آن ممکن است دچار اختلال اقتصادی شود، تصریح کرد: با وجود وابستگی به درآمدهای نفتی هر نوسانی در قیمت جهانی آن اقتصاد داخلی ایران را که بودجه آن براساس نفت بسته می‌شود دچار تلاطم می‌کند از این رو باید هزینه‌های ارزی کنترل شده و افزایش نیابد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در مورد ارز تک‌نرخی اظهار کرد: سیاست تک‌نرخی شدن ارز به این معنی است که باید ذخیره فوق‌العاده زیادی از ارز وجود داشته باشد تا بتوان با عرضه آن قیمت مورد نظر به دست آید در غیر این صورت اگر بین منابع ارزی و تقاضا شکافی به وجود آید، ناخواسته با ارز تک‌نرخی فاصله خواهیم گرفت.
وی سیاست تک نرخی ارز را برای هر اقتصادی لازم عنوان کرد و افزود: تعادل بین عرضه و تقاضا لازمه تک نرخی‌شدن ارز است و اگر مقام اجرایی اکنون در شرایطی نیست که بتواند عرضه‌ را افزایش دهد، حداقل آن است که تقاضا تحت کنترل قرار گیرد.
دانش‌جعفری اضافه کرد: اینکه در شرایط فعلی شاهد آنیم که به هر علتی تقاضای ارز بیشتر از منابع در اختیار است‌ به این معنی خواهد بود که عده‌ای تقاضای ارز دارند اما بنابر دلیلی به آن پاسخ داده نمی‌شود‌ بنابراین تعادل عرضه و تقاضا نیز برقرار نخواهد شد.عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام همچنین در مورد استقلال فعالیت‌های بانک مرکزی نیز تصریح کرد: با توجه به اینکه سیاست‌های بانک مرکزی به طور عمده اقتصادی و ارزی هستند مفهوم استقلال آن، این است که برای انجام وظایف خود تحت تاثیر سیاست‌های مالی دولت عمل نکنند.دانش‌جعفری ادامه داد: اگر بانک مرکزی تحت فشار دولت قرار گیرد شاید در مواقعی نظیر کسری بودجه با چاپ اسکناس مشکل حل شود‌ اما آثار تورمی آن در اقتصاد باقی خواهند ماند.
وی با اعتقاد به اینکه باید در روش تعیین رییس بانک مرکزی بازنگری شود، تصریح کرد: در برنامه چهارم توسعه رییس بانک مرکزی توسط مجمع عمومی این بانک شامل چند وزیر و رییس جمهور است تعیین می‌شد که به گونه‌ای وی را تحت کنترل دولت قرار می‌داد و این امر در برنامه پنجم نیز تمدید شد این درحالی است که مستقل نبودن در تصمیم‌گیری برای سیاست‌های پولی و ارزی موجب اختلال در وضعیت تورم و نرخ ارز می‌شود.
کاهش وابستگی بودجه به نفت
غلامرضا مصباحی‌مقدم در ادامه این همایش با بیان اینکه همواره عملکرد ارزی کشور بر مبنای وضعیت صادرات نفتی بوده و هر‌گاه که اوج گرفته صادرات افزایش و در صورت کاهش بودجه انقباضی بسته شده است، اظهار کرد: آنچه در برنامه‌های توسعه و سیاست‌های کلان اقتصادی بر آن تاکید شده کاهش اتکا بودجه جاری به درآمدهای نفتی بوده که هیچ‌گاه رعایت نشده است.
وی با بیان اینکه درآمد نفت وسوسه‌انگیز اما آسیب‌رسان است، افزود: در زمانی که حساب ذخیره ارزی تشکیل شد قرار بر این بود که هر ساله بر اساس جداول استفاده از منابع نفتی عمل کرده و هر چه افزون بر آن درآمد به دست آمد به این حساب در خزانه وارد شود. با این استدلال که چون با نوسان قیمت نفت در عرصه بین‌الملل مواجه خواهیم شد پس باید با احتیاط قدم برداشته و ارز مورد نیاز سالانه برای بودجه را با منابع حساب ارزی پوشش داد.
مصباحی‌مقدم که در همایش بازار ارز در اقتصاد مقاومتی در دانشگاه علامه طباطبایی سخن می‌گفت، اضافه کرد: قرار بر این بود تا با اختصاص ۵۰ درصد از منابع صندوق به بخش‌خصوصی آنها بتوانند فعالیت خود را گسترش دهند با اینکه سیاست بسیار حساب شده بود اما مورد توجه قرار نگرفت و با پیشنهاد از سوی دولت و تصویب از سوی مجلس از این منبع هرساله برداشت شد.
رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه ظرفیت‌های اقتصادی کشور اجازه جذب بیش از حد منابع را نمی‌دهد، عنوان کرد: منابع بسیاری با بهانه تسریع در اجرای پروژه‌های عمرانی که امکان‌پذیر نیز نبود و بر عواقب آن نظیر افزایش نقدینگی و تورم هشدار داده می‌شد از حساب ارزی خارج شد و در نهایت چیزی از این حساب باقی نماند.
وی با اشاره به اینکه به دنبال حساب ذخیره ارزی صندوق توسعه ملی راه‌اندازی شد، افزود: این صندوق با این تفاوت که در اختیار دولت نبود تشکیل شد و اکنون منابع طبق پیش‌بینی بر آن وارد شده و بالغ بر ۴۲ میلیارد دلار ذخایر در این صندوق است که اگر از ابتدا تشکیل می‌شد درآمد بسیار بیشتری در آن ذخیره شده بود از این رو باید برای توسعه کشور ارزش صندوق توسعه ملی حفظ شود.
مصباحی‌مقدم در ادامه با اشاره به برخی اظهارنظرها در مورد اینکه قیمت ارز عمدا پایین نگه داشته شده و مصرف ارز بالا رفته است، تصریح کرد: به هیچ عنوان این‌گونه نبود از آنجایی که در بودجه ارز بیشتری داده می‌شد باید از طریقی به ریال تبدیل می‌گردید که برای دستیابی به این هدف یا باید در بازار فروش رفته و پول از خریداران جمع‌آوری می‌شد یا اینکه کمتر فروخته که در این صورت ذخایر به بانک مرکزی می‌رفت و نقدینگی را افزایش می‌داد که هر دو این موارد آسیب جدی برای اقتصاد است.
افزایش درآمد های مالیاتی
رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه اگر قرار باشد براساس برنامه‌های توسعه اتکای بودجه جاری به نفت به صفر برسد باید سایر درآمدها افزایش یابد، افزود: بودجه عمرانی می‌تواند کماکان متکی به نفت باشد‌ اما باید برای افزایش سایر درآمدها برای تامین بودجه جاری درآمدهای مالیاتی افزایش یابد که بر مبنای برنامه تعیین شده نرخ مالیات افزایش نخواهد داشت بلکه پوشش مالیاتی بیشتر می‌شود.
وی کاهش وابستگی به ارز را نوعی کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی عنوان کرد و گفت:‌ در تامین بودجه بخش جاری باید بر عوارض گمرکی‌، مالیات و سایر درآمدها افزوده شده و از سوی دیگر هزینه‌های جاری کاهش یابد.به گفته مصباحی‌مقدم، بنا بر کاهش اتکا بر نفت گذاشته شده و پیش‌بینی بر آن است تا برای سال آینده به جای ۲/۲ میلیون بشکه در روز صادرات به یک میلیون بشکه کاهش یابد.